Μέση Ανατολή: Μπορεί κάτι να σταματήσει τον ολοκληρωτικό πόλεμο; Το τρομακτικό σενάριο και οι προσπάθειες αποκλιμάκωσης

Η δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη ταπείνωσε τους ηγέτες του Ιράν, διέλυσε τις ελπίδες για κατάπαυση του πυρός και άφησε τα βαριά οπλισμένα έθνη της Μέσης Ανατολής να κινούνται αναπόφευκτα πιο κοντά σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, τον οποίο όλοι ισχυρίζονται ότι δεν επιθυμούν.

Λιγότερο από 12 ώρες μετά την ορκωμοσία του Νέου προέδρου του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, μια έκρηξη, που φέρεται να προκλήθηκε από τηλεχειριζόμενη βόμβα, συγκλόνισε ένα συγκρότημα του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) στο κέντρο της Τεχεράνης. Ο στόχος: ο Ισμαήλ Χανίγια, πολιτικός ηγέτης της Χαμάς, τιμώμενος καλεσμένος στην ορκωμοσία και ένας από τους πλέον καταζητούμενους της Μέσης Ανατολής. Η βόμβα κάτω από το κρεβάτι σκότωσε ακαριαία τον Χανίγια. Η περίοδος χάριτος για τον νέο πρόεδρο τελείωσε γρήγορα, σύμφωνα με τον Guardian.

Στο «μάτι» της καταιγίδας το Ιράν

Ο Πεζεσκιάν ήταν ο νικητής-έκπληξη των προεδρικών εκλογών του περασμένου μήνα. Ξεπέρασε έναν συντηρητικό σκληροπυρηνικό που προτιμούσε ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, και υποσχέθηκε να αποκαταστήσει τους διαλυμένους δεσμούς με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Πολλοί ήλπιζαν ότι η νίκη του θα σηματοδοτούσε μια πιο ανοιχτή, πιο προοδευτική εποχή και θα εκτόνωνε τις κοινωνικές εντάσεις, ιδίως για την υποχρεωτική χρήση του χιτζάμπ, η οποία προκάλεσε τεράστιες αναταραχές υπό τον προκάτοχό του, τον Εμπραχίμ Ραΐσι.

Η δολοφονία του Χανίγια, η οποία αποδίδεται στο Ισραήλ και δεν διαψεύδεται στην Ιερουσαλήμ, διέλυσε όλες αυτές τις ελπίδες. Ο Πεζεσκιάν βρίσκεται στο μάτι μιας διεθνούς καταιγίδας που οι αναλυτές προειδοποιούν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο, κατακλύζοντας τη Μέση Ανατολή.

Εξοργισμένος από μια θρασύτατη επίθεση που ταπείνωσε τον ίδιο, τη χώρα του και τις επίλεκτες ένοπλες δυνάμεις της, ο Χαμενεΐ - η απόλυτη εξουσία του Ιράν - λέγεται ότι διέταξε προετοιμασίες για άμεσα στρατιωτικά αντίποινα κατά του Ισραήλ. Η εκδίκηση για τον θάνατο του Χανίγια ήταν «καθήκον μας», δήλωσε ο Χαμενεΐ. Ο Πεζεσκιάν δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμμορφωθεί πράα. Τώρα ο κόσμος περιμένει να δει τι θα κάνει το Ιράν. Τόσο πολύ για μια νέα αρχή.

«Βράζει» η Μέση Ανατολή

Η Μέση Ανατολή συχνά ταλαντεύεται στο χείλος της καταστροφής κατά τους δύσκολους μήνες που ακολούθησαν τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, οι οποίες εξαπολύθηκαν στο Ισραήλ από τη Γάζα και σκότωσαν περίπου 1.200 ανθρώπους. Τον Απρίλιο, αφού το Ισραήλ δολοφόνησε κορυφαίους διοικητές του IRGC στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό, το Ιράν εκτόξευσε εκατοντάδες πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην πρώτη κατά μέτωπο επίθεσή του στο Ισραήλ από την επανάσταση του 1979. Ένας ad hoc διεθνής συνασπισμός αποτελούμενος από τις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας βοήθησε το Ισραήλ να αναχαιτίσει και να καταστρέψει τους περισσότερους από τους πυραύλους, αλλά ήταν μια δύσκολη υπόθεση.

Προσπάθεια να κοπάσει η καταιγίδα

Σύμφωνα με αναφορές στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, το Πεντάγωνο σπεύδει τώρα να οργανώσει μια παρόμοια πολυεθνική επιχείρηση, αλλά ορισμένες χώρες μπορεί να μην συμφωνήσουν να συμμετάσχουν ξανά. Αυτή η προφανής απροθυμία αντανακλά βαθιά οργή για την κυβέρνηση του Ισραήλ και τον πρωθυπουργό του, Μπενιαμίν Νετανιάχου, του οποίου η μη αναγνωρισμένη δολοφονία του Χανίγια, σε συνδυασμό με τη δολοφονία την περασμένη εβδομάδα ενός κορυφαίου διοικητή της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό, θεωρείται ευρέως ως απερίσκεπτα προκλητική και κλιμακούμενη. Οι δολοφονίες έχουν διαψεύσει και πάλι τις ελπίδες για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα - κάτι που φαίνεται να εξυπηρετεί τους κακόβουλους σκοπούς του Νετανιάχου.

