Έκθεση της ΜΙΤ για την εποχή Τραμπ: «Οι εκλογές στις ΗΠΑ και οι πιθανές επιπτώσεις τους στην Τουρκία»

Η Εθνική Ακαδημία Πληροφοριών (MIA), που υπάγεται στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΜΙΤ) της Τουρκίας, συνέταξε μετά την εκλογή Τραμπ μια διεξοδική ανάλυση με τίτλο «Οι εκλογές στις ΗΠΑ και οι πιθανές επιπτώσεις τους στην Τουρκία», όπου εξετάζει σε βάθος τις πολιτικές και γεωστρατηγικές προεκτάσεις, που αναμένεται να ανακύψουν από την επάνοδο του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.

Η ανάλυση ενός από τους πλέον επίσημους θεσμούς του τουρκικού κράτους επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τις κινήσεις που προβλέπεται να ακολουθήσει η νέα ηγεσία της Ουάσιγκτον σε σχέση με την Άγκυρα, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας.

Στην ανάλυση, η MIA εκτιμά ότι η νέα προεδρία Τραμπ θα προσδώσει νέες διαστάσεις στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, εστιάζοντας στο άνοιγμα της αμυντικής συνεργασίας με πιθανή επιστροφή στο πρόγραμμα F-35, στο διευρυμένο ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, στην ανάληψη πρωτοβουλιών στην ευρύτερη περιοχή της και στη συνεργασία στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας (Συρία).

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην προσέγγιση των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο και πώς αυτή θα επηρεάσει την πολιτική της Τουρκίας. Η ανάλυση περιλαμβάνει ειδική αναφορά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό, εκτιμώντας ότι η στήριξη Τραμπ σε Ελλάδα και Κύπρο θα παραμείνει η ίδια με του Μπάιντεν, γεγονός που ενδεχομένως να πυροδοτήσει ξανά εξελίξεις.

Σε γενικές γραμμές, η πιο «εθνικιστική» προσέγγιση από την Ουάσιγκτον, προσδίδει -σύμφωνα με τη ΜΙΑ- προοπτικές στην Τουρκία, αλλά ενέχει και υψηλούς κινδύνους σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων.

Η έκθεση της MIA αποτελεί μια προειδοποίηση για το τουρκικό διπλωματικό και αμυντικό επιτελείο της Τουρκίας, το οποίο καλείται να προετοιμαστεί για μία νέα εποχή με την Αμερική του Τραμπ.

Η 40σέλιδη ανάλυση της ΜΙΑ προκρίνει ότι η κυβέρνηση Τραμπ ενδέχεται να υιοθετήσει μια πιο υπολογιστική και διαπραγματευτική στάση στις διεθνείς σχέσεις. Η στρατηγική της εξωτερικής πολιτικής του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος των ΗΠΑ επικεντρώνεται στην αποτροπή, τις υβριδικές μεθόδους επέμβασης, την τεχνολογική υπεροχή και την οικονομική ισχύ.

Σε αυτή τη νέα περίοδο, πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, μπορεί να εισέλθουν σε μια διαδικασία αναθεώρησης και αναδιάρθρωσης των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ και μπορεί να προκύψει ένα πεδίο συνεργασίας, αν τα συμφέροντα της Τουρκίας συμπέσουν με τις περιφερειακές πολιτικές των ΗΠΑ.

Ισχύς, αποτροπή και διαχείριση κρίσεων

Παρόλο που η κυβέρνηση Τραμπ στοχεύει στον περιορισμό της παγκόσμιας στρατιωτικής και διπλωματικής εμπλοκής, που αποτελεί την παραδοσιακή ρεπουμπλικανική στάση, δηλαδή στη μείωση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στις τρέχουσες κρίσεις, οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν και θα ενισχύσουν την παγκόσμια τιμωρητική τους ισχύ. Ο κύριος στόχος της Ουάσιγκτον είναι να διατηρήσει μια ισχυρή αποτρεπτική ικανότητα, ώστε να εμποδίζει τους ανταγωνιστές να επωφεληθούν από αυτή την κατάσταση».

Αμυντική βιομηχανία και πρόγραμμα F-35

Η ανάλυση της ΜΙΑ υπογραμμίζει ότι η δεύτερη προεδρική θητεία του Τραμπ θα διαθέτει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για την Άγκυρα.

Πρώτα απ' όλα, η χαλάρωση των περιορισμών στην αμυντική βιομηχανία και στο πρόγραμμα F-35 ξεχωρίζει ως το πλέον κρίσιμο ζήτημα για τη δημιουργία μιας θετικής ατζέντας στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.

Η χαλάρωση των περιορισμών της αμυντικής βιομηχανίας, που επέβαλαν οι ΗΠΑ μετά τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό θετικό σημείο της ημερήσιας διάταξης στις διμερείς σχέσεις με την κυβέρνηση Τραμπ. Ζητήματα, όπως η κοινή παραγωγή και η κοινή χρήση τεχνολογίας μπορεί να επιτρέψουν την επαναξιολόγηση της αμυντικής συνεργασίας.

Η ανάλυση επισημαίνει ότι η τάση της κυβέρνησης Τραμπ να μειώσει τα στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό και το ενδεχόμενο να επανεκτιμηθεί η υποστήριξη που παρέχεται στην τρομοκρατική οργάνωση PYD/YPG θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια σημαντική βάση για συνεργασία μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Ωστόσο, η πρόοδος σε αυτά τα ζητήματα θα είναι στενά συνδεδεμένη με τη σύνθεση της κυβερνητικής ομάδας του Τραμπ και τις προτεραιότητες της περιφερειακής πολιτικής των ΗΠΑ.

