Φυσικό αέριο: Η Gazprom διακόπτει τις παραδόσεις στη Μολδαβία από 1η Ιανουαρίου - Προάγγελος ενεργειακού εκβιασμού στην Ευρώπη;

Η ρωσική Gazprom έχει σήμερα ότι θα διακόψει τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς τη Μολδαβία από την 1η Ιανουαρίου λόγω των απλήρωτων χρεών της χώρας. Η διακοπή της ροής αποτελεί προάγγελο καθολικής διακοπής των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη και συγκεκριμένα προς τη Σλοβακία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Ιταλία όταν θα εκπνεύσει η συμφωνία με την Ουκρανία στις 31 Δεκεμβρίου.

Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας Ντορίν Ρετσεάν καταδίκασε την απόφαση της Ρωσίας να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία και κατηγόρησε τη Μόσχα ότι χρησιμοποιεί την ενέργεια ως πολιτικό όπλο. Σε ανάρτησή του στο Facebook ο Μολδαβός πρωθυπουργός δηλώνει ότι η Μολδαβία θα εξετάσει όλα τα νομικά μέσα τους και τη διεθνή διαιτησία.

Η Ρωσία προμηθεύει τη Μολδαβία με 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως μέσω της Ουκρανίας. Το ρωσικό φυσικό αέριο διοχετεύεται στην Υπερδνειστερία η οποία καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες και στη συνέχεια τις πωλήσεις στην υπόλοιπη Μολδαβία. Η Ρωσία, η οποία δεν διατηρεί καλές σχέσεις με τη φιλοδυτική κυβέρνηση της Μολδαβίας, έχει δηλώσει ότι η χώρα πρέπει να αποπληρώσει το χρέος της για παρελθούσες προμήθειες, το οποίο, σύμφωνα με τη Μόσχα, ανέρχεται σε 709 δολάρια. Η Μολδαβία δηλώνει ότι το χρέος της ανέρχεται σε 8,6 εκατομμύρια δολάρια. Η Υπερδνειστερία και η κυβέρνηση του Κισινάου συμφώνησαν το 2022 ότι ο συνολικός όγκος του ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Μολδαβία θα ρέει προς την Υπερδνειστερία, η οποία κατά την παράδοσή της δεν πληρώνει για την ενέργεια αυτή. 

Ενεργειακός εκβιασμός;

Το σενάριο να σταματήσουν οι παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία από 1ης Ιανουαρίου 2025 είναι αρκετά πιθανό. Αυτό θα δημιουργήσει κρίση στην υπόλοιπη Μολδαβία, η οποία εξαρτάται από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγει η αποσχισθείσα περιοχή.

Σύμφωνα με τη Liberation, οι μοχλοί της ρωσικής επιρροής στη Μολδαβία είναι αρκετά περίπλοκοι. Κάποιες φορές, είναι ανεπαίσθητοι, όπως η προπαγάνδα μέσω social media. Άλλες, είναι εμφανέστατοι και με γυμνό μάτι – έχουν γεωγραφικό μήκος και πλάτος, όπως συμβαίνει με τον αγωγό  φυσικού αερίου Σογιούζ, που συνδέει τη χώρα με τη Ρωσία. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο Σογιούζ, που διέρχεται από την Ουκρανία, υπήρξε το κύριο εργαλείο άσκησης πίεσης της Μόσχας απέναντι στη χώρα. Τον Δεκέμβριο του 2022, όταν η Μολδαβία απογαλακτίστηκε επώδυνα από τη σχεδόν πλήρη εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, φάνηκε να τίθεται εκτός λειτουργίας. Η διακοπή της λειτουργίας του αγωγού, παραδόξως, προγραμματισμένη για την 1η Ιανουαρίου 2025 -ημέρα που λήγει η σύμβαση μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας-, έδωσε στη Μόσχα ξανά τη δυνατότητα να ασκήσει πιέσεις.

