Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Ο άρχοντας του παιχνιδιού στη Συρία

Η χώρα-κλειδί στη Συρία αυτή τη στιγμή είναι η Τουρκία, η οποία είναι έτοιμη να αξιοποιήσει στο έπακρο το ρόλο της ως ο ισχυρότερος παίκτης σε μια χώρα που πρώτα φέρεται να επιζήτησε να καταλύσει πολιτικά και τώρα να ανασυγκροτήσει από την αρχή.

Με μία διττή στρατηγική, η Άγκυρα επιδιώκει να τοποθετηθεί ως ο κύριος συνομιλητής του νέου καθεστώτος στη Δαμασκό και παράλληλα φιλοδοξεί να ηγηθεί της πολιτικής και οικονομικής ανοικοδόμησης της χώρας.

Ήδη τον ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στην ανασυγκρότηση της Συρίας την οσμίστηκαν πρώτες οι κατασκευαστικές εταιρείας στο χρηματιστήριο Κωνσταντινούπολης, που αύξησαν την επομένη της έκπτωσης Άσαντ τα μερίδιά τους κατά 5.2%.

Οι επιδιώξεις

Δηλώσεις όπως αυτές του Τούρκου προέδρου Ερντογάν «Η μισή μας καρδιά βρίσκεται στο Αφρίν, το Χαλέπι, τη Χάμα, τη Χομς και τη Δαμασκό», ή όπως εκείνες του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, που χαρακτηρίζουν τη νέα κατάσταση ως «χρυσή ευκαιρία», δείχνουν τη διάθεση της Άγκυρας να παρουσιάσει τον εαυτό της ως «κηδεμόνα» της επόμενης ημέρας.

Παρά τη γενική αδιαφορία της κυβέρνησης Τραμπ για συμμαχίες και εταίρους, η Τουρκία ενδέχεται να θεωρηθεί από την Ουάσιγκτον κρίσιμος μεσάζων στην περιοχή. Θα μπορούσε να δοθεί ώθηση στις διαπραγματεύσεις των ΗΠΑ με το HTS μέσω της Άγκυρας, σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Σεζίν Ονέι.

Όπως το ίδιο και η Μόσχα, που πλέον έχει χάσει εντελώς τα πολιτικά της ερείσματα και θα χρειαστεί κάποιον να μιλήσει για τις βάσεις της στη Συρία και ένα σωρό άλλα θέματα.

Ήδη το ρόλο αυτό της το αναγνώρισε ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι. "Η Τουρκία είναι ένας σημαντικός συνομιλητής για τον έλεγχο της κατάστασης στη Συρία", είπε.

Από την άλλη, η επιστροφή χιλιάδων Σύρων προσφύγων από την Τουρκία στα νότια σύνορα της χώρας αποτελεί το πολιτικό και κοινωνικό στοίχημα της Άγκυρας. Εάν καταφέρει να επαναπατρίσει τους εκατομμύρια πρόσφυγες, θα αποκομίσει σημαντικά εσωτερικά οφέλη, τόσο σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής όσο και πολιτικής κεφαλαιοποίησης.

Μοντέλο Τουρκίας στη Συρία

Ο Αμπντουραχμάν Μουσταφά, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Συρίας, δήλωσε ότι η Συρία θα ακολουθήσει το τουρκικό μοντέλο στη Δαμασκό. «Θα κάνουμε εκλογές, όπως στην Τουρκία και θα συνεχίσουμε με όποιον κερδίσει. Στο πρώτο στάδιο, θα συσταθεί μια μεταβατική κυβέρνηση ή ένα κοινοβούλιο που θα συμπεριλάβει τους πάντες διατηρώντας τους κρατικούς θεσμούς», δήλωσε για να συνεχίσει ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία διαδικασία οικοδόμησης χωρίς την υποστήριξη της Τουρκίας και του τουρκικού έθνους.

Οι φόβοι

Η Άγκυρα μπορεί να πανηγυρίζει για την πτώση του καθεστώτος Άσαντ και να νιώθει η ισχυρότερη δύναμη στη Συρία, όμως οι ανησυχίες για την εδαφική ακεραιότητά της και την ενίσχυση του κουρδικού παράγοντα σκιάζουν τη «νίκη» της.

Σύμφωνα με συνομιλητές του KReport, o κίνδυνος για την Άγκυρα είναι να υπάρξει μία de facto τριχοτόμηση με περιοχές που θα ελέγχονται από τους Κούρδους, τους ισλαμιστές-τζιχαντιστές και ένας μικρός θύλακα στη Λατάκεια από τους Αλαουίτες. Ή εναλλακτικά ο φόβος για ένα σενάριο διχοτόμησης, όπου οι τζιχαντιστές θα κυριαρχούν σε μία ζώνη και οι Κούρδοι σε μια άλλη.

Χάρτης Συρίας πριν από τον εμφύλιο (με κίτρινο οι κουρδικές περιοχές):

Από εδώ και στο εξής, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Άγκυρας στρέφεται στους Κούρδους. Ελέγχοντας ένα περίπου 40% της συριακής επικράτειας, η Άγκυρα φοβάται ότι το κενό εξουσίας στη Δαμασκό μπορεί να ανοίξει την πόρτα στους Κούρδους για διεκδικήσεις αυτονομίας ή ανεξαρτησίας. Γι’ αυτό αναζητά τρόπους να ενσωματώσει τους Κούρδους σε μία κυρίαρχη «σκέπη», εντός των σημερινών συνόρων της Συρίας, ελέγχοντας τις φιλοδοξίες τους, ίσως μέσα από μία συμφωνία με το νέο πολιτικό καθεστώς στη Δαμασκό (HTS), αν βέβαια δεχτεί το HTS να παίξει αυτό το ρόλο.

Η στάση του HTS, που προς το παρόν δεν έχει δείξει διάθεση να κινηθεί εναντίον των Κούρδων, παραμένει ρευστή και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πίεση που μπορεί να ασκήσει η Τουρκία. Η προθυμία του HTS να ευθυγραμμιστεί με τουρκικά συμφέροντα είναι αμφίβολη, δεδομένου ότι η ομάδα δεν έχει βαθιές τουρκικές εξαρτήσεις. Επίσης, το HTS δεν θέλει να σπαταλήσει ενέργεια πηγαίνοντας σε πόλεμο με τους Κούρδους και να προκαλέσει την αντίδραση των ΗΠΑ, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή, Φεχίμ Ταστεκίν.

Παράλληλα, το ερώτημα του πώς θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ στη νέα κατάσταση παραμένει ανοικτό. Είναι αμφίβολο, αν το Ισραήλ θα αποδεχθεί μια ισχυρή τζιχαντιστική δομή στη Συρία, ειδικά αν αυτή διαθέτει τουρκική επιρροή.