Γροιλανδία: Τι την καθιστά μοναδική και γιατί την έβαλε στο μάτι ο Τραμπ – Οργή μετά τις απειλές για προσάρτηση

Πλήθος αντιδράσεων και αναταραχή σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες προκάλεσαν οι νέες δηλώσεις του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ την Τρίτη, ο οποίος δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο προσάρτησης της Γροιλανδίας [και της Διώρυγας του Παναμά] δια της βίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Γαλλία προειδοποίησε τον Τραμπ να μην απειλήσει τα «κυρίαρχα σύνορα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστικά, ο υπουργός Εξωτερικών, Ζαν Νοέλ Μπαρό, δήλωσε στο ραδιόφωνο France Inter: «Δεν τίθεται θέμα να αφήσει η ΕΕ άλλα έθνη στον κόσμο, όποια και αν είναι αυτά, να επιτεθούν στα κυρίαρχα σύνορά της».

Πρόσθεσε ότι, αν και δεν πιστεύει ότι οι ΗΠΑ «θα εισέβαλαν» στη Γροιλανδία, «έχουμε εισέλθει σε μια εποχή που βλέπουμε την επιστροφή του δικαίου του ισχυρότερου».

Σε μια ωριαία συνέντευξη Τύπου την Τρίτη, ο Τραμπ αρνήθηκε να αποκλείσει τη χρήση στρατιωτικής βίας για την κατάληψη της Διώρυγας του Παναμά και της Γροιλανδίας και άφησε να εννοηθεί ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει «οικονομική δύναμη» για να κάνει τον Καναδά μέρος των ΗΠΑ.

Ο μεγαλύτερος γιος του, Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ, πέταξε στην πρωτεύουσα της Γροιλανδίας, Νουκ, σε μια ιδιωτική επίσκεψη, όπως την αποκάλεσε, λίγο μετά τα σχόλια. Παρέμεινε λίγες ώρες και δήλωσε ότι δεν προτίθεται να συναντήσει κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Τον περασμένο μήνα ο Τραμπ, ο οποίος αναλαμβάνει τα καθήκοντά του στις 20 Ιανουαρίου, δήλωσε ότι ο έλεγχος της Γροιλανδίας από τις ΗΠΑ ήταν «απόλυτη ανάγκη» για την «οικονομική ασφάλεια» της Αμερικής.

Η Μέτε Φρέντρικσεν, πρωθυπουργός της Δανίας, και ο Μούτε Έγκεντε, πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, δήλωσαν ότι οι κάτοικοι της Γροιλανδίας θα αποφασίσουν για το μέλλον τους.«Υπάρχει μεγάλη υποστήριξη μεταξύ του λαού της Γροιλανδίας ότι η Γροιλανδία δεν είναι προς πώληση και δεν θα είναι ούτε στο μέλλον. Η Γροιλανδία ανήκει στους Γροιλανδούς», δήλωσε η Φρέντρικσεν.

Ο Μπαρό κάλεσε επίσης την ΕΕ να αντισταθεί στις απειλές του Έλον Μασκ κατά ορισμένων ευρωπαίων ηγετών, ιδίως του σοσιαλδημοκράτη καγκελάριου της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς.

«Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ξέρει πώς να μας προστατεύσει από αυτή την παρέμβαση ή αυτές τις απειλές παρέμβασης, τότε πρέπει να δώσει στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, τη δυνατότητα να προστατευτούν», δήλωσε ο Μπαρό.

Μοναδική γεωπολιτική θέση

Τι καθιστά ωστόσο τη Γροιλανδία μοναδική και γιατί την έβαλε στο «μάτι» ο Τραμπ; Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο και φιλοξενεί περισσότερους από 56.000 ανθρώπους. Πρώην αποικία της Δανίας και τώρα αυτόνομη επικράτεια της Δανίας, κατέχει μια μοναδική γεωπολιτική θέση, καθώς βρίσκεται μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Η πρωτεύουσά της Nuuk βρίσκεται πιο κοντά στη Νέα Υόρκη από ό,τι στην πρωτεύουσα της Δανίας, την Κοπεγχάγη.

