«Η Ελλάδα θα πρέπει να διαλέξει πλευρά, δεν μπορεί να παίζει παιχνίδια και με τον Νότο και με το Βίσενγκραντ»

Τα μεσάνυχτα της Δευτέρας (16/09) τέθηκαν σε ισχύ τα νέα μέτρα της Γερμανίας για τη μετανάστευση που ορίζουν εντατικούς ελέγχους στα σύνορα. Στη σκιά τριών τρομοκρατικών επιθέσεων και με τις εκλογές στα κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξωνίας να φέρνουν σε πρώτη και δεύτερη (με ελάχιστη διαφορά από την κορυφή) θέση το ακροδεξιό AfD, το Βερολίνο κάνει λόγο για «στοχευμένους» και «έξυπνους» σταθερούς και κινητούς ελέγχους.

Την ίδια ώρα, στην Αθήνα επικρατεί ανησυχία για την απόφαση της Γερμανίας, με την κυβέρνηση να επιχειρεί να προχωρήσει σε κινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δημιουργώντας συμμαχίες με χώρες πρώτης υποδοχής, που επίσης πλήττονται από την κίνηση αυτή. Είναι στη σωστή κατεύθυνση τα μέτρα που παίρνει η Γερμανία για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού; Τι αποτελέσματα μπορεί να έχουν και με ποιο τρόπο επηρεάζουν την Ελλάδα;

«Αυτό που βλέπουμε τώρα, είναι το πουλόβερ της ευρωπαϊκής πολιτικής που ξηλώνεται»

Γράφει ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες

Καταρχάς έχει νόημα να πούμε ότι η Γερμανία δεν κλείνει τα σύνορα, επαναφέρει προσωρινούς ελέγχους. Έχει ακόμα τρεις ενεργές αποφάσεις για έλεγχο στα σύνορα. Όλες οι γειτονικές της χώρες αυτή τη στιγμή είναι επί της ουσίας σε καθεστώς προσωρινού ελέγχου, «υπό τον φόβο της έντασης στη Μέση Ανατολή, τρομοκρατικών ενεργειών, πίεσης του κοινωνικού συστήματος από το ουκρανικό» κλπ. Υπάρχει μία ολόκληρη διαδικασία που προβλέπεται από τον κώδικα Σένγκεν και, πράγματι, είναι μονομερής ενέργεια, αλλά δικαιολογείται αν προκύψει κάτι ξαφνικό. Στη σελίδα των προσωρινών μέτρων για τα σύνορα υπάρχουν τα αντίστοιχα άρθρα που αιτιολογούν την απόφαση. Η τελευταία, όμως, πράξη, δεν αφορά μόνο την επαναφορά των προσωρινών ελέγχων, συνοδεύεται και από άλλες ανακοινώσεις, οι οποίες, λόγω των τριών τρομοκρατικών επιθέσεων, πάνε προς την αυστηροποίηση της ευρύτερης γερμανικής πολιτικής. Αυτό είναι το πολιτικό επίδικο και σημαίνει ότι θα γίνονται έλεγχοι κατά περίπτωση. Από γερμανικής πλευράς υποστηρίζεται ότι δεν θα υπάρχουν ουρές. Φοβάμαι ότι, ένα από τα ζητήματα που θα προκύψουν θα είναι το profiling που είναι και η πιο εύκολη και προφανής λύση. Μπορεί να σταματάνε πιο εύκολα κάποιον που είναι πιο μελαχρινός, που έρχεται από συγκεκριμένες περιοχές κλπ. Θα δούμε πώς θα επηρεαστεί η οικονομική δραστηριότητα, γιατί βασικά αυτός είναι ο φόβος για την επαναφορά των ελέγχων.

