Ιαπωνία: Στη χώρα της υπερεργασίας, η κυβέρνηση σκέφτεται την καθιέρωση 4μερης εργασίας

Είναι το μοναδικό έθνος που στη γλώσσα του έχει τον όρο «δουλεύοντας μέχρι θανάτου (karoshi)». O λόγος για την Ιαπωνία, όπου κάθε χρόνο τουλάχιστον 54 άνθρωποι πεθαίνουν από την υπερεργασία, που φαίνεται να βρίσκεται βαθιά ενταγμένη στην κουλτούρα των πολιτών της. Τώρα η ιαπωνική κυβέρνηση θέλει αυτό να το αλλάξει και για τον λόγο αυτό προσπαθεί να πείσει επιχειρήσεις και εργαζόμενους να υιοθετήσουν την 4ημερη εργασία.

Συγκεκριμένα, η ιαπωνική κυβέρνηση εξέφρασε για πρώτη φορά το 2021 την υποστήριξή της για λιγότερες ημέρες εργασίας μέσα στη εβδομάδα. Ωστόσο, η ιδέα έχει αργήσει να υιοθετηθεί: περίπου το 8% των εταιρειών στην Ιαπωνία επιτρέπει στους υπαλλήλους να παίρνουν τρεις ή περισσότερες ημέρες άδεια την εβδομάδα, ενώ το 7% δίνει στους εργαζομένους του το νομικά επιβεβλημένο ρεπό της μίας ημέρας, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας. Έτσι, η κυβέρνηση ξεκίνησε μια εκστρατεία «μεταρρύθμισης του τρόπου εργασίας» που προωθεί μικρότερα ωράρια και άλλες ευέλικτες ρυθμίσεις μαζί με όρια υπερωριών και ετήσια άδεια μετ' αποδοχών. 

«Η εργασία είναι μεγάλη υπόθεση εδώ. Δεν είναι απλώς ένας τρόπος να βγάλεις χρήματα, αν και είναι και αυτό», δήλωσε στην Independent ο Tim Craig, συγγραφέας του βιβλίου «Cool Japan: Case Studies from Japan's Cultural and Creative Industries».

Στην Ιαπωνία οι πολλές ώρες εργασίας είναι κανόνας. Αν και το 85% των εργοδοτών δηλώνει ότι δίνει στους εργαζομένους του δύο ημέρες ρεπό την εβδομάδα και υπάρχουν νομικοί περιορισμοί στις υπερωρίες, δεν είναι λίγοι οι Ιάπωνες που συνεχίζουν να κάνουν «υπηρεσιακές υπερωρίες», δηλαδή να εργάζονται επιπλέον χωρίς αυτό να δηλώνεται ή να πληρώνεται.

Η πίεση να θυσιάζεται κανείς για την εταιρεία του είναι μεγάλη. Για παράδειγμα, οι Ιάπωνες συνήθως παίρνουν διακοπές την ίδια εποχή του χρόνου με τους συναδέλφους τους - κατά τη διάρκεια των διακοπών Bon το καλοκαίρι και γύρω από την Πρωτοχρονιά - ώστε οι συνάδελφοι να μην μπορούν να τους κατηγορήσουν για αμέλεια ή αδιαφορία.

Προσπάθειες να αλλάξει το μοντέλο εργασίας

Ορισμένοι αξιωματούχοι θεωρούν ότι η αλλαγή αυτής της νοοτροπίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση ενός βιώσιμου εργατικού δυναμικού την ώρα που οι γεννήσεις στην Ιαπωνία μειώνονται κατακόρυφα. Υπολογίζεται μάλιστα ότι ο πληθυσμός που βρίσκεται σε ηλικία για να μπορεί να εργάζεται θα μειωθεί κατά 40% το 2065.

Οι υποστηρικτές του μοντέλου της τετραήμερης εργασίας υποστηρίζουν ότι έτσι άνθρωποι που μεγαλώνουν παιδιά, φροντίζουν ηλικιωμένους, αλλά και οι συνταξιούχοι και όσοι θέλουν επιπλέον εισόδημα θα μπορούν να συνεχίσουν να δουλεύουν.

