Μέση Ανατολή: Όλο και πιο πιθανός ο ολοκληρωτικός πόλεμος Ιράν - Ισραήλ αν δεν επιλυθούν τα θεμελιώδη αίτια της κρίσης

Για χρόνια, το Ισραήλ και το Ιράν διεξάγουν έναν «σκιώδη πόλεμο», επιτιθέμενοι ο ένας στον άλλον έμμεσα χρησιμοποιώντας δυνάμεις αντιπροσώπων, δολοφονίες, πληροφοριοδότες, κατασκόπους και υβριδικά, μη στρατιωτικά μυστικά μέσα, αναφέρει ο Guardian σε εκτενή ανάλυσή του.

Στο βάθος ολοκληρωτικός πόλεμος;

Τώρα αυτός ο υπόγειος, σε μεγάλο βαθμό σιωπηλός πόλεμος βγαίνει απροκάλυπτα στο φως. Έχει γίνει πόλεμος με πυρά, είναι θορυβώδης, κλιμακώνεται και δεν διαφαίνεται τέλος.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η μεγάλης κλίμακας, τριών κυμάτων αεροπορική επίθεση του Ισραήλ κατά της Τεχεράνης και άλλων στόχων στο εσωτερικό του Ιράν νωρίς το πρωί του Σαββάτου σημαίνει ότι οι δύο εχθροί έχουν πλέον εμπλακεί σε ολοκληρωτική σύγκρουση. Δεν πρόκειται ακόμη για την πλήρους κλίμακας, περιφερειακή πυρκαγιά που φοβούνται τόσοι πολλοί στη Μέση Ανατολή. Αυτό μπορεί να έρχεται, αλλά είναι ακόμα στο μέλλον.

Αυτό που σημαίνει η επίθεση του Ισραήλ - αντίποινα για την επίθεση του Ιράν με 181 πυραύλους νωρίτερα αυτό το μήνα - είναι ότι ένα ακόμη ψυχολογικό εμπόδιο έχει ξεπεραστεί. Πριν από τις σφαγές της 7ης Οκτωβρίου από τη σύμμαχο του Ιράν Χαμάς, ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς την πρόσωπο με πρόσωπο στρατιωτική αντιπαράθεση στο έδαφος του άλλου. Φαινόταν πολύ ριψοκίνδυνο. Τώρα είναι υπαρκτό σενάριο.

Από την ισλαμική του επανάσταση του 1979, το Ιράν υποστηρίζει ένθερμα τα δικαιώματα των Παλαιστινίων και έχει ορκιστεί να καταστρέψει το Ισραήλ. Δημιούργησε αυτό που οι Ισραηλινοί αποκαλούν «δακτύλιο της φωτιάς», δημιουργώντας έναν «άξονα αντίστασης», στον οποίο συμμετέχουν σιιτικές πολιτοφυλακές όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, οι Χούθι στην Υεμένη και ομάδες στο Ιράκ και τη Συρία - καθώς και οι σουνίτες ισλαμιστές της Χαμάς.

Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, η σκληρή δεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ, με επικεφαλής τον Νετανιάχου, επέκτεινε σταδιακά, κάποιοι θα έλεγαν σκόπιμα, τον πόλεμο στη Γάζα για να ανταποδώσει το χτύπημα σε αυτές τις ομάδες - και στο ίδιο το Ιράν. Ο Νετανιάχου θεωρεί εδώ και καιρό την περικύκλωση, ιδίως τις αδιάκοπες επιθέσεις με ρουκέτες της Χεζμπολάχ και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ως υπαρξιακές απειλές.

Κάτι έπρεπε να γίνει. Και την 1η Απριλίου του τρέχοντος έτους, αυτό συνέβη. Το Ισραήλ βομβάρδισε το διπλωματικό προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό, σκοτώνοντας δύο ανώτερους στρατηγούς. Ισχυρίστηκε ότι αυτοί ήταν οι εγκέφαλοι των επιθέσεων. Το Ιράν, εξοργισμένο, ανταπέδωσε στις 13 Απριλίου, πραγματοποιώντας την πρώτη του άμεση στρατιωτική επίθεση σε ισραηλινό έδαφος. Το ταμπού έσπασε.

Το Ισραήλ ανταπέδωσε στη συνέχεια, αλλά καμία από τις δύο πλευρές δεν προκάλεσε μεγάλη ζημιά - πιθανότατα σκόπιμα. Ωστόσο, η επακόλουθη ηρεμία δεν μπόρεσε να διαρκέσει. Δύο καταστροφικές και ταπεινωτικές ισραηλινές δολοφονίες, του πολιτικού επικεφαλής της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στην Τεχεράνη τον Ιούλιο και του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, στη Βηρυτό τον περασμένο μήνα, άλλαξαν και πάλι τα δεδομένα.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ,, ήταν προσωπικός φίλος του Νασράλα - και φέρεται να ήταν βαθιά θιγμένος από τον θάνατό του. Ο Χαμενεΐ δήλωσε επίσης ότι η δολοφονία του Χανίγια, ενώ ήταν φιλοξενούμενος στην πρωτεύουσα του Ιράν, ήταν μια προσβολή που δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Έτσι, την 1η Οκτωβρίου, το Ιράν εξαπέλυσε τη δεύτερη, μεγαλύτερη άμεση επίθεσή του.