Εδώ και καιρό θεωρείται κλειδί για την ασφάλεια των ΗΠΑ, ιδίως για την απόκρουση μιας πιθανής επίθεσης από τη Ρωσία, δήλωσε ο Ulrik Pram Gad, ανώτερος ερευνητής στο Δανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών. Ο ναυτιλιακός δρόμος του Βορειοδυτικού Περάσματος διέρχεται κατά μήκος της ακτής του και το νησί αποτελεί μέρος του χάσματος Γροιλανδίας-Ισλανδίας-Ηνωμένου Βασιλείου, μιας στρατηγικής σημασίας θαλάσσιας περιοχής, αναφέρει το CNN.

Ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που διατυπώνει την ιδέα της αγοράς της Γροιλανδίας. Το 1867, όταν ο πρόεδρος Άντριου Τζόνσον αγόρασε την Αλάσκα, σκέφτηκε επίσης να αγοράσει τη Γροιλανδία. Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση Τρούμαν προσέφερε στη Δανία 100 εκατομμύρια δολάρια για το νησί, σύμφωνα με έγγραφα που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά από δανέζικα μέσα ενημέρωσης.

Καμία από τις δύο προσφορές δεν καρποφόρησε, αλλά στο πλαίσιο μιας αμυντικής συνθήκης του 1951, οι ΗΠΑ απέκτησαν μια αεροπορική βάση που σήμερα ονομάζεται Διαστημική Βάση Pituffik, στη βορειοδυτική Γροιλανδία. Στη μέση της διαδρομής μεταξύ Μόσχας και Νέας Υόρκης, είναι το βορειότερο φυλάκιο των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων και είναι εξοπλισμένο με σύστημα προειδοποίησης πυραύλων.

Οι ΗΠΑ επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι «καμία εχθρική μεγάλη δύναμη δεν θα ελέγχει τη Γροιλανδία, διότι μπορεί να αποτελέσει ορμητήριο για επιθέσεις κατά των ΗΠΑ», δήλωσε ο Πραμ Γκαντ στο CNN.

Πλούσια σε σπάνιες γαίες

Ωστόσο, αυτό που μπορεί να είναι ακόμη πιο ελκυστικό για τον Τραμπ είναι τα πλούσια κοιτάσματα φυσικών πόρων της Γροιλανδίας, δήλωσε ο Κλάους Ντοντς, καθηγητής γεωπολιτικής στο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, καθώς και τα μέταλλα σπάνιων γαιών που έχουν μεγάλη ζήτηση για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανεμογεννήτριες της πράσινης μετάβασης, καθώς και για την κατασκευή στρατιωτικού εξοπλισμού.

Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στην παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών και έχει ήδη απειλήσει να περιορίσει τις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών και συναφών τεχνολογιών, ενόψει της δεύτερης θητείας του Τραμπ.

«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του ανησυχούν πολύ για τον ασφυκτικό έλεγχο που φαίνεται να έχει η Κίνα», δήλωσε ο Ντοντς στο CNN. Η Γροιλανδία προσφέρει μια δυνητικά πλούσια πηγή αυτών των κρίσιμων ορυκτών, πρόσθεσε. «Νομίζω ότι η Γροιλανδία έχει πραγματικά ως στόχο να κρατήσει την Κίνα μακριά».

Ευκαιρίες καθώς λιώνει ο πάγος

Το λιώσιμο των πάγων και η ραγδαία άνοδος των θερμοκρασιών της Αρκτικής δίνουν στη Γροιλανδία μια θέση στην πρώτη σειρά για την κλιματική κρίση, αλλά ορισμένοι βλέπουν επίσης οικονομικές ευκαιρίες καθώς η κλιματική αλλαγή αναδιαμορφώνει τη χώρα.

Η απώλεια των πάγων έχει ανοίξει τις ναυτιλιακές οδούς, αυξάνοντας τον χρόνο που μπορούν να διακινηθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο. Η αρκτική ναυσιπλοΐα αυξήθηκε κατά 37% κατά τη δεκαετία έως το 2024, σύμφωνα με το Αρκτικό Συμβούλιο, εν μέρει λόγω της τήξης των πάγων.

