Τα παιδιά που δεν ήξεραν ότι οι γονείς τους ήταν Ρώσοι κατάσκοποι

Ο «Λουντβίγκ» και η «Μαρία» είναι ένα ζευγάρι που αποκαλύφτηκαν ως μυστικοί πράκτορες της Μόσχας. Καθώς βρίσκονταν σε τζετ, πετώντας προς την ελευθερία, στο πλαίσιο μιας μεγάλης ανταλλαγής κρατουμένων τον περασμένο μήνα, ήταν ανήσυχοι, όχι για το μέλλον τους, αλλά για τα παιδιά τους. 

«Σας παρακαλώ», παρακάλεσαν σιωπηλά τους Σλοβένους συνοδούς τους, «μην μας αποκαλείτε με τα πραγματικά μας ονόματα». Δεν είχαν πει ακόμα στον γιο και την κόρη τους – που ήταν στο τζετ- ότι ήταν Ρώσοι.

Τα παιδιά τους δεν ήξεραν τίποτα

Οι δύο αξιωματικοί της Διεύθυνσης S, της ρωσικής υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών SVR, είχαν περάσει πάνω από μια δεκαετία δημιουργώντας ψεύτικες ταυτότητες. Τα παιδιά τους, ο 9χρονος Ντάνιελ και η 11χρονη Σόφι, γνώριζαν τη μαμά και τον μπαμπά τους ως πολίτες της Αργεντινής με τα ονόματα Λουντβίγκ Γκις και Μαρία Μάγιερ Μούνος. Αυτό που δεν γνώριζαν ήταν ότι η οικογένειά τους ήταν ένα προσεκτικά κατασκευασμένο ψέμα.

Τα πραγματικά ονόματα του ζευγαριού είναι Άρτεμ και Άννα Ντούλτσεφ. Μετά από έναν γάμο που πιθανότατα κανόνισε η ρωσική υπηρεσία, είχαν σταλεί στην Αργεντινή, όπου και έκαναν δύο παιδιά. Όταν η Μόσχα μετέφερε το ζευγάρι από το Μπουένος Άιρες σε ένα προάστιο της πρωτεύουσας της Σλοβενίας, τα παιδιά γράφτηκαν σε ένα διεθνές σχολείο, και έτσι δημιούργησαν την εικόνα μιας κανονικής μεσοαστικής οικογένειας.

Ακόμα και όταν φυλακίστηκαν για κατασκοπεία, το ζευγάρι δεν είχε πει στα παιδιά του ότι τα ισπανικά ήταν η δεύτερή τους γλώσσα, την οποία μάθαιναν άπταιστα για μια μυστική αποστολή που επρόκειτο να διαρκέσει έως ότου τα αδέλφια ενηλικιωθούν. Στη συνέχεια, θα στρατολογούνταν για να ακολουθήσουν τα βήματά τους, αναφέρει η Wall Street Journal.

Καθώς η Σόφι και ο Ντάνιελ επέστρεφαν από το πιλοτήριο, συνομίλησαν με έναν άνδρα με γυαλιά που είχε επιβλέψει τη φροντίδα τους κατά τη διάρκεια της φυλάκισης των γονέων τους για 1,5 χρόνο. Χωρίς να το γνωρίζουν, ήταν ο επικεφαλής της υπηρεσίας κατασκοπείας της Σλοβενίας, ο οποίος είχε βοηθήσει τις ΗΠΑ να συλλάβουν και να ανταλλάξουν τους γονείς τους. Στο τζετ επέβαινε επίσης ένας αξιωματικός της CIA, ο οποίος είχε φέρει ένα μπουκάλι μπέρμπον για να πιει με τους Σλοβένους μόλις ολοκληρωθεί η ανταλλαγή.

Το αεροπλάνο κατέβηκε προς το σημείο ανταλλαγής στην Άγκυρα και το κλίμα σκοτείνιασε καθώς οι γονείς συζητούσαν για το πολιτισμικό σοκ που περίμενε την οικογένειά τους στη Μόσχα. Μόνο αφού τους συνόδευσαν στο ρωσικό αεροπλάνο μασκοφόροι αξιωματικοί, ξεκίνησε η δύσκολη δουλειά να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα στα παιδιά τους. «Η πραγματική κόλαση γι' αυτούς ήταν έτοιμη να αρχίσει, όταν επέστρεψαν», δήλωσε ένας από τους παρευρισκόμενους.

«Οι εκλεκτοί»

Η Wall Street Journal αποκάλυψε νέες λεπτομέρειες σχετικά με τη δεκαετή αποστολή της οικογένειας Ντούλτσεφ και τις θυσίες τους. Ένα κρίσιμο κομμάτι της ιστορίας είναι η σημασία που δίνει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν στο έργο των παράνομων κατασκόπων, που ονομάζονται έτσι επειδή λειτουργούν χωρίς διπλωματική ασυλία.

Ο Πούτιν έχει ξοδέψει δεκαετίες για να αποκαταστήσει το κύρος ενός παράνομου προγράμματος που παραπέμπει στις ένδοξες ημέρες της σοβιετικής κατασκοπείας.

Η ταινία «Seventeen Moments of Spring» εδραίωσε την ιδέα ότι το κομμουνιστικό μπλοκ διέθετε ένα μυστικό όπλο: έναν αόρατο στρατό αδρανών πρακτόρων που ήταν ενσωματωμένοι στους κύκλους της ελίτ και της απλής κοινωνίας, οι οποίοι είχαν ήδη βοηθήσει τη Μόσχα να κερδίσει τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και να κλέψει την τεχνολογία πίσω από την ατομική βόμβα.

«Δεν μπορούν όλοι να εγκαταλείψουν την ζωή τους, να εγκαταλείψουν τους αγαπημένους τους, τους συγγενείς τους και να εγκαταλείψουν τη χώρα για πολλά, πολλά χρόνια, να αφιερώσουν τη ζωή τους στην υπηρεσία της πατρίδας», δήλωσε ο Πούτιν στην κρατική τηλεόραση το 2017. «Μόνο οι εκλεκτοί μπορούν να το κάνουν αυτό».

Σε εμπιστευτικές συναντήσεις με την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών, οι κορυφαίοι επικεφαλής κατασκόπων του Πούτιν εκθείαζαν τα κατορθώματα των κρυφών κατασκόπων της σοβιετικής εποχής, σαν οι επιτυχίες τους να ήταν πρόσφατες ή σχετικές. Ανώτεροι αξιωματικοί της CIA που κάποτε εργάζονταν στη Μόσχα λένε ότι έχουν δει ελάχιστες αποδείξεις τα τελευταία χρόνια ότι το πρόγραμμα παρήγαγε αποτελέσματα αντάξια της τεράστιας επένδυσής του.

Η δημιουργία οικογένειας γύρω από έναν αδρανή πράκτορα έχει βαρύ τίμημα - παρουσιάζοντας ηθικά διλήμματα τόσο βαθιά που οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών σπάνια ακολουθούν αυτή την οδό. Οι αξιωματικοί καλούνται να ζήσουν για χρόνια και μερικές φορές για δεκαετίες μέσα σε έναν ολοένα και πιο πυκνό ιστό ψεμάτων. Συνήθως δεν παντρεύονται από έρωτα, αλλά επιλέγονται για ενώσεις από τη Διεύθυνση S. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως επαγγελματίες ερωτύλοι για να αποπλανήσουν έναν στόχο. Τα παιδιά τους μεγαλώνουν σε έθνη από τα οποία ξαφνικά εκδιώκονται, η ταυτότητα και οι φιλίες τους διαλύονται. Σε μια σπάνια παραδοχή, ο Βλαντιμίρ Κρουτσκόβ, πρώην επικεφαλής της KGB, παραδέχτηκε σε απομνημονεύματά του το 1996 ότι οι οικογένειες αυτές συχνά υπέφεραν «όχι απλώς από ένα χάσμα γενεών, αλλά από ένα αγεφύρωτο μίσος».

Από μυστικοί πράκτορες ήρωες στη Ρωσία

Τώρα ελεύθεροι και δίνοντας τηλεοπτικές συνεντεύξεις στη Μόσχα, οι Ντούλτσεφ έχουν μετατραπεί από απλούς Αργεντινούς μετανάστες σε δύο από τους πιο διάσημους κατασκόπους της Ρωσίας. Στους θαυμαστές τους συγκαταλέγεται και ο ίδιος ο Πούτιν, ο οποίος τους περίμενε στο αεροδρόμιο με ένα μπουκέτο λουλούδια. Όταν κατέβηκαν τις σκάλες από το αεροσκάφος τους, ο πρόεδρος τους αγκάλιασε και τους δύο, φιλώντας τρυφερά την Άννα που έκλαιγε στο μάγουλο και στη συνέχεια στον ώμο του.

«Είπαμε στα παιδιά ότι είμαστε Ρώσοι, ότι είναι Ρώσοι, ότι είμαστε οι Ντούλτσεφ», δήλωσε η Άννα στο βραδινό δελτίο ειδήσεων της κρατικής τηλεόρασης Russia One, πασχίζοντας να βρει λέξεις στη μητρική της γλώσσα. «Το πιο σημαντικό πράγμα για εμάς είναι η οικογένεια, και αυτή μας στηρίζει», παρενέβη ο σύζυγός της. «Και η οικογένεια είναι η χώρα», τόνισε.