Η Γερμανία που για όλα τα υπόλοιπα κράτη – μέλη είναι η  «go – to» χώρα, προσπαθεί να ασκήσει πίεση στους υπόλοιπους για να αλλάξει, θεωρητικά, η όλη διαχείριση του μεταναστευτικού. Και ειδικά η Ελλάδα  είναι μία «προβληματική» χώρα γιατί σπρώχνει τον κόσμο προς τη Γερμανία. Το ζήτημα είναι ευρύ και πολιτικό. Αυτό που επιδιώκει η Γερμανία είναι να πιέσει τις χώρες της ΕΕ να «παίξουν» με τους όρους που προβλέπονται. Αν δείτε τη δήλωση του Νίκου Παναγιωτόπουλου στις 5 Σεπτεμβρίου, λέει ότι η Ελλάδα, έχει ένα σύστημα που δίνει πιο γρήγορα άσυλο και ταξιδιωτικά έγγραφα και επιτρέπει στους πρόσφυγες και μετανάστες να πάνε στις χώρες που θέλουν, κυρίως τη Γερμανία, όπως προβλέπει ο νόμος. Αυτό δεν ισχύει. Δηλαδή, από μόνη της η ελληνική κυβέρνηση λέει γιατί βρισκόμαστε υπό πίεση. Και από την πλευρά της, η Γερμανία, προσπαθεί να βάλει τάξη με τον τρόπο που εκείνη θεωρεί και υπό πίεση, που είναι λάθος και, κατά τη γνώμη μου, θα έχει domino effect.

Είμαι σίγουρος ότι η Ολλανδία, περίμενε μία αφορμή και τη βρήκε, η Αυστρία που έχει πάρει και αυτή προσωρινά μέτρα, θα τα διευρύνει, και θα παίξει και με την Ελλάδα, και με την Πολωνία. Το μήνυμα που στέλνει η Γερμανία είναι ότι πρέπει να μπουν όροι και να αυστηροποιηθεί το πλαίσιο και δεν ξέρουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες. Μπορεί η αλλαγή της στάσης της να συνοδευτεί και από άλλες ενέργειες. Αυτή τη στιγμή, στη Γερμανία, βρίσκονται χιλιάδες άνθρωποι, αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, προερχόμενοι από την Ελλάδα που δεν τους γυρίζουν πίσω γιατί τα δικαστήρια λένε ότι δεν είμαστε ασφαλής χώρα για αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Αυτό για εμάς θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον ντροπή και όμως το θεωρούμε μέρος της «δίκαιης αλλά αυστηρής» πολιτικής της χώρας. Η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε ότι είναι υπό πίεση και προέβη σε μία πολιτική ενέργεια η οποία προσπαθεί να ανατάξει βίαια το σύστημα ενώ, την ίδια στιγμή, υπογράφει διμερή συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν για νόμιμη μετανάστευση. Αυτό που βλέπουμε τώρα, είναι το πουλόβερ της ευρωπαϊκής πολιτικής που ξηλώνεται. Δεν ξέρω πόσο θα ξηλωθεί αλλά η αρχή έγινε. Και αυτό θα πρέπει να απαντά σε όσους υποστηρίζουν ότι το Σύμφωνο για τη μετανάστευση ήτανε λύση. Έχουμε μία κακή Ευρωπαϊκή Επιτροπή κι ένα πολύ κακό ευρωκοινοβούλιο και «ταΐζουμε» την ακροδεξιά, επειδή το πολιτικό σύστημα, δεν έχει παρουσιάσει ένα πειστικό αφήγημα αφού ποτέ δεν έχει συζητήσει σοβαρά για τη μετανάστευση- κυρίως για τη νόμιμη. Πέραν των διμερών συμφωνιών, που δεν είναι πολιτική αλλά εργασιακά,  δεν έχει παρουσιάσει μία σοβαρή πρόταση για τη μετανάστευση. Μία άλλη πτυχή, είναι ότι κάποιοι αρέσκονται να συνδέονται οι μετανάστες με το δημογραφικό. Εκεί, κατά τη γνώμη μου, θα ακούσουμε τέρατα.