Ανατολική Μεσόγειος

Σε περιφερειακό επίπεδο, η πολιτική Τραμπ προβλέπεται να έχει άμεσες επιπτώσεις για την Τουρκία.

Η σταθεροποίηση στη Μαύρη Θάλασσα και την ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε να αυξήσει τη διπλωματική επιρροή της Τουρκίας.

Ωστόσο, η σκλήρυνση της πολιτικής του Τραμπ απέναντι στο Ιράν και η υποστήριξη των διαδικασιών εξομάλυνσης μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών χωρών θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα περιφερειακά συμφέροντα της Τουρκίας τόσο θετικά όσο και αρνητικά.

Συγκεκριμένα, η υποστήριξη του Ισραήλ κατά του Ιράν θα μπορούσε δυνητικά να ενισχύσει τις επεκτατικές πολιτικές του Τελ Αβίβ στην περιοχή και να ενθαρρύνει αντιτουρκικούς δρώντες, όπως την Κυπριακή Δημοκρατία στην ανατολική Μεσόγειο.

Η αυξανόμενη επιρροή του Ισραήλ στην περιοχή, το οποίο έχει κερδίσει την άνευ όρων υποστήριξη της κυβέρνησης Τραμπ, μπορεί να στρέψει την ισορροπία δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο εναντίον της Τουρκίας.

Από την άλλη, η εμβάθυνση των διαδικασιών διαλόγου, ιδίως με την Αίγυπτο και την Ελλάδα, και η συνέχιση των πρωτοβουλιών που δίνουν προτεραιότητα στην περιφερειακή σταθερότητα θα συμβάλουν στις προσπάθειες της Τουρκίας να προστατεύσει τα συμφέροντά της στην ανατολική Μεσόγειο.

Ελληνο-τουρκικές σχέσεις

Η κυβέρνηση Τραμπ αναμένεται να συνεχίσει την υποστήριξή της προς την Ελλάδα και την Κύπρο στην ανατολική Μεσόγειο και να καταστήσει πιο ορατή την αμερικανική παρουσία στις δύο αυτές χώρες. (σ.σ. αξιοσημείωτο ότι ένα τουρκικό θεσμικό όργανο, όπως η ΜΙΑ, αναγνωρίζει για πρώτη φορά ως ‘χώρα’ την Κυπριακή Δημοκρατία).

Κύπρος

Στην εποχή Τραμπ, οι ΗΠΑ απομακρύνθηκαν από την παραδοσιακή κυπριακή πολιτική των ΗΠΑ (την πολιτική των ίσων αποστάσεων προς τις δύο πλευρές στην Κύπρο), προκειμένου να απομακρύνουν την Κυπριακή Δημοκρατία από τη ρωσική τροχιά.

Η συνεχιζόμενη υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ελλάδα και την Κύπρο μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα συμφέροντα της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο. Είναι σημαντικό για την Τουρκία να αναπτύξει στρατηγικές εξισορρόπησης έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας με την εμβάθυνση της διαδικασίας εξομάλυνσης με την Αίγυπτο και την Ελλάδα.

Η Τουρκία ανησυχεί για τα βήματα που κάνουν οι ΗΠΑ για να αποσταθεροποιήσουν τις ισορροπίες μεταξύ των πλευρών στην Κύπρο, και οι ανησυχίες αυτές θα συνεχίσουν να ενώνουν την Τουρκία και την «ΤΔΒΚ» στην πρόταση για «λύση δύο κρατών». Εάν η κυβέρνηση Τραμπ διατηρήσει την τρέχουσα προσέγγισή της στην Κύπρο, το κατά πόσον θα έχει αντίκτυπο παρόμοιο με τις εντάσεις μεταξύ 2017 και 2021 ανάμεσα σε Τουρκία-ΗΠΑ, θα διαμορφωθεί από τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας, την εξομάλυνση της Τουρκίας-Ελλάδας και τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο.

Διατλαντική δυναμική και ΝΑΤΟ

Η απαίτηση για περισσότερες συνεισφορές από τους συμμάχους στη διαδικασία κατανομής των βαρών του ΝΑΤΟ μπορεί να καταστήσει αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό της θέσης της Τουρκίας στη συμμαχία. Οι συνεισφορές της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ μπορεί να δημιουργήσουν ένα στρατηγικό πλεονέκτημα στις διμερείς σχέσεις.

Ουκρανία – ΗΠΑ - Τουρκία

Οι προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σταθερότητα και οικονομικές ευκαιρίες για την Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα  και ο ρόλος των τουρκικών εταιρειών στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας είναι μια ευκαιρία που θα μπορούσε να ενισχύσει τις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.

Κίνα – ΗΠΑ – Τουρκία

Η πολιτική του Τραμπ έναντι της Κίνας θα διαμορφωθεί με εργαλεία, όπως οι δασμοί και οι κυρώσεις, προκειμένου να στηριχθεί η οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ, και η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες στην εφοδιαστική αλυσίδα και ενεργειακά έργα για την Τουρκία.

Η ανάλυση καταλήγει στην εξής διαπίστωση για την πολιτική Τραμπ: Ο «τραμπισμός» δεν είναι μια προσέγγιση αρχών, αλλά μια πραγματιστική προσέγγιση με στόχο την επιχειρηματική δραστηριότητα/επιτυχία.