«Ο Τραμπ, νομίζω, ενστικτωδώς αντιλαμβάνεται την ιδέα ότι η Αρκτική λιώνει» και τις αντιληπτές ευκαιρίες, δήλωσε ο Ντοντς. Αν και προειδοποίησε, στην πραγματικότητα, οι συνθήκες κατά μήκος αυτών των διαδρομών εξακολουθούν να είναι συχνά επικίνδυνες και το λιώσιμο των πάγων μπορεί να κάνει τα νερά ακόμη πιο επικίνδυνα για πλοήγηση.

Υπάρχει επίσης η υπόνοια ότι το λιώσιμο των πάγων μπορεί να διευκολύνει την πρόσβαση στους φυσικούς πόρους, αλλά η κλιματική κρίση δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ότι θα αλλάξει πολύ το «παιχνίδι» για αυτό, δήλωσε ο Phillip Steinberg, καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Durham. Δεν είναι ότι η κλιματική αλλαγή καθιστά τους πόρους της Γροιλανδίας πιο προσιτούς, δήλωσε στο CNN, αλλά μάλλον «πιο αναγκαίους».

Θα μπορούσε να συμβεί πραγματικά;

Οι κυβερνήσεις τόσο της Δανίας όσο και της Γροιλανδίας έχουν αντιταχθεί σθεναρά στην ιδέα ότι το έθνος της Αρκτικής μπορεί να αγοραστεί.

Ο Kuupik V. Kleist, πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, δήλωσε ότι ο Τραμπ μιλούσε περισσότερο στους πολίτες των ΗΠΑ παρά στους Γροιλανδούς. «Δεν βλέπω τίποτα στο μέλλον που θα άνοιγε τον δρόμο για μια πώληση. Δεν αγοράζεις απλώς μια χώρα ή έναν λαό», δήλωσε στο CNN.

Αλλά τα σχόλια του Τραμπ έρχονται σε μια ενδιαφέρουσα στιγμή για τη Γροιλανδία, δήλωσε ο Ντοντς. Η κυβέρνησή της υπό την ηγεσία των Ινουίτ έχει πρόσφατα αυξήσει τα αιτήματα για ανεξαρτησία από τη Δανία. Στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του, ο Έγκεντε ζήτησε να αφαιρεθούν τα «δεσμά της αποικιοκρατικής εποχής».

«Πανικοβάλλει τη Δανία», δήλωσε ο Ντοντς, η οποία φαίνεται να έχει επικεντρωθεί περισσότερο στη σχέση της με τη Γροιλανδία. Τον Δεκέμβριο, η Δανία ανακοίνωσε μια τεράστια αύξηση των στρατιωτικών δαπανών για τη Γροιλανδία. Στη συνέχεια, στις αρχές Ιανουαρίου, η δανική βασιλική οικογένεια εγκαινίασε ένα επανασχεδιασμένο βασιλικό οικόσημο, αυξάνοντας την προβολή της πολικής αρκούδας που συμβολίζει τη Γροιλανδία.

Η Γροιλανδία επιδιώκει να ενισχύσει την ανεξαρτησία της διαφοροποιώντας την οικονομία της από την αλιεία. Τον Νοέμβριο άνοιξε ένα νέο αεροδρόμιο στο Nuuk στο πλαίσιο των σχεδίων για την αύξηση του τουρισμού. Αλλά εξακολουθεί να βασίζεται σε μια ετήσια επιχορήγηση περίπου 500 εκατομμυρίων δολαρίων από τη Δανία, η οποία έχει αποδειχθεί μεγάλο εμπόδιο για την ανεξαρτησία.

Αυτό εγείρει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα, δήλωσε ο Ντοντς. «Τι θα έκανε η Γροιλανδία αν ο Τραμπ προσέφερε, ας πούμε, 1 δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο για να έχει ένα διαφορετικό είδος σύνδεσης;»

Ορισμένοι πολιτικοί της Γροιλανδίας έχουν διατυπώσει την ιδέα μιας ειδικής ένωσης, παρόμοιας με αυτή που έχουν οι ΗΠΑ με τις Νήσους Μάρσαλ, όπου η Γροιλανδία έχει κυριαρχία αλλά και οικονομική στήριξη από τις ΗΠΑ, με αντάλλαγμα συμφωνίες για ορισμένα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ.