Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ καθιστά χιλιάδες Σύρους αιτούντες άσυλο σε κατάσταση limbo

* In limbo: Ο χώρος και ο χρόνος που περιμένουν οι ψυχές πριν αποφασιστεί αν θα πάνε στην κόλαση ή τον παράδεισο. Η έκφραση έχει τις ρίζες της στην λατινική λέξη limbus που σημαίνει όριο, σύνορο. Με την πάροδο των αιώνων η λέξη σήμανε και τη φυλακή και τη σύγχυση ή την κατάσταση ενός ατόμου που αιωρείται μεταξύ του συνειδητού και του ασυνείδητου.

Αυτή την εβδομάδα, εκατομμύρια Σύροι σε όλο τον κόσμο πανηγύρισαν για το τέλος της αιματηρής δικτατορίας του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η ταχεία προέλαση των τζιχαντιστών της Hayat Tahrir al Sham (HTS) και η κατάρρευση του καθεστώτος, μετά από 14 αιματηρά χρόνια, αιφνιδίασε πολλούς. Την ίδια στιγμή, προέκυψαν νέα ερωτήματα σχετικά με την ιδεολογία και το πρόγραμμα της τζιχαντιστικής HTS, καθώς και με το τι μέλλει γενέσθαι για τη χώρα.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντέδρασαν άμεσα στην πτώση του Άσαντ, πυροδοτώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις επαναξιολόγησης της πολιτικής ασύλου των Σύρων. Η πρώτη αντίδραση της Γερμανίας ήταν η αναστολή για πάνω από 47.000 εκκρεμείς αιτήσεις ασύλου. Η Αυστρία ανακοίνωσε το σχέδιό της για  «οικειοθελή επαναπατρισμό και απελάσεις». Στο Politico, έλληνες αξιωματούχοι διαμήνυσαν ότι θα αναστείλουν τις διαδικασίες αξιολόγησης αιτήσεων ασύλου από Σύρους που εκκρεμούν. Η απόφαση της συνεδρίασης του ΚΥΣΕΑ, την Παρασκευή (13/12), αναφέρει πως, «η Ελλάδα υποστηρίζει την ενότητα, την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της Συρίας και ένα συμπεριληπτικό μέλλον που θα διασφαλίζει όλες τις θρησκευτικές μειονότητες. Η επιστροφή στη δημοκρατική ομαλότητα θα πρέπει να σημάνει το τέλος των προσφυγικών ροών και να ανοίξει τον δρόμο για την επιστροφή των Σύρων προσφύγων στις εστίες τους. Η Ελλάδα σταθμίζει όλες τις εξελίξεις. Παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στην περιοχή, τα οποία είναι δυναμικά, και προσαρμόζει τη στάση της στο Μεταναστευτικό/ Προσφυγικό στα εκάστοτε νέα δεδομένα, στο πλαίσιο και των αποφάσεων των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Αξιωματούχος του γαλλικού υπουργείου Εσωτερικών δήλωσε στο Politico ότι η «χιονοστιβάδα των προσφυγών επί των αιτήσεων ασύλου από Σύρους» θα σταματήσει ενώ πρόσθεσε πως, η χώρα, «εργάζεται για την αναστολή των τρεχουσών αιτήσεων ασύλου από τη Συρία». Σύμφωνα με στοιχεία της ιταλικής κυβέρνησης, οι Σύροι (υπολογίζονται πάνω από 12.000) αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα όσον αφορά τις αφίξεις με μικρές βάρκες στη χώρα μετά τους Μπαγκλαντεσιανούς (περισσότεροι από 13.000).

