Τι περιμένει ο Ερντογάν από την προεδρία Τραμπ - Οι ομοιότητες και οι διαφορές τους

Με εμφανή ικανοποίηση και ανακούφιση, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν από τους πρώτους ηγέτες που συνεχάρη τον «φίλο» του, Ντόναλντ Τραμπ για την επανεκλογή του, εκφράζοντας ελπίδες για ενίσχυση των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ.

Οι τουρκικές εκτιμήσεις για τη νίκη Τραμπ επικεντρώνονται σε δύο σενάρια: είτε ο Τραμπ θα αποφύγει την ενεργό εξωτερική πολιτική, αφήνοντας τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, χωρίς αμερικανική «κηδεμονία» και στη «φροντίδα» της Άγκυρας, ειδικά στη Συρία, είτε θα διατηρηθεί η αμερικανική διπλωματική γραμμή, που χαράσσει το λεγόμενο deep state, χωρίς αλλαγή πολιτικής απέναντι στην Τουρκία, την Ελλάδα και όλη την περιοχή. Η Άγκυρα προτιμά ξεκάθαρα το πρώτο σενάριο, καθώς έχει ανάγκη μια γεωπολιτική επαναφορά, ελπίζοντας να αναβιώσει τη θετική «χημεία» που είχε αναπτύξει με τον Τραμπ μέχρι το 2019.

Ερντογάν – Τραμπ: Μία σύγκριση

Στην πολιτική σκηνή, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκπροσωπούν δύο ηγέτες που παρά τις πολιτισμικές και πολιτικές διαφορές τους, ενσαρκώνουν ένα παρόμοιο στυλ ηγεσίας, το οποίο στηρίζεται στον λαϊκισμό, στον συγκρουσιακό λόγο και στην απόρριψη της συμβατικής διπλωματίας.

Ο έγκριτος Τούρκος πολιτικός αναλυτής, Σελίμ Κορού, συγκρίνει τους δύο ηγέτες και καταλήγει ότι οι ομοιότητές τους δείχνουν να είναι περισσότερες από τις διαφορές. Έχουν κοινές βάσεις στην αντι-καθεστωτική τους στάση, την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, την ενίσχυση του εθνικιστικού αισθήματος και την έλκυση από το ‘μεγάλο’, το ‘δυνατότερο’ κλπ. καλλιεργώντας και οι δύο ακόμη ένα «αμερικανικό» και «τουρκικό όνειρο» αντίστοιχα.

Οι διαφορές είναι πιο στρατηγικές και ιδεολογικές, αλλά οι ομοιότητες τους είναι ισχυρότερες στον τρόπο άσκησης της εξουσίας.

Ο Ερντογάν, με τον ιδιότυπο τουρκικό «νέο-οθωμανισμό», χρησιμοποιεί την Ιστορία και τη Θρησκεία για να ενδυναμώσει το πολιτικό του αφήγημα, ενώ ο Τραμπ, με το σλόγκαν «America First», αναζωπυρώνει τον εθνικισμό και αμφισβητεί συστηματικά το κατεστημένο της αμερικανικής πολιτικής σκηνής.

Παρά τα κοινά στοιχεία, οι δύο ηγέτες εκφράζουν διαφορετικές γεωπολιτικές φιλοδοξίες: ο Τραμπ επιδίωξε μια αποστασιοποιημένη προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική κατά την πρώτη θητεία, ενώ ο Ερντογάν προσπαθεί να αυξήσει την περιφερειακή ισχύ της Τουρκίας.

Ωστόσο, και οι δύο παρουσιάζουν ένα χαρακτηριστικό αυταρχισμού, διαμορφώνοντας το πολιτικό τους πεδίο μέσα από την αμφισβήτηση θεσμών και τη συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια τους, με τρόπο που επιτρέπει την ευθεία επικοινωνία με το εκλογικό τους κοινό.