Το 2010, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών συνέλαβε 10 Ρώσους που ζούσαν στις ΗΠΑ, μετά από ένα μυστικό δεκαετές πρόγραμμα παρακολούθησης. Η υπόθεση απέφερε έναν ακόμη θησαυρό πληροφοριών: Οι πράκτορες του FBI έβαλαν κοριούς στα σπίτια των κατασκόπων, τους ακολούθησαν σε όλη τη χώρα και τελικά έσπασαν το μυστικό δίκτυο επικοινωνιών τους.

Ωστόσο η κυβέρνηση Ομπάμα, επιδιώκοντας μια καλή σχέση με τη Ρωσία, υποβάθμισε τη σημασία της επιχείρησης, πλαισιώνοντάς την ως ένα μετασοβιετικό κατάλοιπο και όχι ως απόδειξη ενός νέου προγράμματος της Μόσχας. Όταν οι Ρώσοι κατάσκοποι επέστρεψαν στη Μόσχα στο πλαίσιο μιας ανταλλαγής κρατουμένων λίγο μετά τη σύλληψή τους, ο Πούτιν τους συνάντησε και είπε ότι τραγούδησαν πατριωτικά τραγούδια.

Πώς δρούσε η οικογένεια των μυστικών πρακτόρων

Στην περίπτωση των Ντούλτσεφ, ο Πούτιν παρακολουθούσε στενά το έργο τους καθώς ταξίδευαν ευρέως σε όλη την ΕΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους των αμερικανικών και ευρωπαϊκών μυστικών υπηρεσιών.

Ο Αρτέμ ίδρυσε μια εταιρεία πληροφορικής που πωλούσε ονόματα τομέα και cloud hosting. Η Άννα άνοιξε μια γκαλερί τέχνης, που της παρείχε κάλυψη καθώς ταξίδευε για εκθέσεις σε όλη την Ευρώπη και διακινούσε διακριτικά χρήματα.

Χρησιμοποιούσαν την ανωνυμία τους για να συναντούν και να πληρώνουν πηγές και να εντοπίζουν και να καλλιεργούν νέα περιουσιακά στοιχεία που θα μπορούσαν να παραδοθούν σε αξιωματικούς της SVR που εργάζονταν με διπλωματική κάλυψη στις ρωσικές πρεσβείες. Ένας αξιωματικός, που εργαζόταν ως στρατιωτικός ακόλουθος, απελάθηκε αργότερα από τη Σλοβενία.

Το ζευγάρι δεν είπε στα παιδιά του τίποτα για την αποστολή τους ή την πραγματική τους ταυτότητα, δήλωσαν οι Σλοβένοι αξιωματούχοι, αλλά τους προετοίμασαν πως μια μέρα μπορεί να χρειαστεί να χωρίσουν εξαιτίας της εργασίας τους.

Τα αδέλφια πήγαιναν σχολείο σε ένα κτίριο κομμουνιστικής εποχής που περιβαλλόταν από δέντρα. Σε μια φωτογραφία στην ιστοσελίδα του σχολείου, η Σόφι φαίνεται να κάθεται κάτω από μια φλαμουριά με το αναγνωστικό της βιβλίο, κοιτάζοντας την κάμερα. Στις 5 Δεκεμβρίου 2022, λίγο αφότου τα παιδιά είχαν πάει στο σχολείο, σλοβενικές ειδικές δυνάμεις πλησίασαν το σπίτι της οικογένειας, ανέβηκαν στην πύλη και έσπασαν τα παντζούρια στα παράθυρα. Οι αρχές αφαίρεσαν έγγραφα, υπολογιστές, συσκευές επικοινωνίας και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ που βρέθηκαν σε ειδική θήκη του ψυγείου τους. Ο Αρτέμ και η Άννα συνελήφθησαν.

Τα παιδιά φιλοξενήθηκαν σε ανάδοχη οικογένεια. Τους είπαν ότι οι γονείς τους είχαν κάποια προβλήματα με τα σλοβενικά έγγραφα παραμονής τους και ότι θα έπρεπε να περάσουν κάποιο χρονικό διάστημα σε αστυνομική κράτηση.

Ο επικεφαλής των Σλοβένων κατασκόπων, παρακολουθούσε προσωπικά την ζωή της Σόφι και του Ντάνιελ για να διασφαλίσει ότι θα επηρεάζονταν όσο το δυνατόν λιγότερο από αυτή την ιστορία.