Τους τελευταίους 24 μήνες, η κυβέρνηση της Μολδαβίας έχει σταματήσει να προμηθεύεται φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Ωστόσο, η ρωσική Gazprom εξακολουθεί να προμηθεύει – όπως κάνει πάνω από 30 χρόνια- δωρεάν τον αυτονομημένο θύλακα της Υπερδνειστερίας, μέσω του Σογιούζ. Ο ενδεχόμενος τερματισμός αυτής της παροχής, θα μπορούσε να αποτελέσει υπαρξιακό πρόβλημα για τις de facto αρχές της Υπερδνειστερίας. Ολόκληρη η οικονομία της περιοχής βασίζεται στο ότι υπάρχει πρόσβαση σε πολύ φθηνή ενέργεια, η οποία κινεί τη βαριά βιομηχανία που κληρονομήθηκε από την περίοδο της ΕΣΣΔ. Ολόκληρο το μοντέλο της αυτονομημένης περιοχής, ελλείψει δωρεάν παροχής ρωσικού φυσικού αερίου, θα μπορούσε να καταρρεύσει.

Από τη σκοπιά της κυβέρνησης του Κισινάου, η διακοπή της παροχής θα μπορούσε να αποτελεί καλή είδηση, αφού δυνητικά, θα μπορούσε να αποτελεί αφορμή για την επανένταξη αυτών των εδαφών. Αν, όμως, οι 350.000 κάτοικοι της Υπερδνειστερίας δεν έχουν πλέον πρόσβαση στο ρωσικό φυσικό αέριο, ολόκληρη η χώρα είναι αντιμέτωπη με τον κίνδυνο ενός πολύ δύσκολου χειμώνα. Ο κύριος σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Μολδαβίας, ο οποίος τροφοδοτεί περίπου το 50% της κατανάλωσης της χώρας, βρίσκεται στα αποσχισμένα εδάφη. Τροφοδοτείται με φυσικό αέριο από τη Μόσχα.

Το Κισινάου έχει προειδοποιήσει ότι η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει διακοπές ρεύματος, στην περίπτωση διακοπής των ρωσικών παραδόσεων υδρογονανθράκων, την οποία η κυβέρνηση της Μολδαβίας θεωρεί «πολύ πιθανή». Μετά τον μαζικό βομβαρδισμό της ουκρανικής υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία κάλυπτε το 75% των αναγκών της μέχρι το 2023, η Μολδαβία δεν έχει πλέον πολλούς δυνητικούς προμηθευτές. Μπορεί να στραφεί μόνο στη Ρουμανία. Και αυτή η προμήθεια, όμως, είναι προβληματική: κτός από το γεγονός ότι η ρουμανική ηλεκτρική ενέργεια κοστίζει διπλάσια από εκείνη που πωλείται από την Υπερδνειστερία, η σύνδεση υψηλής τάσης μεταξύ των δύο χωρών περνάει από την Ουκρανία. Σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης στις υποδομές, το δίκτυο θα μπορούσε γρήγορα να καταστεί αδύναμο. Μια απευθείας γραμμή υψηλής τάσης προς τη Ρουμανία βρίσκεται υπό κατασκευή, αλλά δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί για τουλάχιστον ένα χρόνο.

Στην περίπτωση που η Υπερδνειστερία από την 1η Ιανουαρίου μείνει χωρίς φυσικό αέριο, «δεν θα μιλάμε απλώς για κρίση, αλλά για ανθρωπιστική καταστροφή», προειδοποίησε ο αρμόδιος υπουργός για την επανένταξη των αποσχιστικών εδαφών, Oleg Serebrian. Από πλευράς Υπερδνειστερίας, είναι πολύ πιθανό να σταματήσει άμεσα η θέρμανση στις πόλεις ενώ ήδη, οι θερμοκρασίες είναι κάτω από το μηδέν. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να διαρκέσει λίγο περισσότερο: σύμφωνα με το Tiraspol, ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Cuciurgan θα μπορούσε να παραμείνει σε αδράνεια χάρη στα αποθέματα άνθρακα για περίπου πενήντα ημέρες.