Ομοιότητες

• Status quo: Και οι δύο ηγέτες τάσσονται εναντίον των καθιερωμένων θεσμών που χαρακτηρίζουν ως γραφειοκρατικές ελίτ, που αντιτίθεται στις θέσεις τους.
• Εκτελεστική Εξουσία: Προωθούν μια ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, θεωρώντας ότι ο πρόεδρος πρέπει να κατέχει τον κύριο έλεγχο του κράτους.

Ο Τραμπ υποστηρίζει την «Ενωτική Εκτελεστική Θεωρία», δίνοντας έμφαση σε μεγαλύτερη εξουσία για θεμελιώδεις αλλαγές.

Ο Ερντογάν εφαρμόζει ήδη την "Προεδρία τουρκικού τύπου", μετατρέποντας το τουρκικό πολιτικό σύστημα σε προεδρική δημοκρατία με ενισχυμένες εξουσίες.

• Παράλληλοι εχθροί - Θεωρίες συνωμοσίας: Και οι δύο αντλούν υποστήριξη απεικονίζοντας τους αντιπάλους τους ως «εσωτερικούς εχθρούς» και αξιοποιούν θεωρίες συνωμοσίας για την ενίσχυση της πολιτικής βάσης τους.
• Πατριωτική αναγέννηση: Το εθνικιστικό αφήγημα κυριαρχεί στη ρητορική τους.

Ο Τραμπ με το σύνθημα «Make America Great Again» υπογραμμίζει την επιθυμία για αναγέννηση της εθνικής δύναμης

Ο Ερντογάν με την έννοια του «dirilis» (Ανάσταση) και τον «Αιώνα της Τουρκίας» προβάλλει την Τουρκία σε ισχυρή διεθνή δύναμη.

• Κατασκευές: Και οι δύο χρησιμοποιούν επιβλητικά κτίρια ως συμβολικά ορόσημα ισχύος και επιρροής.

Ο Τραμπ κατασκευάζοντας ουρανοξύστες, όπως ο Trump Tower, ο Ερντογάν μεγαλεπήβολα έργα, όπως το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης και το προεδρικό παλάτι στην Άγκυρα.

Διαφορές

• Βαθμός Αυταρχισμού: Ο Ερντογάν έχει ήδη θεσμοθετήσει τις απόψεις του περί ενισχυμένης εκτελεστικής εξουσίας, ενώ ο Τραμπ αντιμετωπίζει περιορισμούς λόγω της αμερικανικής συνταγματικής δομής.
• Deep State: O Τραμπ ονομάζει «Deep State» την αμερικανική γραφειοκρατία, την οποία αντιμετωπίζεται ως αριστερόστροφη απειλή που πρέπει να εξαλείψει.

Για τον Ερντογάν, το τουρκικό «Deep State» υπήρξε αρχικά κεμαλικό, αλλά πλέον έχει ενσωματωθεί στην εξουσία του, μετατρέποντάς το σε ισλαμο-τουρκιστικό.

• Ιδεολογικές καταβολές: Ο Τραμπ επικεντρώνεται στις παραδοσιακές αμερικανικές αξίες και αντιλαμβάνεται τον εθνικισμό σε ένα συντηρητικό πλαίσιο.

Ο Ερντογάν αντλεί την ιδεολογία του από την ισλαμική παράδοση και τις τουρκικές εθνικές αξίες, ενώ ηγείται ενός κινήματος που διαμορφώνει τον ισλαμο-τουρκισμό.

• Διεθνείς στρατηγικές προσεγγίσεις: Ο Τραμπ προωθεί την Αμερική ως κυρίαρχη δύναμη χωρίς έντονη εμπλοκή σε πολιτικές εκτός ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν: Επιδιώκει την επέκταση της τουρκικής επιρροής σε διεθνές επίπεδο μέσω επενδύσεων και στρατηγικών συμμαχιών (π.χ., Συρία, Ανατολική Μεσόγειος).