«Από το ποτάμι στη θάλασσα» - Το φιλοπαλαιστινιακό σύνθημα που δοκιμάζει τα όρια της ελευθερίας του λόγου στη Γερμανία

Επί της υπόθεσης μιας φιλοπαλαιστίνιας ακτιβίστριας, η οποία φώναξε σε διαδήλωση το σύνθημα «From the river to the sea (Palestine will be free)» («Από το ποτάμι στη θάλασσα η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη»), αναμένεται αποφάνθηκε δικαστήριο του Βερολίνου. Πολλοί χαρακτηρίζουν την υπόθεση «σημαντική δοκιμασία» για τη Γερμανία.

Η ακτιβίστρια, Γερμανίδα ιρανική καταγωγής, καταδικάστηκε και θα αναγκαστεί να πληρώσει χρηματικό πρόστιμο. Η ίδια κατονομάζεται Ava M, και είναι μία μόνο από τις πολλές περιπτώσεις, μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, που δοκιμάζουν το όριο της χώρας όσον αφορά την ελευθερία του λόγου. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η 22χρονη «επιδοκίμασε την επίθεση της Χαμάς», χρησιμοποιώντας το εν λόγω σύνθημα, κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας, στις 11 Οκτωβρίου, κοντά στη λεωφόρο Sonnenallee στην πολυπολιτισμική γειτονιά Neukolln της γερμανικής πρωτεύουσας. Στη χώρα, η επιδοκιμασία εγκλημάτων μπορεί να επισύρει βαρύτατα πρόστιμα ή ακόμα και ποινή φυλάκισης έως τρία έτη.

Η Lisa Jani, εκπρόσωπος του δικαστηρίου, επισήμανε ότι, παρότι στο Βερολίνο έχουν υπάρξει περίπου πέντε τέτοιες υποθέσεις, που αφορούσαν σε «ταραχές» και «υποκίνηση» φιλοπαλαιστινιακών διαδηλώσεων, πρόκειται μάλλον για την πρώτη που περιστρέφεται ειδικά γύρω από τη χρήση της «φορτισμένης» φράσης. Η ανακοίνωση της απόφασης αναμένεται να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου σε μία δικαστική οδύσσεια, με σειρά εφέσεων σε ανώτερα δικαστήρια.

«Καταστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και εναπόθεσή του στην καλή θέληση του κράτους»

Για την υποστήριξη της Ava M, αλληλέγγυοι κάλεσαν σε συγκέντρωση έξω από το δικαστήριο. Από πλευράς της νομικής ομάδας της, το σύνθημα θα έπρεπε να θεωρείται «κεντρική έκφραση του παγκόσμιου κινήματος αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη». Σύμφωνα με τους ακτιβιστές που στηρίζουν την απελευθέρωση της υπό ισραηλινής κατοχής χώρας, πρέπει «να αντισταθούμε στην ποινικοποίηση του συνθήματος». Ο Alexander Gorski, δικηγόρος που εκπροσωπεί την κατηγορούμενη, πάντως, οι πολλαπλές προσπάθειες των Γερμανών εισαγγελέων να ποινικοποιήσουν τη φράση ως επιδοκιμασία εγκληματικών πράξεων, υποκίνηση μίσους ή χρήση τρομοκρατικών συμβόλων, είναι χαρακτηριστικές μίας ιδιότροπης προσέγγισης που έχει ως αποτέλεσμα την αναστολή της ελεύθερης έκφρασης. «Δεν έχει καμία σχέση με την ποινική δίωξη. Αυτό που βλέπουμε από τις 7 Οκτωβρίου είναι η καταστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και η εναπόθεσή του στην καλή θέληση του κράτους – αν το κράτος δεν επιθυμεί να γίνονται διαδηλώσεις, απλώς θα τις απαγορεύσει».

Το «From the river to the sea» είναι απόσπασμα συνθήματος που χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1960, μεταξύ ακτιβιστών με διαφορετικές ατζέντες. Σε όλο τον κόσμο οι ερμηνείες του είναι ποικίλες, και μπορούν να σχετίζονται, από τη γενοκτονία μέχρι την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Το πλήρες ρητό, πάντως, αναφέρεται στη γη μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη, στα ανατολικά, και της Μεσογείου στα δυτικά – εδαφών, δηλαδή, που βρίσκονται υπό την κατοχή του Ισραήλ.