Η Akiko Yokohama, η οποία εργάζεται στη Spelldata, μια μικρή εταιρεία τεχνολογίας με έδρα το Τόκιο που επιτρέπει στους υπαλλήλους να εργάζονται με τετραήμερο πρόγραμμα, παίρνει ρεπό την Τετάρτη μαζί με τα Σάββατα και τις Κυριακές. Το επιπλέον ρεπό της επιτρέπει να φτιάξει τα μαλλιά της, να παρακολουθήσει άλλα ραντεβού ή να πάει για ψώνια.

«Είναι δύσκολο όταν δεν αισθάνεσαι καλά να συνεχίσεις να εργάζεσαι για πέντε συνεχόμενες ημέρες. Η ξεκούραση σου επιτρέπει να αναρρώσεις ή να πας να δεις τον γιατρό. Συναισθηματικά, είναι λιγότερο αγχωτικό», δήλωσε η Yokohama.

Ο σύζυγός της, μεσίτης ακινήτων, παίρνει επίσης ρεπό την Τετάρτη αλλά εργάζεται τα Σαββατοκύριακα, κάτι που είναι σύνηθες στον κλάδο του. Η Yokohama είπε ότι αυτό επιτρέπει στο ζευγάρι να πηγαίνει οικογενειακές εκδρομές μεσοβδόμαδα με το παιδί τους που είναι στην ηλικία του δημοτικού.

Η Fast Retailing Co., η ιαπωνική εταιρεία στην οποία ανήκουν οι Uniqlo, Theory, J Brand και άλλες μάρκες ρούχων, η φαρμακευτική εταιρεία Shionogi & Co. και οι εταιρείες ηλεκτρονικών ειδών Ricoh Co και Hitachi άρχισαν επίσης να προσφέρουν τετραήμερη εβδομάδα εργασίας τα τελευταία χρόνια.

Η τάση αυτή έχει κερδίσει έδαφος ακόμη και στον χρηματοοικονομικό κλάδο. Η χρηματιστηριακή εταιρεία SMBC Nikko Securities Inc. άρχισε να αφήνει τους εργαζόμενους να δουλεύουν τέσσερις ημέρες την εβδομάδα το 2020. 

Οι επικριτές της προώθησης της κυβέρνησης λένε ότι στην πράξη, οι άνθρωποι που έχουν τετραήμερο πρόγραμμα συχνά καταλήγουν να εργάζονται εξίσου σκληρά για λιγότερες αποδοχές.

Απαραίτητη για την κάλυψη θέσεων εργασίας;

Η Kanako Ogino, πρόεδρος της NS Group με έδρα το Τόκιο, θεωρεί ότι η προσφορά ευέλικτου ωραρίου είναι απαραίτητη για την κάλυψη θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, όπου οι γυναίκες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού. Η εταιρεία, η οποία διαχειρίζεται χώρους καραόκε και ξενοδοχεία, προσφέρει 30 διαφορετικά σχήματα χρονοδιαγράμματος, συμπεριλαμβανομένου του τετραήμερου εβδομαδιαίου προγράμματος εργασίας, αλλά και της λήψης μεγάλων διαστημάτων διακοπών μεταξύ των εργασιών.

Για να διασφαλιστεί ότι κανένας από τους εργαζόμενους του NS Group δεν αισθάνεται ότι τιμωρείται επειδή επιλέγει ένα εναλλακτικό ωράριο, η Ogino ρωτάει κάθε έναν από τους 4.000 υπαλλήλους της δύο φορές τον χρόνο πώς θέλουν να εργάζονται. 

«Η άποψη στην Ιαπωνία ήταν: Όσο περισσότερες ώρες δουλεύεις, τόσο πιο κουλ είσαι, βάζοντας δωρεάν υπερωρίες», δήλωσε γελώντας η Ogino. «Αλλά δεν υπάρχει κανένα όνειρο σε μια τέτοια ζωή».