Αυτή είναι η επίθεση στην οποία το Ισραήλ απάντησε το Σάββατο, μετά από τρεις εβδομάδες που κράτησε την περιοχή να μαντεύει τι θα κάνει. Υπήρχε διαφωνία στα υψηλότερα επίπεδα. Τα γεράκια υποστήριζαν ότι το Ισραήλ θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να στοχεύσει τις πυρηνικές και ενεργειακές εγκαταστάσεις του Ιράν, ακόμη και για να προσπαθήσει να εξοντώσει τον Χαμενεΐ και άλλους κορυφαίους ηγέτες.

Το γεγονός ότι, στην περίπτωση αυτή, το Ισραήλ περιορίστηκε στο να χτυπήσει στρατιωτικές βάσεις και προφανώς φρόντισε να αποφύγει τις απώλειες μεταξύ των αμάχων, θεωρείται επιτυχία της αμερικανικής διπλωματίας. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν άσκησε κατ' ιδίαν πιέσεις στον Νετανιάχου να μην συμβάλει περαιτέρω στην κλιμάκωση του σπιράλ. Έστειλε τον υπουργό Εξωτερικών του, Άντονι Μπλίνκεν, στην Ιερουσαλήμ την περασμένη εβδομάδα για να τονίσει το θέμα.

Ο Μπάιντεν φαίνεται να επικράτησε αυτή τη φορά - μια σπάνια περίπτωση, από τις 7 Οκτωβρίου, που ο Νετανιάχου δέχεται αμερικανικές συμβουλές. Αλλά ο ηγέτης του Ισραήλ διατηρεί προφανώς ακόμη το δικαίωμα να πλήξει πυρηνικές εγκαταστάσεις και άλλους στόχους υψηλής αξίας, εάν η Τεχεράνη προβεί σε αντίποινα για άλλη μια φορά. Και η κατεστραμμένη αεράμυνα του Ιράν μπορεί τώρα να είναι λιγότερο ικανή να αποκρούσει μελλοντικές επιθέσεις.

Γνωρίζοντας ότι όλα αυτά θα μπορούσαν ακόμα να ξεφύγουν από τον έλεγχο, το μήνυμα του Πενταγώνου προς το Ιράν το Σαββατοκύριακο ήταν ξεκάθαρο: μην σκεφτείτε καν να ανταποδώσετε το χτύπημα. Σταματήστε και σταματήστε. Τραβήξτε μια γραμμή. Το ίδιο μήνυμα επανέλαβε ο Keir Starmer, πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, μιλώντας στη σύνοδο κορυφής της Κοινοπολιτείας στη Σαμόα.

Δύο εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές που βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού και στις οποίες ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίζεται ότι ο Μπάιντεν και η προστατευόμενή του, Καμάλα Χάρις, αποτυγχάνουν απελπιστικά να ελέγξουν την κρίση, η αμερικανική κυβέρνηση επιθυμεί διακαώς να ηρεμήσει τα πράγματα. Για τον ίδιο λόγο, το Πεντάγωνο τόνισε ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν συμμετείχαν στα τελευταία ισραηλινά πλήγματα.

Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι το Ιράν έχει λάβει το μήνυμα, ότι τείνει να υποβαθμίσει αυτόν τον τελευταίο γύρο εχθροπραξιών και ότι δεν θα ανταποδώσει τα πυρά αμέσως. Αλλά δεν λείπουν και τα γεράκια στην Τεχεράνη. Θα πιέσουν για σκληρότερη δράση.

Όπως έδειξαν οι τελευταίες μάταιες προσπάθειες του Μπλίνκεν να ξαναρχίσουν οι συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τη συμφωνία για τους ομήρους την περασμένη εβδομάδα, οι βαθύτερες αιτίες όλης αυτής της διαβρωτικής εχθρότητας, της βίας και της χρόνιας αστάθειας παραμένουν θεμελιωδώς ανεπίλυτες. Ακόμη και καθώς το Ισραήλ και το Ιράν ανταλλάσσουν χτυπήματα, μέχρι στιγμής με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη τους, η τρομακτική ανθρώπινη τραγωδία στη Γάζα συνεχίζεται ανεξέλεγκτα - και, ακόμη χειρότερα, εκτοπίζεται από τα πρωτοσέλιδα.

Και όμως, εάν και εφόσον δεν επιλυθεί η Γάζα και το ευρύτερο παλαιστινιακό ζήτημα, είναι θέμα χρόνου να ξεσπάσει ο επόμενος, ακόμη πιο επικίνδυνος γύρος άμεσων συγκρούσεων Ισραήλ-Ιράν στο πρόσωπο της Μέσης Ανατολής, καταλήγει ο Guardian.