Διεθνής Αμνηστία: «Λυσσαλέα, αντιπροσφυγική πολιτική καταλαμβάνει την Ευρώπη»

Η Διεθνής Αμνηστία, σε ανακοίνωσή της, καταγγέλει τις εξαγγελίες των χωρών της ΕΕ, λέγοντας ότι η κατάσταση στη Συρία είναι εξαιρετικά ασταθής. «Πέντε δεκαετίες βαρβαρότητας και καταπίεσης δεν μπορούν να αναιρεθούν από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχασαν χρόνο σταματώντας τις αιτήσεις ασύλου των Σύρων. Σε αυτή την εποχή της αναταραχής και των αλλαγών, οι χώρες θα πρέπει να αποφύγουν να βυθίσουν τους Σύρους πρόσφυγες και τους ανθρώπους που ζητούν άσυλο σε καταστάσεις περαιτέρω αβεβαιότητας και επισφάλειας», ανέφερε η οργάνωση σε δελτίο τύπου. «Αντ' αυτού, η ασφάλεια και η δράση των ανθρώπων που ζητούν άσυλο πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων και να μην θυσιαστούν στη λυσσαλέα, αντιπροσφυγική πολιτική που καταλαμβάνει σήμερα την Ευρώπη». Από το 2011, εκατομμύρια Σύροι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους. Πολλοί από αυτούς αναζήτησαν άσυλο και διεθνή προστασία σε χώρες της ΕΕ και Τουρκία. Άλλοι, κατέφυγαν σε γειτονικές στη Συρία χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως ο Λίβανος και η Ιορδανία. Οποιαδήποτε αλλαγή στην πολιτική ασύλου θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στους Σύρους της Γερμανίας και της Αυστρίας, που είναι οι χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό Σύρων προσφύγων στην ΕΕ, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία Statistica.

Στη χώρα μας, περίπου 9.500 Σύροι πρόσφυγες ζουν σε δομές. Για τον Διευθυντή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, Λευτέρη Παπαγιαννάκη, οι ανακοινώσεις της ελληνικής κυβέρνησης, έχουν μία λογική. «Από αυτά που καταλαβαίνω, δεν νομίζω ότι είπαν πως δεν θα εκδίδουν αποφάσεις. Είναι κάπως λογικό, γιατί η βάση της απόφασης δεν υπάρχει πια. Το να λες ότι δεν θα εκδίδεις αποφάσεις γιατί το “υπάρχει ο Άσαντ” δεν ισχύει πια δεν είναι παράλογο, αλλά ούτως ή άλλως δεν μπορεί να κρατήσει πολύ», εξηγεί στο ethnos.gr και επισημαίνει, όμως, ότι «σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κανείς να πιστεύει ότι όσοι ζήτησαν άσυλο λόγω Άσαντ, μπορούν τώρα να είναι ασφαλείς».

Άνθρωποι σε νομικό κενό

Μιλώντας για την κατάσταση στη χώρα, ο κ. Παπαγιαννάκης λέει ότι, «αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρεις χώρες που βομβαρδίζουν τη Συρία  - για δικούς της λόγους η κάθε μία. Πριν δύο 24ωρα το Ισραήλ πραγματοποίησε 400 βομβαρδισμούς -δεν ξέρουμε πόσους πραγματοποίησε σήμερα και χθες και αν θα συνεχίσει, ή αν θα συνεχίσει. Χτυπάει στρατιωτικές υποδομές. Η Τουρκία χτυπάει τους Κούρδους και οι ΗΠΑ χτυπούν βάσεις που σχετίζονται με τον ISIS. Δεν ξέρω πως μπορεί αυτή η κατάσταση να θεωρηθεί ασφαλής». «Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση είναι προσωρινή. Άρα δεν ξέρουμε τίποτα», τονίζει και συμπληρώνει πως, «σε ένα άρθρο του Politico δημοσιεύτηκαν οι οικονομικοί πίνακες το τελευταίο διάστημα, λόγω του πολέμου. Το ποσοστό που χάθηκε από το ΑΕΠ, οι κατεστραμμένες υποδομές, το ότι δεν υπάρχει πρόσβαση σε νερό, τροφή, κατοικία. Πώς μπορεί να θεωρηθεί ότι κάποιος θα πάει σε μία χώρα που είναι ασφαλής; Ακόμα κι αν θεωρήσουμε, όμως, ότι είναι κάπως κατανοητό το να μην δίνεις άσυλο εφόσον δεν υπάρχει ο Άσαντ, η βάση του ασύλου είναι ατομική. Άρα ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ερωτηθεί για τους λόγους για τους οποίους ζητάει άσυλο – μπορεί κανείς να πει ότι είναι από ένα χωριό που δεν υπάρχει πια, που έχει ισοπεδωθεί. Άλλος να υποστηρίξει ότι δεν είναι, ούτε με τον έναν, ούτε με τον άλλο και ότι υπάρχουν μέλη στην οικογένειά του που σκότωσαν οι μεν, και άλλα που σκότωσαν οι δε. Είναι κατανοητό να υπάρχει ένα μούδιασμα και να κερδίζουμε λίγο χρόνο αλλά κάπως αυτός ο χρόνος πρέπει να μετρηθεί, ως χρόνος στον οποίο οι άνθρωποι βρίσκονται σε ένα νομικό κενό. Δεν έχω εικόνα για το πόσο χρόνο θα πάρει αυτό, αλλά το χρονικό διάστημα δεν μπορεί να είναι πολύ μεγάλο».

