Χουριέτ για τη συνάντηση Χριστοδουλίδη - Μπάιντεν: Ένα μήνυμα προς την Άγκυρα

Τα ισχυρά μηνύματα που στέλνει στην Άγκυρα η πρόσφατη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη στον Λευκό Οίκο αναλύει και υποδεικνύει στην κυβέρνηση της χώρας ένας από τους πιο έγκριτους πολιτικούς αναλυτές της Τουρκίας, ο Σεντάτ Εργκίν στη Χουριέτ.

Καθισμένοι δίπλα-δίπλα στο Οβάλ Γραφείο, ο Μπάιντεν εξήρε τη "στρατηγική συνεργασία" μεταξύ ΗΠΑ και Κύπρου, τονίζοντας πως «δεν υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να επιτύχουν οι δύο χώρες όταν συνεργάζονται». Επίσης, ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της ομιλίας του φιλοξενούμενου προέδρου Χριστοδουλίδη ήταν η έμφαση που έδωσε στο θέμα της εμπιστοσύνης, αναφέροντας ότι «η Κύπρος είναι ένας προβλέψιμος και αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ σε μια περιοχή μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας».

Οι δηλώσεις αυτές δεν σηματοδοτούν μόνο τη θέρμη στις σχέσεις των δύο χωρών, αλλά αναδεικνύουν και την αλλαγή της αμερικανικής στάσης προς την Κυπριακή Δημοκρατία, μια αλλαγή που έχει ή θα πρέπει να έχει θορυβήσει την Άγκυρα, σύμφωνα με τον Σεντάτ Εργκίν, ο οποίος σημειώνει ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης είναι ο τρίτος Ελληνοκύπριος πρόεδρος που πατάει το πόδι του στο Οβάλ Γραφείο.

Η «ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα»

Η ανοιξιάτικη αυτή ατμόσφαιρα στις σχέσεις ΗΠΑ - Κύπρου δεν ήταν απλώς μια διπλωματική ευγένεια, αλλά μέρος μιας πιο μακροπρόθεσμης στρατηγικής.

«Αυτά τα αποσπάσματα από το Οβάλ Γραφείο πρέπει να είναι επαρκή για να περιγράψουν την ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα που διακατέχει σήμερα τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης Νότιας Κύπρου», αναφέρει ο Σεντάτ Εργκίν.

Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια

Βέβαια, όπως σημειώνεται από τον Τούρκο αρθρογράφο, έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι η φιλοξενία αυτή πραγματοποιήθηκε ακριβώς 6 ημέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, που θα διεξαχθούν την ερχόμενη Τρίτη. Κάνοντας αυτή τη χειρονομία προς τους Ελληνοκύπριους λίγο πριν τις εκλογές, ο πρόεδρος Μπάιντεν έκλεισε το μάτι στους Ελληνοκύπριους ψηφοφόρους που ζουν στις ΗΠΑ και στο ελληνοκυπριακό λόμπι στη χώρα.

«Πρέπει να πούμε ότι ο Μπάιντεν χτύπησε με έναν σμπάρο πολλά τρυγόνια», αναφέρει γλαφυρά ο Σεντάτ Εργκίν. Το ένα τρυγόνι είναι ο ψηφοθηρικός «χαιρετισμός» προς το Ε/Κ λόμπι στις ΗΠΑ και το δεύτερο είναι η στρατηγική συμμαχία που εξασφάλισαν στην ανατ. Μεσόγειο οι ΗΠΑ με την Κύπρο.

«Η επίσκεψη Χριστοδουλίδη στην Ουάσιγκτον είναι το τελευταίο στάδιο της μακράς διαδικασίας ωρίμανσης μιας ισχυρής προσέγγισης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κυπριακής Δημοκρατίας», υποστηρίζει απαριθμώντας στη συνέχεια κατά χρονολογική σειρά, πότε ξεκίνησε αυτή η προσέγγιση, αποκορύφωμα της οποίας ήταν η επίσκεψη Χριστοδουλίδη στην Ουάσιγκτον και αρχή της η προσχώρηση της Κύπρου στο καθεστώς των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Έτσι, η Κυπριακή Δημοκρατία, που κάποτε θεωρούνταν "καταφύγιο" Ρώσων ολιγαρχών, στράφηκε προς τη Δύση, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των ΗΠΑ.

