Η «ανατολικο-μεσογειακή» πολιτική της Τουρκίας:Ποια είναι η στρατηγική της Άγκυρας για να καθιερωθεί ως περιφερειακή δύναμη

«Η στάση της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο δεν περιορίζεται μόνο στην πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους, αλλά στοχεύει επίσης στην εδραίωση της στρατιωτικής της παρουσίας στην περιοχή», όπως παραδέχεται η αναλύτρια Διεθνών Σχέσεων στο Τουρκικό Ίδρυμα Ερευνών, Σιμπέλ Μπουλμπούλ Πεχλιβάν, σε άρθρο της σήμερα στη φιλο-κυβερνητική εφημερίδα Γενί Σαφάκ.

Η τουρκική στρατηγική στη Μεσόγειο

Η Άγκυρα, σύμφωνα με την Πεχλιβάν, αξιοποιώντας τη γεωγραφική της θέση, θέτει ως στόχο την ενδυνάμωση της στρατιωτικής της παρουσίας, στοιχείο που ενισχύει τη φιλοδοξία της να καθιερωθεί ως περιφερειακή δύναμη. Η στρατηγική αυτή ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και αγγίζει θέματα κυριαρχίας σε μία από τις πιο στρατηγικές περιοχές του πλανήτη.

«Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που της επέτρεψε η γεωπολιτική της θέση. Οι στρατηγικές κινήσεις, ειδικά σε περιοχές όπως η ανατολική Μεσόγειος, αποτελούν σημαντικά βήματα που ενισχύουν τον ρόλο της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης», γράφει.

Η Λιβύη, βασικός πυλώνας της πολιτικής της Άγκυρας

Η Λιβύη, σύμφωνα με την αναλύτρια, αποτελεί κεντρικό πυλώνα στην εξίσωση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στη Μεσόγειο. Μέσα από τη στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η Τουρκία επιδιώκει όχι μόνο την επιρροή στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Λιβύης, αλλά και την εξασφάλιση των δικών της δικαιωμάτων στην ανατολική Μεσόγειο. Η συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών με τη Λιβύη αποτελεί «εργαλείο» για την προστασία των τουρκικών συμφερόντων, παρότι ταυτόχρονα δημιουργεί εντάσεις με άλλους παίκτες, όπως η Ελλάδα και η Αίγυπτος.

«Η Τουρκία έχει γίνει σημαντικός παίκτης στην εξίσωση στη Λιβύη με την υποστήριξή της στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, που αναγνωρίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2019, και δείχνει την επιρροή της στην περιοχή.

Ο ρόλος της Τουρκίας στη Λιβύη δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη, αλλά στοχεύει επίσης στην προστασία των συμφερόντων της στην ανατολική Μεσόγειο με τη συμφωνία για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Το Μνημόνιο Θαλάσσιας Δικαιοδοσίας Τουρκίας-Λιβύης που υπογράφηκε το 2019 αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους στην ανατολική Μεσόγειο και τον καθορισμό των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Ενώ αυτή η συμφωνία καταδεικνύει την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να προστατεύσει τα δικαιώματά της στην ανατολική Μεσόγειο, αυξάνει επίσης τις εντάσεις με άλλους παράγοντες στην περιοχή (Ελλάδα, Αίγυπτος, Ελληνοκυπριακή Διοίκηση Νότιας Κύπρου).

Η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας στην κυβέρνηση της Τρίπολης φαίνεται ότι εξασφάλισε την επιβίωση της κυβέρνησης της Τρίπολης και ενίσχυσε τη θέση της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Ωστόσο, η κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε ως απόπειρα εναντίον άλλων παραγόντων στην περιοχή (ιδίως της Γαλλίας, των ΗΑΕ και της Αιγύπτου) ενάντια στα εθνικά τους συμφέροντα και έβαλε την Τουρκία απέναντι σε αυτές τις χώρες».