Άνευ όρων στήριξη στο Ισραήλ λόγω ιστορικής ευθύνης

Η υποστήριξη στο Ισραήλ αποτελεί, για τη Γερμανία, θέμα Staatsrason - λόγω του κράτους, ή μέρος του πυρήνα της εθνικής της ταυτότητας. Άλλωστε η χώρα φέρει την ευθύνη για το Ολοκαύτωμα. Έτσι, το γερμανικό νομικό πλαίσιο προβλέπει έναν περίπλοκο τρόπο αξιολόγησης του συνθήματος, με τις δικαστικές αρχές να άγονται και να φέρονται μεταξύ λιγότερο ή περισσότερο αυστηρών ερμηνειών του.

Τον περασμένο Νοέμβριο, η Γερμανίδα υπουργός εσωτερικών, Νάνσι Φέιζερ, απαγόρευσε τις φιλοπαλαιστινιακές δραστηριότητες στη Γερμανία καθώς και το σύνθημα «From the river to the sea Palestine will be free», το οποίο χαρακτήρισε «σύνθημα της Χαμάς». Τον Φεβρουάριο, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μάρκο Μπούσμαν, δήλωσε ότι, το σύνθημα, θα μπορούσε να συνιστά «υποκίνηση στον αντισημιτισμό» και να εκληφθεί ως «επιδοκιμασία των δολοφονιών που διαπράττονται στο Ισραήλ». Συχνά, η φράση έχει εργαλειοποιηθεί από τη γερμανική αστυνομία για να ανακαλέσει την άδεια για οργανωμένες διαδηλώσεις ή έχει τεθεί ως προϋπόθεση, για την χορήγηση άδειας συγκεντρώσεων, η μη χρήση της. Την ίδια στιγμή, όμως, η δικαστική εξουσία έχει διαφοροποιηθεί, τρόπον τινά, αφού βάζει σαφείς εξαιρέσεις που αφορούν το πλαίσιο στο οποίο ακούγεται το σύνθημα, και το εάν αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως επικρότηση των επιθέσεων της Χαμάς ή ως γενικότερη έκκληση για την κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης.

Την περασμένη άνοιξη, δικαστές στα κρατίδια Βάδης – Βυρτεμβέργης και Βρέμης απέρριψαν τις προσφυγές φιλοπαλαιστίνιων κατά της απαγόρευσης της Faeser, βασίζοντας το σκεπτικό τους στο ότι, η φράση, ισοδυναμεί με τη χρήση «συμβόλων αντισυνταγματικών και τρομοκρατικών οργανώσεων». Τον Ιούνιο, όμως, βαυαρικό  διοικητικό δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η φράση που θα χρησιμοποιούνταν σε επερχόμενη διαδήλωση στο Μόναχο δε συνιστά έγκλημα και δεν μπορεί να απαγορευτεί εντελώς, κρίνοντας ότι, γύρω από το σύνθημα, θα πρέπει να επικρατήσει το «πλεονέκτημα της αμφιβολίας». Τότε, η απόφαση του δικαστηρίου του Μονάχου επικρίθηκε έντονα από το Κεντρικό Συμβούλιο των Εβραίων της Γερμανίας, το οποίο εκπροσωπεί την κοινότητα των περίπου 200.000 ατόμων. Το Συμβούλιο είχε χαρακτηρίσει τη δικαστική απόφαση ως «ακατανόητη» ενώ δήλωσε ότι, το σύνθημα, ουσιαστικά, επικροτεί την άρνηση του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ και των Εβραίων πολιτών. «Η πολεμική κραυγή της Χαμάς σημαίνει τον αφανισμό του Ισραήλ και την εκδίωξη και εξόντωση των Εβραίων που ζουν εκεί», ανέφερε στην ανακοίνωσή του το Συμβούλιο της εβραϊκής κοινότητας, υπογραμμίζοντας ότι είναι «επιτακτικό καθήκον» του γερμανικού κράτους να «αποσαφηνίσει» το βάρος που φέρει το σύνθημα.