Η άρση του εμπάργκο, καμπή για τις σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ-Τουρκίας

Το ξεκίνημα αυτής της προσέγγισης μπορεί να εντοπιστεί πολύ πιο πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του 2010 και στις αρχές της δεκαετίας του 2020.

Μια από τις σημαντικές κινήσεις εδώ έγινε στα τέλη της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ με την ανακοίνωση ότι οι ΗΠΑ θα άρουν το εμπάργκο όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία για ένα έτος το 2020, το οποίο ίσχυε από το 1987.

Αυτή η απόφαση δημιούργησε μια σοβαρή ρήξη στο Κυπριακό και στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.

«Το αμερικανικό εμπάργκο όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία ήταν η αντανάκλαση μιας συγκυρίας, όπου οι σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον ήταν εξαιρετικά θερμές, κατά την διάρκεια της προεδρίας του Ρεπουμπλικάνου Ronald Reagan στις ΗΠΑ και του Τουργκούτ Οζάλ στην Τουρκία.

Εκείνη την εποχή, στο πλαίσιο της πολιτικής τους για την προώθηση της λύσης του Κυπριακού, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να απαγορεύσουν τη μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού στην Κυπριακή Δημοκρατία, προκειμένου να αποτρέψουν μια κούρσα εξοπλισμών στο νησί, με τίμημα την οργή του ελληνοκυπριακού λόμπι.

Το βήμα αυτό σηματοδοτούσε ότι οι ΗΠΑ τηρούσαν μια ισορροπημένη στάση απέναντι στις δύο πλευρές του νησιού, παρόλο που δεν αναγνώριζαν την ΤΔΒΚ», υπενθυμίζει ο Εργκίν.

Η άρση του εμπάργκο έφερε νέα ισορροπία

Ακριβώς 33 χρόνια αργότερα, την 1η Σεπτεμβρίου 2020, δόθηκε τέλος σε αυτό το εμπάργκο.

Εκείνη την εποχή η απόφαση αυτή είχε προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις στην Άγκυρα. Σε ανακοίνωση που είχε εκδώσει την ίδια ημέρα, το Υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι «οι ΗΠΑ δηλητηριάζουν το περιβάλλον ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή» και πως «η απόφαση είναι ασυμβίβαστη με το πνεύμα της συμμαχίας».

Το πιο αξιοσημείωτο βήμα, ωστόσο, στις σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ είναι ο «Οδικός Χάρτης Διμερούς Αμυντικής Συνεργασίας», που υπογράφηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο μεταξύ του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (Πεντάγωνο) και του Υπουργείου Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

«Στην περίπτωση αυτή, το ερώτημα για το πώς θα συμπληρωθεί ο οδικός χάρτης το επόμενο διάστημα, αποκτά κρίσιμη σημασία, καθώς η Κύπρος αποκτά μια νέα στρατηγική θέση, προσφέροντας στις ΗΠΑ μια βάση σταθερότητας στην περιοχή», προειδοποιεί ο Τούρκος αρθρογράφος.

Οι άξονες συνεργασίας στην ανατ. Μεσόγειο που θύμωσαν την Άγκυρα

Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που ενοχλεί την Άγκυρα είναι κάποιες άλλες εξελίξεις, που είχαν αναδυθεί πολύ πριν από αυτά τα βήματα των ΗΠΑ, τονίζει ο Τούρκος αρθρογράφος, υπενθυμίζοντας τη σειρά των γεγονότων που ‘μάζεψε-μάζεψε’ η Άγκυρα εναντίον της Κύπρου και της Ελλάδας και την έκαναν να δει πως σταδιακά έχανε το ρόλο της στην περιοχή.

