Ένα χρόνο μετά την ψήφισή του, το εμβληματικό νομοσχέδιο της Ισπανίας για άδεια έμμηνου ρύσεως έχει αξιοποιηθεί ελάχιστα – Για ποιο λόγο;

Χαιρετίστηκε από γυναίκες και φεμινιστικές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο ως εμβληματικό σημείο προόδου – καμπή για την αντιμετώπιση του μακροχρόνιου ταμπού γύρω από την περίοδο και τις γυναίκες εργαζόμενες. Ένα χρόνο αφότου η Ισπανία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που νομοθέτησε την άδεια έμμηνου ρύσεων, ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι ελάχιστες γυναίκες κάνουν χρήση του εργασιακού τους δικαιώματος.

Σύμφωνα με στοιχεία του ισπανικού υπουργείου ένταξης, κοινωνικής ασφάλισης και μετανάστευσης που επικαλείται ο Guardian, στους 11 μήνες από την ψήφιση του νομοσχεδίου, η άδεια έμμηνου ρύσεως δόθηκε 1.559 φορές. «Όπως φαίνεται, δεν υπήρξε αθρόα χρήση της άδειας και, μήνα με τον μήνα, τα ποσοστά των εργαζόμενων γυναικών που τη χρησιμοποίησαν σταθεροποιήθηκαν», αναφέρει στη σχετική ανακοίνωσή του το αρμόδιο υπουργείο.

«Δε λειτουργεί και πιστεύω ότι ήταν αναμενόμενο»

Από την 1η Ιουνίου 2023, όταν τέθηκε σε ισχύ το νομοσχέδιο, έως τις 24 Απριλίου 2024, που αποτελεί την πιο πρόσφατη ημερομηνία για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, ο μέσος όρος άδειας έμμηνου ρύσεως ήταν 3,03 ημέρες.. Κάθε ημέρα, 4,75 εργαζόμενες έκαναν χρήση της άδειας. Ωστόσο, τα στοιχεία αντικατοπτρίζουν πόσες φορές έγινε η επίκληση του νομοσχεδίου, και όχι πόσες εργαζόμενες πήραν την άδεια στη χώρα, που μετρά 49 εκατομμύρια κατοίκους. Η κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη καθώς, το νομοσχέδιο, για κάποιους αποτελεί βήμα προόδου για τις γυναίκες, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για πλήρη αποτυχία. Μεταξύ αυτών και η Irene Aterido, της RedCaps, της ερευνητικής ομάδας για το φύλο και το εργασιακό περιβάλλον στον τομέα της υγείας στη χώρα, που υπογράμμισε στο βρετανικό μέσο πως, «δε λειτουργεί καλά και πιστεύω ότι ήταν αναμενόμενο».

Με την ψήφισή του, την περασμένη χρονιά, το νομοσχέδιο παρουσιάστηκε ως «όπλο» των εργαζόμενων ώστε να μπορούν να απουσιάζουν από τη δουλειά τους μετ’ αποδοχών, εφόσον αντιμετωπίζουν έντονους πόνους περιόδου. Βασική προϋπόθεση για την χορήγηση της άδειας είναι η αδιαθεσία τους να επιβεβαιώνεται από γιατρούς του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Από την Ιαπωνία έως τη Ζάμπια, η μία μετά την άλλη πολλές χώρες νομοθετούν την άδεια έμμηνου ρύσεως, ωστόσο τα ποσοστά των εργαζόμενων που κάνουν χρήση της προβληματίζουν.

«Ιστορική ημέρα για την πρόοδο του φεμινιστικού κινήματος»

Η ισπανίδα υπουργός ισότητας κατά την περίοδο ψήφισης του νομοσχεδίου, Irene Montero, χαρακτήρισε το νομοσχέδιο, «μέσο αντιμετώπισης ενός ζητήματος που παραβλέπεται εδώ και χρόνια». «Είναι μία ιστορική ημέρα για την πρόοδο του φεμινιστικού κινήματος», έγραφε η ίδια πέρυσι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μήνες αργότερα, όταν το νομοσχέδιο τέθηκε σε ισχύ, τόνισε πως «δε χρειάζεται πια η περίοδός σας να είναι αόρατη, να παίρνετε φάρμακα προκειμένου να εργαστείτε ή να πεθαίνετε από τον πόνο την ίδια στιγμή που προσποιείστε ότι δεν συμβαίνει τίποτα».  

Η διατύπωση του νομοσχεδίου λίγο καιρό αργότερα, ωστόσο, περιείχε περιορισμούς και αφορούσε σε γυναίκες που είχαν ήδη διαγνωσμένες παθήσεις όπως η ενδομητρίωση. Όπως εξήγησε η Aterido, «είναι λανθασμένη ονομασία η άδεια έμμηνου ρύσεων καθώς στην πραγματικότητα πρόκειται για άδεια λόγω διαγνωσμένης έντονης δευτερογενούς δυσμηνόρροιας. Αν δεν υπάρχει διάγνωση, ο οικογενειακός γιατρός της εκάστοτε εργαζόμενης δεν έχει τη δυνατότητα να υπογράψει την άδειά της». Η ίδια εξήγησε την παραδοξότητα της χρήσης αντισυλληπτικών από γυναίκες που έχουν παρόμοιες παθήσεις, προκειμένου να διαχειριστούν την κατάσταση. «Είναι σχεδόν σαν να μας κάνουν “μαύρο” χιούμορ. Πιθανότατα οι μισές ή περισσότερες κάνουν χρήση φαρμάκων που επηρεάζουν τις ορμόνες τους, προκειμένου να μην έχουν περίοδο. Πρόκειται, λοιπόν, για παραλογισμό», τόνισε.