Τους επιτρεπόταν η καθημερινή βιντεοκλήση με τους γονείς τους, που κρατούνταν σε ξεχωριστά κελιά, και τους βοηθούσαν με τις σχολικές εργασίες. Μια φορά την εβδομάδα τους επισκέπτονταν αυτοπροσώπως και συνομιλούσαν στα ισπανικά για το σχολείο και για το τι έκαναν με τους φίλους τους. Τα αδέλφια μάθαιναν σχεδόν άπταιστα τα σλοβενικά από την ανάδοχη οικογένεια και τους συμμαθητές τους. Αργότερα, έμαθαν λίγα ρωσικά, χωρίς να γνωρίζουν ότι ήταν η μητρική τους γλώσσα.

Οι Ρώσοι ζήτησαν άμεση την απελευθέρωσή τους

Τις ημέρες μετά τη σύλληψη, ανώτεροι Ρώσοι αξιωματούχοι ασφαλείας είχαν επιβεβαιώσει στη Σλοβενία ότι το ζευγάρι ήταν αξιωματικοί της SVR και ζήτησαν την άμεση απελευθέρωσή τους.

Όταν η Σλοβενία αρνήθηκε, οι Ρώσοι αξιωματούχοι ζήτησαν να τους αντιμετωπίσουν διαφορετικά από τους άλλους κρατούμενους. Οι δυτικοί σύμμαχοι τους συμβούλευσαν ότι θα πρέπει να κρατηθούν σε καλές συνθήκες και να τους δοθεί η ευκαιρία να αρνηθούν την έκδοσή τους στη Ρωσία. «Είναι σαν μια σύμβαση της Γενεύης μεταξύ των κατασκόπων», δήλωσε ο Βόικο Βολκ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Σλοβενίας.

Οι δύο κατάσκοποι μετατράπηκαν γρήγορα σε διαπραγματευτικά χαρτιά σε μερικές από τις πιο περίπλοκες συνομιλίες αιχμαλώτων που έχουν διεξαχθεί ποτέ. Η τελική ανταλλαγή, που ορίστηκε για την 1η Αυγούστου σε έναν αποκλεισμένο διάδρομο προσγείωσης στην Άγκυρα, περιλάμβανε 24 ενήλικες που κρατούνταν σε επτά χώρες, συμπεριλαμβανομένου του πρώην Αμερικανού πεζοναύτη Πολ Γουίλαν, του δημοσιογράφου της Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς και του Βαντίμ Κρασίκοφ, αξιωματικού της FSB, καταδικασμένου σε ισόβια κάθειρξη στη Γερμανία για φόνο.

Εκείνη την ημέρα κατέβηκαν από το αεροπλάνο δύο παιδιά που φορούσαν φούτερ με κουκούλα και αθλητικά παπούτσια Χάρι Πότερ. Τούρκοι αξιωματικοί συνόδευσαν τον Ντάνιελ και τη Σόφι κατά μήκος του διαδρόμου προσγείωσης σε ένα άλλο αεροσκάφος με προορισμό τη Μόσχα από μασκοφόρους άνδρες των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας.

Σε αυτή την πεντάωρη πτήση, η Άννα εξήγησε στα ισπανικά ότι συμμετείχαν σε μια μυστική αποστολή για λογαριασμό της Ρωσίας. Η Σόφι έκλαψε λίγο ενώ ο Ντάνιελ το πήρε πιο ψύχραιμα και πιο θετικά.

Όταν έφτασαν στο αεροδρόμιο Βνούκοβο, ο Πούτιν τσίμπησε το μάγουλο της Σόφι, η οποία κοιτούσε απαθής μπροστά. «Buenas Noches», της είπε ο Ρώσος πρόεδρος.

«Όλοι σας θα προταθείτε για να λάβετε κρατικά βραβεία», είπε αργότερα στους γονείς και στους άλλους κατασκόπους που βρίσκονταν μαζί τους στο αεροδρόμιο.

«Εσείς και εγώ θα ξανασυναντηθούμε κάποια στιγμή αργότερα και θα μιλήσουμε για το μέλλον σας», συμπλήρωσε ο Πούτιν.

«Θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε τη Ρωσία» 

Άλλοι διάσημοι πράκτορες έγιναν βουλευτές, στελέχη επιχειρήσεων και προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης. Οι πράκτορες Άννα Τσάπμαν και Μαρία Μπούτινα φιλοξένησαν talk news shows, ενώ ο κατάσκοπος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου Κιμ Φίλμπι έδωσε διαλέξεις στο αρχηγείο της KGB με τον βαθμό του συνταγματάρχη.

Τέσσερις ημέρες μετά την ανταλλαγή κρατουμένων, η οικογένεια Ντούλτσεφ εμφανίστηκε στις βραδινές ειδήσεις, απαντώντας σε ερωτήσεις σε έναν κήπο στο αρχηγείο της SVR στα περίχωρα της Μόσχας. Η Άννα Ντούλτσεφ δήλωσε ότι η οικογένειά της θα συνεχίσει να «υπηρετεί τη Ρωσία».