• Το 2013 οι σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο είχαν πάρει την κατιούσα μετά την έντονη αντίδραση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο στρατιωτικό πραξικόπημα στο Κάιρο, το οποίο οδήγησε στον αποκλεισμό της Τουρκίας από τους πόρους υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο.
• Το 2014, η Αίγυπτος, η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία ενώθηκαν και με τη «Διακήρυξη του Καίρου» ανακοίνωσαν ότι θα επιδιώξουν περιφερειακή συνεργασία για τα αποθέματα υδρογονανθράκων στην περιοχή και ξεκίνησε να λειτουργεί ένας μηχανισμός συνεργασίας, με τους ηγέτες των τριών χωρών να συναντώνται τακτικά.
• Το 2016 ακολούθησε η δημιουργία μιας δεύτερης πλατφόρμας συνεργασίας, αυτή τη φορά με τη συμμετοχή του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αργότερα, στον τριμερή αυτό μηχανισμό προσχώρησαν και οι ΗΠΑ.
• Στη συνέχεια, το 2019, ιδρύθηκε το «Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου» με έδρα το Κάιρο, με επικεφαλής σε μεγάλο βαθμό τους ίδιους παράγοντες.
• Από την άποψη της καλύτερης κατανόησης των βημάτων των ΗΠΑ μέσα σε αυτήν την εξίσωση, μπορεί να αξιολογηθεί και η εντατικοποίηση της στρατιωτικής συνεργασίας με την Ελλάδα, με τις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν το 2019 και στη συνέχεια το 2021. Καθώς ανοίγει η απόσταση μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, η Ελλάδα έχει αρχίσει να ακολουθεί μια πλήρη πολιτική «ανοιχτής επιταγής» απέναντι στις ΗΠΑ στον στρατιωτικό τομέα.

«Εν ολίγοις, η Κυπριακή Δημοκρατία είχε αναδειχθεί σε ενεργό παράγοντα σε όλους αυτούς τους οργανισμούς στην ανατολική Μεσόγειο, που στηρίζουν οι ΗΠΑ και η Τουρκία φερόταν να έχει αποκλειστεί», διαπιστώνει ο Σεντάτ Εργκίν.

«Όταν εξετάζουμε τις ρίζες της προσέγγισης ΗΠΑ-Κυπριακής Δημοκρατίας είναι χρήσιμο να έχουμε κατά νου όλο αυτό το υπόβαθρο», συνοψίζει.

Νέα γεωπολιτική πραγματικότητα

«Κοιτώντας την έντονη έμφαση που δίνεται στη διάσταση της ασφάλειας στις δηλώσεις των δύο προέδρων, μπορούμε να προβλέψουμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αποκτά μια σημαντική κεντρική στρατηγική θέση στην ανατολική Μεσόγειο για τις ΗΠΑ», συνεχίζει ο Σεντάτ Εργκίν, σημειώνοντας ότι στην παρούσα φάση, η Ουάσιγκτον ενισχύει τις συνεργασίες της με κράτη που ακολουθούν φιλοδυτική πολιτική.

Σε αυτό το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον, η Κύπρος αναδεικνύεται ως ένας παράγοντας που επιθυμεί να κινηθεί σε συνεργασία με τη Δύση, ενώ η Άγκυρα, από την άλλη, καλείται να επανεξετάσει τη θέση της, σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ δείχνουν διατεθειμένες να ενισχύσουν χώρες που συντάσσονται με τις δυτικές αξίες και πολιτικές.

Πώς θα επηρεάσει το Κυπριακό;

Και το κρίσιμο ζήτημα, που φέρνει μπροστά μας αυτή η εξέλιξη, είναι φυσικά πώς η προσέγγιση ΗΠΑ-Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία απολαμβάνει όλα τα πλεονεκτήματα της διεθνούς αναγνώρισης, θα αντικατοπτριστεί στο Κυπριακό.

«Μπορεί οι Ε/Κ, η οποία έχουν ανατρέψει δύο φορές τα σχέδια διευθέτησης του ΟΗΕ στην πρόσφατη ιστορία, να αισθάνονται την ανάγκη να συμβιβαστεί με την 'ΤΔΒΚ' όταν έχει τις ΗΠΑ ως στρατηγικό εταίρο;», είναι το καταληκτικό ρητορικό ερώτημα του Σεντάτ Εργκίν.