Η Κομισιόν είχε βγάλει ένα κείμενο για τους κανόνες του Συμφώνου και τώρα περιμένει τα εθνικά κείμενα εφαρμογής. Μία από τις οδηγίες αναφέρει ότι, για να ωφεληθείς από τις διάφορες διατάξεις του και να ζητήσεις αλληλεγγύη, θα πρέπει να έχεις ένα αποτελεσματικό και δυνατό σύστημα υποδοχής. Το σύστημα της Ελλάδας δεν είναι βιώσιμο γιατί ούτε ολοκληρωμένο είναι, ούτε μπορεί να μεγαλώνει ή να μικραίνει ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν την εκάστοτε στιγμή. Άρα δε μπορεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης να ζητήσει αλληλεγγύη από τους Ευρωπαίους αφού τόσα χρόνια εμμένει στη λογική «αυστηρή αλλά δίκαιη» μεταναστευτική πολιτική, και κατά βάση προσπαθεί να «διώξει» τον κόσμο στη Γερμανία. Αυτό θα τελείωνε, απλώς τελειώνει πιο νωρίς από ότι υπολόγιζε η ελληνική κυβέρνηση.

Αν δούμε τους αριθμούς και τη μεγάλη εικόνα, αυτό που κάνει η Γερμανία είναι ένα ντόμινο αλλά και ένα πολύ μικρό κομμάτι του παζλ. Είναι μεγάλο, γιατί μεγάλη είναι και η Γερμανία ενώ την κοιτάνε πάντα όλοι γιατί αποτελεί τη ζώνη απορρόφησης των κραδασμών. Της αναγνωρίζουμε, δηλαδή, ένα ρόλο και μετά, άμα «κουνηθεί» την κατηγορούμε. Δεν είναι πολιτική αυτό, είναι η λογική «μαλώνουν τα βουβάλια και πεθαίνουν τα βατράχια». Και η Ελλάδα, πέραν του ότι, σε μέγεθος είναι βατράχι, είναι και χώρα πρώτης υποδοχής η οποία, πολλά χρόνια τώρα, δεν παίζει σωστά το παιχνίδι – όχι μόνο με αυτή την κυβέρνηση αλλά και με την προηγούμενη και την προ- προηγούμενη. Γιατί ποτέ δεν έχει συζητήσει σοβαρά τη μετανάστευση. Είναι, άρα, μία ευρύτερη συζήτηση, σοβαρή, στην οποία πρέπει να βάλουμε και αριθμούς αλλά δεν μπορούμε, γιατί δεν έχουμε στοιχεία. Δεν ξέρουμε βασικά πράγματα, όπως πόσους ανθρώπους χωρίς χαρτιά έχουμε στην Ευρώπη, τι όφελος είχε η Ελλάδα από τη μετανάστευση, τι πρόσφερε, για παράδειγμα, το πρόγραμμα «Εστία» που προέβλεπε τη φιλοξενία προσφύγων σε διαμερίσματα, στις τοπικές κοινωνίες. Δεν τα έχουμε μετρήσει αυτά, επομένως πώς θα συζητήσουμε με πολιτικούς όρους;Η Ελλάδα ειδικά, θα έπρεπε να έχει πολύ πιο σοβαρή θέση, να βάζει βέτο, να μη δέχεται το Σύμφωνο, να ζητάει υποχρεωτική αλληλεγγύη. Δεν μπορεί να παίζει παιχνίδια και με τον Νότο και με το Βίσενγκραντ. Κάποια στιγμή θα πρέπει να διαλέξει πλευρά.

Κανόνες χρειάζονται. Οι οποίοι θα είναι σαφείς από τη στιγμή που κάποιος μπαίνει εντός των συνόρων της. Και το Διεθνές Δίκαιο μάς δίνει τους βασικούς κανόνες. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη των αξιών έχει στηθεί πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το άσυλο, οι πρόσφυγες, το προσφυγικό δίκαιο, όλο το σύστημα της ΕΕ φτιάχτηκε επειδή υπήρχε πόλεμος. Και εμείς οι ίδιοι που το δημιουργήσαμε και στηθήκαμε πάνω σε αυτό, θέλουμε να το γκρεμίσουμε. Πόσο καλά μπορεί να πάει αυτό;