Δεν είναι αναπόφευκτο, ωστόσο, αυτό το σενάριο. Η Gazprom θα μπορούσε να συνεχίσει να παραδίδει τα καύσιμά της στους αυτονομιστές μέσω ενός εναλλακτικού δικτύου σωλήνων που περνάει από την Τουρκία. Η ρωσική εταιρεία, όμως, μέχρι στιγμής έχει αποφύγει να δεσμεύσει φυσικό αέριο σε αυτούς τους αγωγούς. Όπως έχει επισημάνει η Μόσχα, η λύση αυτή θα μπορούσε να προβλεφθεί μόνο εάν το Κισινάου πληρώσει ένα χρέος άνω των 700 εκατομμυρίων δολαρίων που η Gazprom θυμήθηκε να βγάλει από τα συρτάρια της το 2021, όταν ανέλαβε η φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση. Για το Κρεμλίνο, αυτός είναι ένας έξυπνος τρόπος να ασκήσει πίεση στη Μολδαβία, αφού ήδη έχει εκφράσει τις μομφές της προς την κυβέρνηση, ότι δεν κάνει τίποτα για να προστατεύσει τον ρωσόφωνο λαό της Υπερδνειστερίας.

«Η Ρωσία οδηγεί ανθρώπους σε μια κρίση που δημιουργήθηκε από το πουθενά, προκειμένου να αποσταθεροποιήσει τη χώρα μας» κατήγγειλε ο πρωθυπουργός Ντόριν Ρετσάν. Εάν οι παραδόσεις της Gazprom σταματήσουν, το Κισινάου θα εξετάσει το ενδεχόμενο να προμηθεύσει φυσικό αέριο στην Υπερδνειστερία.

Σύμφωνα με τη μολδαβική κυβέρνηση, η προμήθεια φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία θα κόστιζε 400 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, ήδη αγωνίζεται να γεμίσει τα αποθέματα φυσικού αερίου της για το χειμώνα. Η Moldovagaz, η οποία εξακολουθεί να έχει την Gazprom ως κύριο μέτοχο, παραδόξως δεν έχει επωφεληθεί από τις χαμηλότερες τιμές του καλοκαιριού για να αγοράσει επαρκείς ποσότητες για τους ψυχρούς μήνες. Όλη η χώρα εξεπλάγη και πικράθηκε όταν οι τιμές του φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά σχεδόν 30% τον Νοέμβριο. Ερωτηθείς από το Κοινοβούλιο σχετικά με την αδράνειά του, ο επικεφαλής της Moldovagaz Vadim Ceban, πρότεινε την αγορά φυσικού αερίου από τη Μόσχα, πριν την 1η Ιανουαρίου. Έκτοτε απολύθηκε.

Αυτός ο συνδυασμός πιέσεων στην ενέργεια δημιουργεί μια θύελλα που είναι δύσκολο να διαχειριστεί η φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση. Αντίθετα, παρέχει ένα έτοιμο επιχείρημα για τα φιλορωσικά κόμματα: αν οι σχέσεις με τη Μόσχα ήταν καλύτερες, υποστηρίζουν, το φυσικό αέριο και η ηλεκτρική ενέργεια θα ήταν φθηνότερα και η ζωή απλούστερη. Με τις επερχόμενες, κρίσιμες βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου, το επιχείρημα θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα πειστικό. Το 2022, όταν η Gazprom σταμάτησε να προμηθεύει τη χώρα, η απότομη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου αποτέλεσε το τέλειο επιχείρημα για τα φιλορωσικά δίκτυα να οργανώσουν μεγάλες διαδηλώσεις. 

«Το Κρεμλίνο θέλει να επιβαρύνει τον προϋπολογισμό μας με δαπάνες που συνδέονται με την ηλεκτρική ενέργεια και την ανθρωπιστική κρίση. Οι λακέδες του στο Κισινάου θα μπορέσουν στη συνέχεια να εκμεταλλευτούν τη φτώχεια και την οικονομική κρίση για τις εκλογές», προειδοποίησε ο πρωθυπουργός.