Τουρκία: Πρόκληση χωρίς προηγούμενο το σχέδιο «Πορθητής» του Ερντογάν

Δοκιμάζοντας τα όρια ανοχής και τις αντοχές των γειτόνων αλλά και της διεθνούς κοινότητας, η Τουρκία προχωράει σε µια πρόκληση χωρίς προηγούµενο. Στέλνει, για πρώτη φορά, ένα δικό της πλωτό γεωτρύπανο, το επονοµαζόµενο «Fatih» («Πορθητή»), να πραγµατοποιήσει γεωτρήσεις περίπου 150 χλµ. από τις τουρκικές ακτές, βαθιά µέσα στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου.

Το «Fatih» έχει ρίξει άγκυρα από την περασµένη εβδοµάδα περίπου 55 χλµ. δυτικά της Πάφου, εντός της Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης της Κυπριακής Δηµοκρατίας, αλλά λίγο έξω από τα ήδη οριοθετηµένα οικόπεδα αυτής. Δεν είναι η πρώτη φορά, βέβαια, που οι Τούρκοι στέλνουν δικό τους πλοίο εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Είναι, όµως, η πρώτη φορά που στέλνουν... γεωτρύπανο.

Το σεισµογραφικό «Barbaros» αλωνίζει πέριξ της Μεγαλονήσου ήδη από το 2014, πραγµατοποιώντας έρευνες. Οι σεισµογραφικές έρευνες της Τουρκίας αποτυπώνουν µεν διεκδικήσεις σε µια προσπάθεια να δηµιουργήσουν εντυπώσεις συγκυριαρχίας, αλλά επί της ουσίας δεν παράγουν τετελεσµένα. Ερχεται το όποιο «Barbaros», συλλέγει επιστηµονικά δεδοµένα και εν συνεχεία αποχωρεί, χωρίς όµως να έχει αφήσει πίσω του κάτι άλλο... πέρα από εντυπώσεις, µαζί φυσικά και µε το «προηγούµενο» της µη αβλαβούς διέλευσής του.

Το γεωτρύπανο, αντιθέτως, ακόµη και αν δεν εντοπίσει κάποιο αξιόλογο κοίτασµα, αφήνει πίσω του και ένα... πηγάδι, έχοντας προκαλέσει µη-αναστρέψιµη βλάβη-µεταβολή στο σηµείο όπου έγινε η γεώτρηση στον βυθό. Στο εν λόγω πηγάδι εµφανίζεται µάλιστα ως «ιδιοκτήτης», έστω αυτόκλητος, εκείνος που το έσκαψε. Υπό αυτή την έννοια, ακόµη και η απόπειρα γεώτρησης, ανεξάρτητα από το εάν εκείνη θα «χτυπήσει» ή όχι αέριο, δηµιουργεί τετελεσµένα, υπονοµεύοντας το ενδιαφέρον των ενεργειακών κολοσσών για µελλοντικές έρευνες στην επίµαχη περιοχή. ∆ιότι ποια εταιρεία θα «τολµούσε» να εµπλακεί εκεί όπου έχουν ήδη «τρυπήσει» οι Τούρκοι εγγράφοντας διεκδικήσεις. Και είναι όλα αυτά που καθιστούν τη γεώτρηση σοβαρότερη ως πρόκληση.

Εάν βέβαια, από την άλλη, η γεώτρηση εντοπίσει αέριο, τότε η βαρύτητα της εµπλοκής εκείνου που ελέγχει το γεωτρύπανο πολλαπλασιάζεται δηµιουργώντας πια de facto τετελεσµένα. Η Τουρκία δεν έχει, ακόµη, τα µέσα για να πραγµατοποιήσει επιτυχηµένη γεώτρηση στα µεγάλα βάθη της Μεσογείου, διαµηνύουν πολλοί. Εχει, όµως, τα µέσα για να «τρυπήσει», επιδιώκοντας έτσι τη δηµιουργία τετελεσµένων µέσα σε αλλότριες θαλάσσιες ζώνες και γειτονικές υφαλοκρηπίδες, τα όρια των οποίων άλλωστε η ίδια µονοµερώς αµφισβητεί.

