Σαν σήμερα: Ο άγνωστος που στάθηκε μπροστά από το τανκ στην πλατεία Τιενανμέν

5 Ιουνίου 1989, Κίνα. Ένας νεαρός άνδρας, κρατώντας δύο σακούλες σούπερ μάρκετ, στέκεται μπροστά σε ένα από τα τανκ του κινεζικού καθεστώτος που είχαν βγει στους δρόμους για να καταστείλουν την εξέγερση των φοιτητών. Ο άνδρας αυτός, του οποίου το όνομα αλλά και η τύχη έπειτα από αυτή την πράξη του παρέμεινε άγνωστη, γράφτηκε στη ιστορία, κυρίως γιατί δεν φοβήθηκε. Παρόλο που το καθεστώς της χώρας του προσπαθεί να τον διαγράψει από τις μνήμες του κόσμου, όπως και την ίδια την εξέγερση της Τιενανμέν, εδώ και 30 χρόνια. 

Τι οδήγησε στην εξέγερση των φοιτητών 

Τη δεκαετία του '80 η Κίνα βίωνε σημαντικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές. Το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα είχε ήδη αρχίσει να επιτρέπει τη λειτουργία κάποιων ιδιωτικών επιχειρήσεων καθώς και επενδύσεις από το εξωτερικό. Με αυτές τις καινοτομίες, ο ηγέτης του κόμματος Deng Xiaoping ήλπιζε πως θα ενισχύσει την οικονομία και αυξήσει το οικονομικό επίπεδο ζωής των πολιτών. Η κίνησή του αυτή έφερε μαζί της τη διαφθορά αλλά και αυξανόμενες ελπίδες για περισσότερες πολιτικές ελευθερίες. 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα χωρίστηκε σε εκείνους που επεδίωκαν ριζοσπαστική αλλαγή και εκείνους που ήθελαν να διατηρήσουν τον αυστηρό έλεγχο του κράτους. Όλες αυτές οι εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα την οργάνωση και εκδήλωση του φοιτητικού κινήματος στα μέσα της δεκαετίας του '80. Ανάμεσα στους διαδηλωτές, βρίσκονταν και άνθρωποι που είχαν ζήσει στο εξωτερικό, είχαν έρθει σε επαφή με καινούριες ιδέες και υψηλότερα στάνταρ ζωής. 

Πώς γιγαντώθηκε το κίνημα 

Την άνοιξη του 1989 οι διαδηλώσεις αυξήθηκαν, με κύριο αίτημα περισσότερη πολιτική ελευθερία. Οι διαδηλωτές πείσμωσαν ακόμη περισσότερο με τον θάνατο του πολιτικού Hu Yaobang ο οποίος στήριζε κάποιες από τις προωθούμενες οικονομικές και πολιτικές αλλαγές, με αποτέλεσμα να εκδιωχθεί από το Κόμμα από τους πολιτικούς του αντιπάλους, μερικά χρόνια νωρίτερα. 

Στην κηδεία του, τον Απρίλη του 1989, έδωσαν το παρών εκατοντάδες, ζητώντας ελευθερία του λόγου. Τις επόμενες εβδομάδες, χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιενανμέν, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αξιοθέατα της κινεζικής πρωτεύουσας. 

Η «απάντηση» του καθεστώτος 

Στην αρχή, δεν υπήρξε άμεση απάντηση του καθεστώτος, καθώς τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος διαφωνούσαν στο πώς να χειριστούν την κατάσταση. Ωστόσο, στο τέλος επικράτησαν οι σκληροπυρηνικοί και έτσι τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Μαϊου επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος στο Πεκίνο. 

Στις 3 και 4 Ιουνίου, τα άρματα του στρατού έφτασαν και στην Τιενανμέν, σε μια προσπάθεια να καταπνίξουν την εξέγερση, πυροβολώντας και συλλαμβάνοντας τους διαδηλωτές. Αν και οι κινεζικές αρχές κάνουν λόγο για 200 νεκρούς, ο Κινεζικός Ερυθρός Σταυρός αναφέρει 2.700 νεκρούς ενώ έγγραφα εκείνης της περιόδου της βρετανικής πρεσβείας στην Κίνα που δημοσιεύτηκαν το 2017 μιλούν για 10.000 θύματα. 

Ο άνθρωπος που ξεπέρασε τον φόβο

Μία ημέρα μετά τη σφαγή στην κινεζική πλατεία, στις 5 Ιουνίου, ο φακός πέντε διαφορετικών φωτογράφων από ισάριθμα διεθνή πρακτορέια κατέγραψε έναν νεαρό άνδρα, με δύο σακούλες σούπερ μάρκετ στα χέρια, να στέκεται μπροστά στο τανκ και να προσπαθεί να το σταματήσει, ακόμη κι όταν το άρμα έκανε ελιγμούς. 

Παρόλο που εικάζεται ότι πρόκειται για τον 19χρονο φοιτητή αρχαιολογίας Wang Weilin, το όνομά του δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα από τις κινεζικές αρχές. Σύντομα, εξάλλου, απομακρύνθηκε από δύο άνδρες της κρατικής ασφάλειας, με άγνωστο προορισμό και έως σήμερα άγνωστη κατάληξη. Ωστόσο, έμεινε για πάντα στην ιστορία ως εκείνος που κοίταξε κατάματα τον φόβο και, έστω για μια στιγμή, σήκωσε στην πλάτη του το λαϊκό αίτημα των συμπατριωτών του για ελευθερία, δείχνοντας παράλληλα σε όλο τον πλανήτη το αληθινό πρόσωπο του αυταρχισμού. 

Ο επίλογος στον Αλμπέρ Καμύ 

Αντί επιλόγου, εδώ ταιριάζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο κάτι που έχει γράψει ο Αλμπέρ Καμύ στην «Πανούκλα»: «Όσο μακριά και να γυρίσω πίσω θυμάμαι πως άρκεσε πάντα ένας άνθρωπος που ξεπέρασε το φόβο του κι επαναστάτησε για να αρχίσει η μηχανή τους να τρίζει. Δε λέω δα και πως σταματά, θα απείχε πολύ. Πάντως όμως, τρίζει και μερικές φορές καταλήγει να χαλάσει στ’ αλήθεια».  

*Με πληροφορίες από BBC, The Independent