Για την Ελλάδα, συγκεκριμένα, ο κ. Παπαγιαννάκης επισημαίνει ότι δεν θεωρείται ασφαλής χώρα για τη Γερμανία, καθώς δεν έχει όλες τις υπηρεσίες στις οποίες οι αιτούντες άσυλο πρέπει να έχουν πρόσβαση. «Αν για ορισμένους η Ελλάδα δεν είναι ασφαλής, τι μπορούν να πουν οι υπόλοιπες χώρες για τη Συρία;», αναρωτιέται. «Υπάρχουν άνθρωποι, επιπλέον, που φεύγουν από τη Συρία γιατί ήταν καθεστωτικοί. Να θυμίσω ότι κάποιος, ακόμα και ποινικά εγκληματίας να είναι, δικαιούται άσυλο, εκτός αν έχει διαπράξει κάποιο πολύ ακραίο ποινικό αδίκημα, το οποίο επιτρέπει στην χώρα υποδοχής να του αρνηθεί την πρόσβαση. Κάποιος, δηλαδή, που στη Συρία ως καθεστωτικός κινδυνεύει με θάνατο γιατί, π.χ., ήταν στρατιωτικός διοικητής μίας πόλης ή κάποιας ταξιαρχίας, δεν μπορεί να στερηθεί το δικαίωμα να ζητήσει άσυλο, δεν μπορούμε να του το αρνηθούμε. Είναι, λοιπόν, αρκετά περίπλοκο για να πούμε ότι μπορούν να παίρνονται οριζόντιες αποφάσεις γενικώς, και ότι όλα πάνε καλά, γιατί η χώρα πάει προς τη Δημοκρατία», συμπληρώνει και τονίζει τις προϋποθέσεις για αυτή τη μετάβαση: «Στη Δημοκρατία, γίνονται εκλογές. Ποιος θα τις κάνει; Ποιοι θα συμμετέχουν; Θα μπορούν όλοι; Θα επιτρέπεται να ψηφίζουν; Ποιοι είναι “όλοι” και ποιος έχει τα αρχεία, ποιος θα επιβεβαιώσει ότι είναι κάτοικοι, ποιος έχει τους εκλογικούς καταλόγους; Υπάρχουν αμέτρητες λεπτομέρειες».

Σοβαρό πολιτικό ζήτημα

Για τον ίδιο, σε επίπεδο ΕΕ, αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα πολύ σοβαρό πολιτικό ζήτημα. «Αυτό είναι η ανυπαρξία των δύο μεγάλων. Αυτή τη στιγμή, η Γερμανία και η Γαλλία είναι μπλεγμένες στο χαμό. Η Γαλλία δεν έχει πρωθυπουργό - τώρα απέκτησε πριν λίγο έναν 73χρονο, ας πούμε κεντρώο-, ο οποίος, επίσης δεν υπάρχει περίπτωση να περάσει καλά. Ο Μπαϊρού είναι ένας πολύ παλιός πολιτικός ο οποίος γενικά δεν έχει το προφίλ να ικανοποιήσει καμιά από τις δύο πλευρές, ούτε των νικητών, ούτε της Λεπέν. Θα παίξουν σαν τη γάτα με το ποντίκι και όταν το θεωρήσουν σκόπιμο θα τον ξαναρίξουνε. Και αυτό θα γίνεται μέχρι ο Μακρόν -μιλάω τουλάχιστον για την Αριστερά- να αναγνωρίσει ότι πρέπει να ονομάσει έναν πρωθυπουργό -γιατί αυτό είναι το γαλλικό σύστημα- από αυτούς που πήραν τις εκλογές. Η Γερμανία έχει τρομερό πρόβλημα γιατί, μέχρι και οι σοσιαλδημοκράτες, έχουν πέσει στη λούμπα των εκλογών».