Υπάρχουν, όμως, και όσες αντιμετωπίζουν το νομοσχέδιο πιο θετικά. «Υπήρξαν φόβοι ότι θα υπήρχαν έμφυλες διακρίσεις μεταξύ εργαζόμενων καθώς και ότι θα προέκυπτε πακτωλός αιτημάτων άδειας επειδή οι εργαζόμενες θα προσποιούνταν ότι πονούσαν. Έναν χρόνο μετά, τελικά οι γυναίκες που έκαναν χρήση του δικαιώματος δεν ήταν τόσο πολλές», λέει η σύμβουλος εργασίας Monica Ciria. Από τη δική της εμπειρία σημειώνει ότι, η εφαρμογή του νομοσχεδίου ήταν απλή ενώ περιέγραψε την άδεια ως μία καλή εναλλακτική των ημερών ασθένειας. Βάσει των περισσότερων συμβάσεων στην Ισπανία, σε περίπτωση ασθένειας των εργαζόμενων, οι τρεις πρώτες μέρες άδειας είναι άνευ αποδοχών. «Για τις γυναίκες με επώδυνες περιόδους ή για όσες αντιμετωπίζουν προβλήματα με την έμμηνο ρύση τους, είναι μία ανακούφιση, γιατί δεν πρόκειται να δουν μεταβολή στις αποδοχές τους και δε χρειάζεται να αναγκάσουν τις εαυτές τους να πάνε στη δουλειά όταν δεν είναι καλά», υπογράμμισε η Ciria ενώ παραδέχτηκε ότι είναι τυχερή, καθώς νιώθει ότι ο εργοδότης της είναι δεκτικός στη χρήση του δικαιώματος από τις εργαζόμενες. «Στην προηγούμενη δουλειά μου, για παράδειγμα, φοβόμουν ότι θα στιγματιζόμουν επειδή άκουγα σχόλια όπως “ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να προσλαμβάνουμε λιγότερες γυναίκες αντί απλά να τους χαρίζονται άδειες”».

Στη χώρα, όπου η ανεργία εξακολουθεί να κυμαίνεται γύρω στο 12% -το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη- η Aterido, που είναι και ιδρύτρια της οργάνωσης με στόχο την προστασία των γυναικών που πάσχουν από παθήσεις όπως η  ενδομητρίωση, EndoMadrid, δήλωσε ότι οι ανησυχίες των εργαζόμενων ήταν δικαιολογημένες. «Κάθε φορά που μία γυναίκα με ενδομητρίωση παίρνει αναρρωτική άδεια, κινδυνεύει να χάσει τη δουλειά της. Αυτή είναι η πραγματικότητα», τόνισε και πρόσθεσε πως, «είναι εξαιρετικά αφελές να πιστεύει κανείς ότι στην ισπανική αγορά εργασίας μια γυναίκα με ενδομητρίωση θα μιλήσει ανοιχτά για την κατάστασή της».

«Σέρνεσαι από τους πόνους και πρέπει να συρθείς και στις κρατικές δομές υγείας»

Η ίδια χαρακτηρίζει «επαχθή» τη διαδικασία αίτησης άδειας ενώ ισχυρίζεται ότι για αυτόν ακριβώς τον λόγο, η εφαρμογή του νομοσχεδίου παραμένει περιορισμένη. «Δε γίνεται αυτομάτως, πρέπει κάποια να επισκεφθεί έναν γιατρό και να του το ζητήσει. Όταν, δηλαδή, είσαι άρρωστη και σέρνεσαι από τους πόνους, πρέπει να συρθείς και στις κρατικές δομές υγείας», λέει και υπογραμμίζει ότι, τη μία φορά που προσπάθησε να κάνει χρήση της άδειας, τα κατάφερε, αλλά αυτό συνέβη μόνο επειδή κατανόησε τη νομοθεσία αλλά και τον τρόπο διεκπεραίωσης του αιτήματος. «Ο γιατρός μου δεν το γνώριζε, οπότε έπρεπε να του το εξηγήσω», σημειώνει.

Και άλλες εργαζόμενες, όμως, αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα. Μία 31χρονη γυναίκα από τη βόρεια Ισπανία, ισχυρίστηκε στην El Pais ότι, την πρώτη φορά που αιτήθηκε άδεια έμμηνου ρύσεως, της απάντησαν ότι κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται ενώ, τη δεύτερη φορά, το προσωπικό κέντρου υγείας της περιοχής της, δεν ήξερε πώς να υποβάλει το αίτημά της μέσω του συστήματος. Η Ciria, παρόλα αυτά, παραμένει ενθουσιώδης. «Το πιο σημαντικό πράγμα για εμένα ήταν η αναγνώριση ότι πρόκειται για απόλυτα πραγματικό πόνο. Είναι ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός, ιδιαίτερα όσον αφορά την ορατότητα. Το νομοσχέδιο αναδεικνύει ότι, τελικά, οι γυναίκες δεν είναι τρελές. Ας ελπίσουμε ότι και άλλες χώρες θα ψηφίσουν σχετική νομοθεσία», καταλήγει.