Cop29 και δικαιοσύνη, όχι μόνο για το κλίμα

Κατά τη διάρκεια της κλιμακούμενης κλιματικής και ανθρωπιστικής κρίσης, ένα αυταρχικό κράτος χωρίς σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα φιλοξενεί την  Cop29 - την τελευταία ετήσια σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα που πραγματοποιείται μετά την επανεκλογή ενός προέδρου των ΗΠΑ που αρνείται την ύπαρξη κλιματικής κρίσης.

Οι συναντήσεις Cop -γράφει η ειδική στο κλίμα, αλλά και ακτιβίστρια Greta Thunberg στον Guardian - έχουν αποδειχθεί ότι είναι διασκέψεις που νομιμοποιούν τις αποτυχίες των χωρών, (ιδιαίτερα ΗΠΑ και Κίνας θα προσθέταμε), να διασφαλίσουν έναν βιώσιμο κόσμο και μέλλον. Και επέτρεψαν επίσης σε αυταρχικά καθεστώτα όπως το Αζερμπαϊτζάν και οι δύο προηγούμενοι οικοδεσπότες –Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Αίγυπτος– να συνεχίσουν να παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Γενοκτονίες, εκδιώξεις πληθυσμών, λιμοί, πόλεμοι, αποικιοκρατία, αυξανόμενες ανισότητες και κλιμακούμενη κλιματική κατάρρευση είναι όλα αλληλένδετες κρίσεις που αλληλοενισχύονται και οδηγούν σε αφάνταστα δεινά. Ενώ εκτυλίσσονται ανθρωπιστικές κρίσεις στην Παλαιστίνη, την Υεμένη, το Αφγανιστάν, το Σουδάν, το Κονγκό, το Κουρδιστάν, τον Λίβανο, το Μπαλουχιστάν, την Ουκρανία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ/Αρτσάχ και πολλά, πολλά άλλα μέρη, η ανθρωπότητα επίσης παραβιάζει το όριο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του 1,5 βαθμού C. Πέρυσι, οι παγκόσμιες εκπομπές έφτασαν στο ιστορικό υψηλό όλων των εποχών. Τα ρεκόρ θερμότητας καταρρίφθηκαν και φέτος είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι θα είναι η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, με πρωτοφανή ακραία καιρικά φαινόμενα να σπρώχνουν τον πλανήτη σε “αχαρτογράφητα νερά”. Η αποσταθεροποίηση της βιόσφαιρας και των φυσικών οικοσυστημάτων στα οποία βασιζόμαστε για να επιβιώσουμε οδηγεί σε ανείπωτο ανθρώπινο πόνο και επιταχύνει περαιτέρω τη μαζική εξαφάνιση της χλωρίδας και της πανίδας.

Ολόκληρη η οικονομία του Αζερμπαϊτζάν βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα, με τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 90% των εξαγωγών της χώρας. Παρά τα όσα μπορεί να ισχυριστεί, το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει φιλοδοξία να αναλάβει δράση για το κλίμα. Σχεδιάζει να επεκτείνει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων, η οποία είναι εντελώς ασυμβίβαστη με το όριο του 1,5 C και τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.

Πολλοί παρευρισκόμενοι στο φετινό Cop29 φοβούνται να επικρίνουν την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δημοσίευσε πρόσφατα μια δήλωση εξηγώντας πώς δεν μπορούσε να είναι βέβαιο ότι τα δικαιώματα για ειρηνικές διαμαρτυρίες των παρευρισκομένων, θα ήταν εγγυημένα. Επιπλέον, τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα του Αζερμπαϊτζάν θα παραμείνουν κλειστά κατά τη διάρκεια του Cop29, καθιστώντας δυνατή μόνο τη μεταφορά εντός και εκτός της χώρας αεροπορικώς, την οποία πολλοί πολίτες του Αζερμπαϊτζάν δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Ο λόγος που δόθηκε για το κλείσιμο των συνόρων σε όλους τους συμμετέχοντες είναι η διατήρηση της «εθνικής ασφάλειας»…