Γιατί οι αντιπαραθέσεις και εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο;

Η ανάλυση δεν αποφεύγει να παραδεχτεί ότι προκύπτουν συνέπειες από την τουρκική στάση, με την ανατολική Μεσόγειο να εξελίσσεται σε πεδίο διαρκών αντιπαραθέσεων. Η αυξανόμενη στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας φέρνει στην επιφάνεια την ανησυχία για τη σταθερότητα στην περιοχή και τη θέση της χώρας εντός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

«Η ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται στην ατζέντα τα τελευταία χρόνια με εντάσεις σχετικά με τους ενεργειακούς πόρους και τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες. Αν και η Τουρκία έχει υπερασπιστεί τις αξιώσεις της για την υφαλοκρηπίδα και τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας βάσει του διεθνούς δικαίου, έχει βιώσει σοβαρές διαφωνίες σε αυτό το πλαίσιο, ειδικά με την Ελλάδα και την ελληνοκυπριακή διοίκηση της Νότιας Κύπρου. Μία από τις σημαντικότερες στρατηγικές κινήσεις της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο φαίνεται να είναι η προστασία της δικής της υφαλοκρηπίδας και η εγγύηση πρόσβασης σε ενεργειακούς πόρους στο πλαίσιο του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας. Από αυτή την άποψη, η Τουρκία δραστηριοποιείται ενεργά στην περιοχή με πλοία γεωτρήσεων και έρευνας. Αυτές οι δραστηριότητες προκαλούν κατά καιρούς εντάσεις με άλλες χώρες της περιοχής, ιδιαίτερα με την Ελλάδα και τη Νότια Κύπρο.

Ενώ η Τουρκία συνεχίζει τις προσπάθειές της να ενισχύσει το ναυτικό της και να αυξήσει την κυριαρχία της στις θάλασσες, αυξάνει επίσης τη συχνότητα των στρατιωτικών της ασκήσεων στην περιοχή. Οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο φέρνουν περιστασιακά την Τουρκία σε σύγκρουση με τους συμμάχους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ. Ειδικότερα, οι διαφωνίες με την Ελλάδα καταλήγουν σε απειλές κυρώσεων της ΕΕ κατά της Τουρκίας. Ωστόσο, η Τουρκία δεν εγκαταλείπει την αποφασιστικότητά της να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα και λαμβάνει μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων μέσω διπλωματικών διαπραγματεύσεων».

Αναζήτηση ισορροπιών

Η διατήρηση της πολιτικής ισορροπίας στη Λιβύη και η συμμετοχή στις εξελίξεις της ανατολικής Μεσογείου αποτελούν θεμέλιο της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στην εθνική ασφάλεια της Τουρκίας (με άλλα λόγια την επονομαζόμενη ‘επιβίωσή της’) όσο και στη διεθνή επιρροή.

«Ο ρόλος της Τουρκίας στη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο διαμορφώνεται από σημαντικές στρατηγικές κινήσεις που επηρεάζουν την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Η διατήρηση της πολιτικής ισορροπίας στη Λιβύη και η πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους στην ανατολική Μεσόγειο αποτελούν τους βασικούς άξονες της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Οι εξελίξεις σε αυτές τις περιοχές έχουν μεγάλη σημασία για την εθνική ασφάλεια και την περιφερειακή αποτελεσματικότητα της Τουρκίας. Ενώ η Τουρκία συνεχίζει τις πολιτικές της σε αυτούς τους τομείς, καταβάλλει επίσης σοβαρές προσπάθειες για να διατηρήσει την ισορροπία με τους περιφερειακούς και παγκόσμιους παράγοντες. Στο μέλλον, ο ρόλος και η επιρροή της Τουρκίας σε αυτές τις περιοχές θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό καθοριστικό παράγοντα στο πλαίσιο της περιφερειακής σταθερότητας και των διεθνών σχέσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι κρίσιμο για την Τουρκία να σχεδιάσει προσεκτικά τις περιφερειακές στρατηγικές της και να ενεργήσει στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου όσον αφορά τόσο την προστασία των συμφερόντων της όσο και τη διασφάλιση της περιφερειακής ειρήνης», καταλήγει η Τουρκάλα αναλύτρια.