Συρία: Το rebranding των τζιχαντιστών, η αστραπιαία προέλαση στο Χαλέπι και ο ανθεκτικός Άσαντ – Ανάλυση BBC

Η αναζωπύρωση του πολέμου στη Συρία είναι το τελευταίο επακόλουθο της κρίσης στη Μέση Ανατολή που ξέσπασε μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους.

Οι επιθέσεις και η απάντηση του Ισραήλ ανέτρεψαν το status quo. Τα γεγονότα στη Συρία τις τελευταίες ημέρες είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ο πόλεμος που καταλαμβάνει τη Μέση Ανατολή κλιμακώνεται και δεν υποχωρεί, αναφέρει σε εκτενή ανάλυσή του το BBC.

Πώς επιβίωσε ο Άσαντ

Κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας πολέμου μετά το 2011, η κυριαρχία του Μπασάρ αλ Άσαντ επιβίωσε επειδή ήταν έτοιμος να διαλύσει τη Συρία για να σώσει το καθεστώς που κληρονόμησε από τον πατέρα του.

Για να το πετύχει αυτό στηρίχθηκε σε ισχυρούς συμμάχους, τη Ρωσία, το Ιράν και τη λιβανέζικη Χεζμπολάχ. Αυτοί επενέβησαν στο πλευρό του εναντίον επαναστατικών ομάδων που κυμαίνονταν από τους τζιχαντιστές εξτρεμιστές του Ισλαμικού Κράτους μέχρι τις πολιτοφυλακές που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ και τις πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου.

Τώρα το Ιράν υποφέρει από τα σοβαρά πλήγματα που έχει επιφέρει το Ισραήλ, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, στην ασφάλειά του στη Μέση Ανατολή. Η σύμμαχός του Χεζμπολάχ, η οποία συνήθιζε να στέλνει τους καλύτερους άνδρες της για να πολεμήσουν για το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, έχει παραλύσει από τις επιθέσεις του Ισραήλ. Η Ρωσία έχει εξαπολύσει αεροπορικές επιδρομές τις τελευταίες ημέρες κατά της επίθεσης των ανταρτών στη Συρία - αλλά η στρατιωτική της δύναμη προορίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο πόλεμος στη Συρία δεν τελείωσε. Έφυγε από τη θέση που κατείχε στα πρωτοσέλιδα των ειδήσεων, εν μέρει λόγω της αναταραχής σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής, και επειδή είναι σχεδόν αδύνατο για τους δημοσιογράφους να εισέλθουν στη χώρα. Κατά τόπους ο πόλεμος ανεστάλη ή πάγωσε, αλλά η Συρία είναι γεμάτη από εκκρεμότητες, συνεχίζει το BBC.

Το καθεστώς Άσαντ δεν ανέκτησε ποτέ τη δύναμη που χρησιμοποιούσε για να ελέγχει τη Συρία πριν από το 2011, έτος των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης, αν και εξακολουθεί να διατηρεί στις φυλακές του ένα σωρό Σύρους κρατούμενους.

Ακόμα κι έτσι, μέχρι τις τελευταίες ημέρες, το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ ήλεγχε τις μεγάλες πόλεις, τη γύρω ύπαιθρό τους και τους κύριους αυτοκινητόδρομους που τις συνέδεαν.

Τώρα ένας συνασπισμός ανταρτικών ομάδων, με επικεφαλής τη τζιχαντιστική Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), έχει ξεσπάσει από την Ιντλίμπ, την επαρχία κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία που ελέγχει, και μέσα σε λίγες μόνο ημέρες από τις 27 Νοεμβρίου σάρωσε τα συριακά στρατεύματα σε μια σειρά από "εκπληκτικά" γεγονότα, όπως είπε στο BBC ένας ανώτερος διεθνής διπλωμάτης.

Δύο ημέρες μετά την έναρξη της επίθεσης, δημοσίευαν φωτογραφίες μαχητών που είχαν καταλάβει την αρχαία ακρόπολη του Χαλεπιού, η οποία αποτελούσε απόρθητη βάση για τα κυβερνητικά στρατεύματα μεταξύ 2012 και 2015, όταν η πόλη ήταν διαιρεμένη μεταξύ ανταρτών και δυνάμεων του καθεστώτος.

Η ατμόσφαιρα στο Χαλέπι φαίνεται να είναι ήρεμη μετά τη συντριβή των κυβερνητικών στρατευμάτων. Μια φωτογραφία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχνε ένστολους και οπλισμένους μαχητές των ανταρτών να σχηματίζουν ουρά για τηγανητό κοτόπουλο σε κατάστημα fast-food.

Τρομοκρατική οργάνωση

Η HTS έχει ρίζες στην Αλ Κάιντα, αν και αποκόπηκε από την ομάδα το 2016 και κατά καιρούς έχει πολεμήσει τους πιστούς της. Όμως η HTS εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική ομάδα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και από χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. (Το συριακό καθεστώς αποκαλεί όλους τους αντιπάλους του τρομοκράτες).

Ο ηγέτης της HTS, Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζαουλάνι, έχει μακρά ιστορία ως ηγέτης των τζιχαντιστών στο Ιράκ και τη Συρία. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, απομακρύνθηκε από την αυστηρή τζιχαντιστική ιδεολογία για να προσπαθήσει να διευρύνει την απήχηση της ομάδας του.