Τετελεσµένα τουρκικής εµπλοκής στο σηµείο στο οποίο βρίσκεται όµως σήµερα το «Fatih»... θα είναι τετελεσµένα στη θαλάσσια περιοχή µεταξύ Ελλάδας και Κύπρου νοτίως του Καστελόριζου, τετελεσµένα-αγκάθι δηλαδή ενάντια στη θέση που θέλει Ελλάδα και Κύπρο να έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο. Αξίζει να σηµειωθεί, βέβαια, ότι τα σχέδιά της να «εισβάλει» στη Μεσόγειο η Αγκυρα τα διατυµπανίζει (έτσι, για να συνηθίζει το «αυτί» της διεθνούς κοινότητας) από το φθινόπωρο του 2011. Πώς; Οριοθετώντας υφαλοκρηπίδα µε το ψευδοκράτος και παραχωρώντας «τουρκοκυπριακά οικόπεδα» για έρευνες στην κρατική Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO). Αλλά και τη γεώτρηση που τώρα απειλεί να κάνει πράξη στην κυπριακή ΑΟΖ, η µόνιµη αντιπροσωπεία της Τουρκίας στον ΟΗΕ την είχε προαναγγείλει µε επιστολή που κοινοποίησε στον γενικό γραµµατέα του Οργανισµού στις 8 Απριλίου του 2019.

Σχεδόν έναν µήνα µετά, η Τουρκία κινείται πλέον εντός της κυπριακής ΑΟΖ, σε σηµείο όµως ύπουλα επιλεγµένο, καθώς εκείνο βρίσκεται εκτός των ήδη οριοθετηµένων οικοπέδων. Η Λευκωσία έσπευσε να καταθέσει στον ΟΗΕ τις συντεταγµένες της περιοχής που νοµίµως θεωρεί ως δική της υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στα βόρεια και δυτικά της Κύπρου, λαµβάνοντας ως βάση υπολογισµού τη µέση γραµµή µεταξύ των ακτών. Καθόρισε, δηλαδή, στα µάτια της διεθνούς κοινότητας εκείνη την περιοχή την οποία καταγγέλλει ότι η Τουρκία σήµερα παραβιάζει. Το έκανε, όµως, στις 4 Μαΐου, ενώ το «Fatih» βρισκόταν ήδη εντός της κυπριακής ΑΟΖ, αν και είχε ψηφίσει σχετικό νόµο (γνωστοποιηµένο στον ΟΗΕ) ήδη από το 2004. Ακόµη και αν είχαν κατατεθεί, βέβαια, νωρίτερα οι συντεταγµένες στον ΟΗΕ, το πιθανότερο είναι ότι οι Τούρκοι θα έκαναν και πάλι τα ίδια. Ελλάδα και Κύπρος δεν έχουν, άλλωστε, οριοθετήσει µεταξύ τους θαλάσσιες ζώνες, καθώς παρεµβάλλονται οι διαφωνίες της Τουρκίας.

Το ενδεχόµενο η Αγκυρα να κάνει πίσω διαφαίνεται πια δύσκολα επιτεύξιµο ως στόχος. Αντιθέτως, κυκλοφορούν σενάρια που εµφανίζουν την Τουρκία έτοιµη να κλιµακώσει τις προκλήσεις. Πώς; Βγάζοντας στη Μεσόγειο και το δεύτερο πλωτό γεωτρύπανο που εκείνη διαθέτει, ονόµατι «Yavuz». Επιχειρώντας και νέα γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ, ίσως σε ένα από τα ήδη οριοθετηµένα οικόπεδα. Ενδεχοµένως µεταφέροντας την ένταση µε κάποιο τουρκικό σεισµογραφικό και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, όπως είχε επιχειρήσει να κάνει και στα τέλη του 2018 (αλλά και τα 1976, 1987).

Η Ελλάδα δεν έχει, άλλωστε, καταθέσει συντεταγµένες υφαλοκρηπίδας στον ΟΗΕ, φοβούµενη τις τουρκικές αντιδράσεις (αν και έχει προετοιµάσει σχετικό χάρτη από το 2012). Ακόµη και αν το είχε κάνει, βέβαια, αυτό δεν θα απέτρεπε τις τουρκικές διεκδικήσεις. Θα έδειχνε όµως στη διεθνή κοινότητα τι θεωρούµε εµείς νοµίµως δικό µας και τι παραβιάζουν οι Τούρκοι, µε τους οποίους βέβαια προσπαθούµε µέσω διερευνητικών επαφών να συµφωνήσουµε ως προς τα όρια της υφαλοκρηπίδας ήδη από το 2002.