Η ανεξάρτητη οργάνωση Freedom House κατατάσσει τη χώρα ως το λιγότερο δημοκρατικό κράτος στην Ευρώπη, με το καθεστώς να στοχεύει ενεργά δημοσιογράφους, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, πολιτικούς και πολιτικούς ακτιβιστές και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Αζερμπαϊτζάν αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 40% των ετήσιων εισαγωγών πετρελαίου του Ισραήλ, τροφοδοτώντας έτσι την ισραηλινή πολεμική μηχανή και συνένοχο στη γενοκτονία στην Παλαιστίνη και στα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ στον Λίβανο. Οι δεσμοί Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ είναι αμοιβαία επωφελείς, καθώς η πλειονότητα των όπλων που χρησιμοποιήθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν κατά τον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και πιθανώς αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στη στρατιωτική επιχείρηση του Σεπτεμβρίου 2023 στην περιοχή του Καραμπάχ εισήχθησαν από το Ισραήλ.

H «cop της ειρήνης» είναι ένα θέμα που επιλέχθηκε για τη φετινή διάσκεψη για το κλίμα από τον οικοδεσπότη, σύνθημα το οποίο θέλει να ενθαρρύνει τα κράτη να τηρήσουν «εκεχειρία» στη διάρκεια της Διάσκεψης. Είναι παράλογο, τουλάχιστον, να μιλάμε για παγκόσμια ειρήνη μετά τις τρομερές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν κατά των Αρμενίων που ζουν στην περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ/Αρτσάχ. Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζει την οικοδόμηση μιας «Ζώνης Πράσινης Ενέργειας» σε εδάφη όπου ο πληθυσμός έχει εκκαθαριστεί εθνοτικά.

Πώς έφτασε αυτή η χώρα να φιλοξενήσει τη σύνοδο κορυφής για το κλίμα; Ήταν η σειρά της Ανατολικής Ευρώπης. Αλλά η Ρωσία άσκησε βέτο στα κράτη μέλη της ΕΕ, επομένως οι επιλογές ήταν είτε η Αρμενία, είτε το Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία ήρε το βέτο της κατά του Αζερμπαϊτζάν και υποστήριξε την προσπάθειά της με αντάλλαγμα την απελευθέρωση κρατουμένων, αν και μεγάλος αριθμός Αρμενίων πολιτικών κρατουμένων εξακολουθεί να κρατείται. Πέρυσι, ο επικριτής του καθεστώτος Gubad Ibadoghlu φυλακίστηκε αφού επέκρινε τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων του Αζερμπαϊτζάν. Άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι είναι ο ακτιβιστής για την ειρήνη Μπαχρούζ Σαμάντοφ, ο ερευνητής Ικμπάλ Αμπίλοφ, οι πολιτικοί ακτιβιστές Akif Gurbanov και Ruslan Izzatli και δημοσιογράφοι.

Η κλιματική κρίση -καταλήγει η Greta Thunberg-  αφορά τόσο την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και την προστασία του κλίματος και της βιοποικιλότητας. Δεν μπορούμε να διαλέξουμε ποιανού τα ανθρώπινα δικαιώματα να φροντίσουμε και ποιον να αφήσουμε πίσω. Κλιματική δικαιοσύνη σημαίνει δικαιοσύνη, ασφάλεια και ελευθερία για όλους. Χρειαζόμαστε άμεσες κυρώσεις κατά του καθεστώτος και διακοπή της εισαγωγής ορυκτών καυσίμων του Αζερμπαϊτζάν. Πρέπει επίσης να ασκηθεί διπλωματική πίεση στο καθεστώς για να απελευθερώσει τους Αρμένιους ομήρους και όλους τους πολιτικούς κρατούμενους – και να διασφαλίσει το δικαίωμα σε μια ασφαλή επιστροφή στις εστίες τους, για τους Αρμένιους.