«Θα κάνουμε απελάσεις» για το εσωτερικό ακροατήριο

Στα καθ’ ημάς, ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης εξηγεί το ζήτημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. «Δεν έχει καταφέρει ποτέ να κάνει οργανωμένα επιστροφές ή τίποτα, ούτε και απελάσεις έχει καταφέρει να κάνει. Οι τρεις διαφορετικές συμφωνίες που εμπλέκουν την Ελλάδα με την Τουρκία -και η επανεισδοχή και οι επιστροφές και η κοινή δήλωση- δεν έχουν δουλέψει γιατί η Τουρκία δεν δέχεται κανέναν πίσω. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει τρομερό πρόβλημα με το που και ποιον θα επιστρέψει. Δεν έχει τα μέσα να πάρει αεροπλάνα και να τα στείλει στη Συρία γιατί, καταρχάς, αυτό θα στοίχιζε τρομακτικά πολύ και δεν είναι χώρα που μπορεί να το κάνει. Η Αυστρία ενδεχομένως και να μπορούσε, αν και πολύ αμφιβάλλω. Το “κάνω απελάσεις” δεν είναι καθόλου απλό πράγμα. Πρέπει να βρεις τους ανθρώπους, να τους συλλάβεις γιατί πρόκειται για μία διαδικασία βίαιης απομάκρυνσης. Δεν τους επιστρέφεις μόνος σου, πρέπει να τους βάλεις κάπου, να οργανώσεις τις επιστροφές, να μιλήσεις με κάποιον που θα τους παραλάβει εκεί, να έχεις συνεννοηθεί για το αεροπλάνο- δεν ξέρω τη διαδικασία, τα λέω και λίγο από την κοιλιά μου αλλά μοιάζει τρομερά δύσκολο το να το πούμε. Είναι ωραίο για το εσωτερικό ακροατήριο, αλλά είναι σαν τον Τραμπ που λέει ότι θα κατεβάσει τον στρατό στους δρόμους για να συλλάβει τους παράτυπους μετανάστες, ή ότι θα τους αφαιρέσει την ιθαγένεια. Τρομερά πράγματα, που μοιάζουν απίθανα αλλά ξέρετε, όλα μοιάζουν απίθανα, μέχρι να γίνουν», υπογραμμίζει.