Το επόμενο βήμα του Ιράν μπορεί να είναι καθοριστικό για το αν η Μέση Ανατολή θα βυθιστεί στο χάος. Η κομβική του θέση δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Η σταδιακή ανάδειξή του ως η κατεξοχήν δύναμη της περιοχής επιταχύνθηκε μετά την 7η Οκτωβρίου. Ο αντι-ισραηλινός, αντιαμερικανικός «άξονας αντίστασης» του Ιράν, που αγκαλιάζει μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη, και υποστηρίζεται όλο και πιο ανοιχτά από την Κίνα και τη Ρωσία, είναι πλέον μια μεγάλη δύναμη που αμφισβητεί την καθιερωμένη τάξη πραγμάτων υπό δυτική ηγεσία.

Η Μέση Ανατολή στο χείλος του γκρεμού

Όπως γράφει ο Guardian, δύο άλλες συνδεδεμένες εξελίξεις οδηγούν τη Μέση Ανατολή προς το χείλος του γκρεμού. Η μία είναι τα πρωτοφανή, αυτοκαταστροφικά καμώματα του επιθετικά σκληροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού του Ισραήλ, ο οποίος περιλαμβάνει φανατικούς υπερ-θρησκευτικούς Εβραίους και εθνικιστές εξτρεμιστές. Πολύ πριν αρχίσει ο πόλεμος, η ισραηλινή κοινωνία βρισκόταν σε αναταραχή, διχασμένη από τις αυταρχικές προσπάθειες του Νετανιάχου να περιορίσει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και άλλες ιδιοτελείς, αντιδημοκρατικές ενέργειες.

Οι μαξιμαλιστικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν από ακροδεξιούς υπουργούς για την προώθηση της επέκτασης των οικισμών της Δυτικής Όχθης, της de facto εδαφικής προσάρτησης και της ανεξέλεγκτης βίας κατά των Αράβων εποίκων στα κατεχόμενα εδάφη προχώρησαν παράλληλα με την ανελέητη σύγκρουση στη Γάζα. Η δολοφονία περισσότερων από 39.000 Παλαιστινίων, κυρίως αμάχων, έχει αποξενώσει τους παραδοσιακούς υποστηρικτές στη Δύση και έχει εξοργίσει τον μουσουλμανικό κόσμο. Στα διεθνή δικαστήρια, το Ισραήλ κατηγορείται για γενοκτονία και οι ηγέτες του για εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, αυτή η θλιβερή κάθοδος στον παγκόσμιο παρία φαίνεται να ωθεί τον Νετανιάχου και τους συμμάχους του σε όλο και μεγαλύτερες επιδείξεις προκλητικότητας.

Γενικευμένη σύγκρουση που κανείς δεν θέλει

Αυτή η προκλητικότητα φάνηκε στην Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα, όπου ο Νετανιάχου απηύθυνε μια αμετανόητα πολεμοχαρή ομιλία στο Κογκρέσο. Έκανε επίσης ένα σημείο συνάντησης με τον ελπιδοφόρο για τις προεδρικές εκλογές Ντόναλντ Τραμπ, τον ομοϊδεάτη του δεξιού ρεπουμπλικανικού αναβαπτιστή. Η ανυποχώρητη συμπεριφορά του υπογράμμισε την τρίτη εξέλιξη που υπονομεύει τώρα τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή: την παρακμή της ισχύος και της επιρροής των ΗΠΑ σε μια περιοχή που κάποτε κυριαρχούσαν.

Ο Τζο Μπάιντεν μπήκε στον Λευκό Οίκο το 2021 ελπίζοντας να αναβιώσει μια συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά κατά τα άλλα ήταν αποφασισμένος να παγώσει το παλαιστινιακό ζήτημα και να παρακάμψει τις εστίες προβλημάτων της Μέσης Ανατολής. Η Κίνα και η Ρωσία ήταν οι κορυφαίες υπερπόντιες προτεραιότητές του. Ωστόσο, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Ο Χαμενεΐ και ο Ραΐσι μπλόκαραν έναν ουσιαστικό διάλογο για τα πυρηνικά. Στη συνέχεια, οι κινήσεις της Χαμάς ανάγκασαν τον Μπάιντεν να εμπλακεί προσωπικά στο Ισραήλ-Παλαιστίνη. Στην πραγματικότητα, έδωσε στον Νετανιάχου ελεύθερα χέρια στη Γάζα - ένα τρομερό λάθος, που δεν έχει διορθωθεί ακόμα. Ως αποτέλεσμα, το περιφερειακό κύρος των ΗΠΑ, το οποίο είχε ήδη πληγεί από τις πανωλεθρίες στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Συρία, τη Σομαλία και τη Λιβύη, έπεσε περαιτέρω.

Τώρα, τραυματισμένοι και φλεγόμενοι από τη Γάζα, εγκλωβισμένοι και παγιδευμένοι από την αντιπαράθεση Ιράν-Ισραήλ και χωρίς αποτελεσματική αμερικανική ηγεσία, η Μέση Ανατολή και οι πολλοί βαριά οπλισμένοι πρωταγωνιστές της κινούνται αδυσώπητα πιο κοντά στον πόλεμο πλήρους κλίμακας που όλοι ισχυρίζονται ότι δεν θέλουν.