Το rebranding χρησιμοποιείται επίσης για να προσελκύσει υποστήριξη για την επίθεση, την οποία η HTS αποκαλεί Επιχείρηση Απόκρουσης της Επίθεσης. Η ονομασία αυτή και οι επίσημες ανακοινώσεις της αποφεύγουν τη τζιχαντιστική γλώσσα και τις ισλαμιστικές αναφορές.

Η ουδέτερη γλώσσα, σύμφωνα με τη Mina al-Lami, την ειδική στα τζιχαντιστικά μέσα ενημέρωσης στο BBC Monitoring, έχει σχεδιαστεί για να απομακρύνει αυτό που συμβαίνει από το τζιχαντιστικό παρελθόν της HTS και να παρουσιάσει την επίθεση ως μια κοινή επιχείρηση των ανταρτών κατά του καθεστώτος.

Οι Σύριοι γενικά απωθούνται από την ακραία θρησκευτική ρητορική. Καθώς οι τζιχαντιστικές ομάδες κυριάρχησαν στην εξέγερση μετά τη συντριβή των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας μετά τον πρώτο περίπου χρόνο του πολέμου μετά το 2011, πολλοί Σύριοι είτε παρέμειναν ουδέτεροι είτε τάχθηκαν απρόθυμα στο πλευρό του καθεστώτος επειδή φοβούνταν τη δολοφονική τζιχαντιστική ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους.

Η επίθεση υπό την ηγεσία της HTS προέρχεται από το διασπασμένο πολιτικό τοπίο της βόρειας Συρίας. Μεγάλο μέρος του βορειοανατολικού τμήματος ελέγχεται από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), μια ομάδα υπό την ηγεσία Κούρδων και με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία σταθμεύει περίπου 900 στρατιώτες στην περιοχή.

Η Τουρκία είναι ένας μεγάλος παίκτης, που ελέγχει τις παραμεθόριες περιοχές όπου έχει αναπτύξει τα δικά της τακτικά στρατεύματα καθώς και τις πολιτοφυλακές που χρηματοδοτεί. Κρύπτες που προέρχονται από τα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους οργανώνουν μερικές φορές θανατηφόρες ενέδρες σε δρόμους που διασχίζουν τη συριακή έρημο.

Αναφορές από τη Συρία λένε ότι οι δυνάμεις των ανταρτών έχουν καταλάβει σημαντικές προμήθειες στρατιωτικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων ελικοπτέρων, και πιέζουν προς τη Χάμα, την επόμενη σημαντική πόλη στο δρόμο προς τη Δαμασκό.

Μην ξεγράφετε τον Άσαντ

Χωρίς αμφιβολία, το καθεστώς και οι σύμμαχοί του θα προσπαθήσουν να σταθεροποιηθούν και να αντεπιτεθούν, ιδίως με αεροπορική ισχύ. Οι αντάρτες δεν διαθέτουν πολεμική αεροπορία, αν και, σε μια άλλη ένδειξη του τρόπου με τον οποίο τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη φέρνουν επανάσταση στον πόλεμο, υπάρχουν αναφορές ότι χρησιμοποίησαν ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος για να σκοτώσουν έναν ανώτερο αξιωματούχο των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος.

Η αναζωπύρωση των μαχών στη Συρία προκαλεί διεθνή ανησυχία. Ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Συρία, Geir Pedersen, εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει ότι «οι τελευταίες εξελίξεις ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τους αμάχους και έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια... Κανένα συριακό κόμμα ή υφιστάμενη ομάδα φορέων δεν μπορεί να επιλύσει τη συριακή σύγκρουση με στρατιωτικά μέσα».

Ο Pedersen πρόσθεσε ότι υπήρξε «συλλογική αποτυχία να υπάρξει μια πραγματική πολιτική διαδικασία» για την εφαρμογή της απόφασης 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η οποία ψηφίστηκε το 2015. Αυτό καθόριζε έναν οδικό χάρτη για την ειρήνη, με την αρχή του κειμένου ότι «ο συριακός λαός θα αποφασίσει για το μέλλον της Συρίας».

Ο στόχος ήταν ένα μέλλον που θα διαμορφωνόταν από ελεύθερες εκλογές και ένα νέο σύνταγμα. Αυτό όμως σήμαινε ότι ο Άσαντ και η οικογένειά του θα εγκατέλειπαν μια χώρα που για χρόνια την αντιμετώπιζαν ως προσωπικό τους φέουδο. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο νεκροί μαρτυρούν την αποφασιστικότητά τους να μην αφήσουν να συμβεί αυτό.

Είναι πολύ νωρίς για να διαγράψουμε το καθεστώς Άσαντ. Έχει έναν πυρήνα γνήσιας υποστήριξης. Ορισμένοι Σύριοι το βλέπουν ως τη λιγότερο κακή επιλογή - καλύτερη από τους τζιχαντιστές που κυριάρχησαν στην εξέγερση. Όμως, αν άλλες ομάδες κατά του Άσαντ - και είναι πολλές - ξεσηκωθούν, το καθεστώς του θα βρεθεί και πάλι σε θανάσιμο κίνδυνο.