Να συζητήσουμε τη μετανάστευση με άλλους όρους

Για τον ίδιο, όλα αυτή τη στιγμή μοιάζουν πάρα πολύ βιαστικά, ωστόσο διακρίνει μία δυνητική ευκαιρία. «Υπάρχει μία πολύ καλή λύση, μία πολύ ωραία διαδικασία για να λύσουμε το πρόβλημα», λέει και επισημαίνει ότι αυτή είναι το «να συζητήσουμε την μετανάστευση με άλλους όρους. Να μην κάνουμε, πλέον, εσωστρεφείς συζητήσεις». Λέγοντας ότι όλα όσα έχουν ειπωθεί μέχρι στιγμής είναι λίγο στον αέρα, ο Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, μας υπενθυμίζει πως, «όταν οι ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία στο Αφγανιστάν, είχαν υποσχεθεί ότι θα αφήσουν τα κορίτσια να πάνε σχολείο.  Μία ωραία πρωία, ξαφνικά, έβγαλαν τα κορίτσια από τα σχολεία, τους απαγόρευσαν να πάνε στο πανεπιστήμιο. Για να πάνε τα κορίτσια του Αφγανιστάν στο σχολείο, είχαν δοθεί λεφτά, και η UNICEF έκανε συνεργασίες με τα κράτη, Ξαφνικά όλο αυτό πάγωσε και το εγκαταλείψαμε – δεν ξέρουμε τι γίνεται στο Αφγανιστάν, και ποιος θα ασχοληθεί;». «Θα γυρίσουμε, άρα, πού, και ποιον; Αν στη Συρία γίνει κάτι αντίστοιχο, καταρχάς, θα φύγουν κι άλλοι. Θέλω να πω ότι εγώ, αυτή τη στιγμή, δεν αισθάνομαι άνετα να πω το παραμικρό, ούτε θεωρώ ότι έχει νόημα κανείς να λέει με πολύ μεγάλη εμβρίθεια ότι θα κάνει αυτό ή το άλλο. Τουλάχιστον για το επόμενο διάστημα, το σενάριο (σ.σ. όπως αυτό των ταλιμπάν) δε μου φαίνεται καθόλου απίθανο. Μπορεί να παγώσουν κάποιες διαδικασίες – ποιες θα είναι αυτές, δεν θα αφήνουμε να ζητάνε άσυλο; Αυτό δεν επιτρέπεται. Μπορεί όμως κάποιοι να το βρουν ως καλή αφορμή και να πουν ότι, μέχρι να υπάρξει εξέλιξη, δεν θα δίνουν άσυλο, δεν θα αφήνουν τους αιτούντες να ζητούν άσυλο και θα παγώσουν τις αποφάσεις. Η Πολωνία, για παράδειγμα, σκεφτόταν να παγώσει το άσυλο γενικώς. Μπορεί αυτή να είναι μία καλή αφορμή για να το κάνει, ξεκινώντας από τους Σύρους. Είναι ακραίο». Πάντως, ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, θεωρεί ότι «όλοι βιάστηκαν να πουν κάτι και δεν μπορούν να επανέλθουν- και αυτό είναι ένα ζήτημα. Λένε, βλέπουν ότι αυτό που είπαν δεν πετυχαίνει και πολύ και μετά δεν μπορούν να επανέλθουν – τι θα πουν, “ έκανα λάθος που είπα ότι θα κάνω απελάσεις ενώ δεν μπορώ”;. Το χειρότερο, νομίζω, που μπορεί να γίνει είναι να σταματήσει η πρόσβαση στο άσυλο, να υπάρχουν διάφοροι άνθρωποι σε μία limbo κατάσταση, και άλλοι, οι οποίοι θα περιμένουν την απόφαση. Το βασικό είναι το πως θα αρχίσει να “στήνεται” η επόμενη ημέρα».

Τα πράγματα που μπορούν να γίνουν, εξηγεί, είναι πολλά. «Απλώς για την Ελλάδα υπάρχει αυτή η ειδική κατάσταση», επισημαίνει και εξηγεί πως, η χώρα, «είναι σε δύσκολη θέση γιατί δεν έχει καταφέρει ποτέ να κάνει κάτι οργανωμένα. Βρίσκεται στη μέση γιατί ποτέ δεν έχει οργανώσει ένα σύστημα το οποίο να είναι credible, να μπορεί κάποιος να το εμπιστευτεί. Έχουμε στείλει ένα αεροπλάνο στο Πακιστάν και γύρισε πίσω σχέδον γεμάτο γιατί, ενώ είχαν συμφωνηθεί οι διαδικασίες, ξαφνικά φτάσαν εκεί και είπαν όχι. Όλα είναι λίγο φλου, άρα είναι και τρομακτικά περίπλοκα. Τόσο πολύ που νομίζω ότι στο τέλος, γιατί αυτό είναι το βασικό ζήτημα, θα την πληρώσουν οι άνθρωποι- με κάθε τρόπο. Θα στοχοποιηθούν, θα ζουν σε ανασφάλεια, μπορεί να πιεστούν και βεβαίως να γυρίσουν μόνοι τους. Αυτό είναι μία πιθανότητα, όπως και το να φύγουν για να πάνε αλλού. Νομίζω ότι τώρα, όλοι ρίχνουν άδεια για να πιάσουν γεμάτα – ό,τι σημαίνει αυτό. Και τα “γεμάτα” για τον καθένα, είναι εντελώς διαφορετικά».