ΗΠΑ εναντίον Τουρκίας: Μύθοι και αλήθειες για τα F-35

Οι διευθύνοντες των χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των μαχητικών αεροσκαφών F-35 πραγματοποιούν σήμερα 12 Ιουνίου την ετήσια συνάντησή τους («annual F-35 Chief Executive Officer Roundtable»), μια συνάντηση από την οποία, ωστόσο, φέτος θα απουσιάζει... η Τουρκία, όχι φυσικά έπειτα από δική της επιλογή, αλλά επειδή έτσι αποφάσισαν οι ΗΠΑ, ως αντίποινα για την επιλογή της Άγκυρας να προχωρήσει με την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400.

Στην επιστολή, με ημερομηνία 6 Ιουνίου, που απέστειλε προς τον Τούρκο ομόλογό του, Χουλουσί Ακάρ, ο ασκών χρέη υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Πάτρικ Σάναχαν, ξεδιπλώνει ολόκληρη τη βεντάλια των αμερικανικών αντιποίνων.

Ο επικεφαλής του αμερικανικού Πενταγώνου θέτει συγκεκριμένα την 31η Ιουλίου ως καταληκτική ημερομηνία αποπομπής της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35, ξεκαθαρίζοντας ότι όλοι Τούρκοι ιπτάμενοι που βρίσκονται σήμερα στις ΗΠΑ για εκπαίδευση θα πρέπει να αποχωρήσουν από την χώρα, χάνοντας κάθε πρόσβαση σε εγκαταστάσεις, εγχειρίδια/πληροφορίες και στρατιωτικό υλικό.

Σημειώνεται ότι κανονικά φέτος ήταν προγραμματισμένο περισσότεροι από 40 Τούρκοι να μεταβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες (σε αεροπορικές βάσεις της Αριζόνα και της Φλόριντα) για εκπαίδευση στην χρήση των μαχητικών F-35. Όσοι από αυτούς βρίσκονται ήδη στις ΗΠΑ θα πρέπει έως τα τέλη Ιουλίου να έχουν αποχωρήσει. Και όσοι ήταν προγραμματισμένο να μεταβούν εκεί το διάστημα μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 2019 θεωρούνται πλέον ανεπιθύμητοι.

Μάλιστα, για τους έξι Τούρκους πιλότους που βρίσκονται επί του παρόντος στην βάση «Luke» στην Αριζόνα, όλες οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες έχουν διακοπεί ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα (όπως έγινε γνωστό όχι μέσα από την επιστολή του Σάναχαν στον Ακάρ, αλλά μέσα από δημοσίευμα-διαρροή στο περιοδικό «Foreign Policy»), με την προοπτική να αρχίσουν εκ νέου… αλλά μόνο στην περίπτωση που η Άγκυρα αποφασίσει εν τω μεταξύ να ακυρώσει την αγορά των ρωσικών S-400. 

Με την επιστολή που απέστειλε στις 6 Ιουνίου προς τον Τούρκο ομόλογό του, ο Πάτρικ Σάναχαν προειδοποιεί ανοιχτά την Άγκυρα  ότι πρόκειται να βρεθεί στο στόχαστρο αμερικανικών κυρώσεων ως «αντίπαλος της Αμερικής» (στο πλαίσιο του νόμου CAATSA) εάν αποκτήσει τους ρωσικούς S-400. Ο ίδιος αφήνει μάλιστα να εννοηθεί ότι οι επερχόμενες αμερικανικές κυρώσεις πρόκειται έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε τομείς όπως είναι: το τουρκικό ΑΕΠ, η τουρκική αγορά εργασίας (προκαλώντας απώλεια θέσεων απασχόλησης), η τουρκική αμυντική βιομηχανία (που θα κινδυνεύσει με υπονόμευση), η ανάπτυξη (που θα κινδυνεύσει με επιβράδυνση) και οι εμπορικές συναλλαγές ΗΠΑ-Τουρκίας ο όγκος των οποίων θα είναι πολύ δύσκολο να αυξηθεί.   

Στην αρχή της επιστολής του, ο υπηρεσιακός υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ δηλώνει χαρακτηριστικά πως «πληροφορήθηκε με απογοήτευση ότι η Τουρκία έστειλε προσωπικό στην Ρωσία για να εκπαιδευτεί στους S-400». «Έχετε ακόμη την επιλογή να αλλάξετε πορεία», σημειώνει ωστόσο με νόημα ο Σάναχαν, απευθυνόμενος στην Άγκυρα.

Το ίδιο μήνυμα επιλέγει όμως πλέον να στείλει στον Ερντογάν και η αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων, επικυρώνοντας (την περασμένη Δευτέρα) διακομματικό ψήφισμα με το οποίο «προτρέπει τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν να αποφύγει μια στρατιωτική σχέση με τη Ρωσία που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την αμερικανο-τουρκική εταιρική σχέση και τον ρόλο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ».

Η Ουάσιγκτον έχει καταστήσει πλέον σαφές σε όλους τους τόνους ότι η Τουρκία δεν μπορεί να τα έχει όλα, κοινώς και τα αμερικανικά μαχητικά F-35 αλλά και τους ρωσικούς αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν «ασύμβατο».

«Το αεροσκάφη τύπου F-35 είναι σχεδιασμένα για να καταστρέφουν όπλα σαν τους S-400 και αντιστρόφως, οι S-400 είναι σχεδιασμένοι για να καταστρέφουν όπλα σαν τα F-35», σημειώνεται χαρακτηριστικά σε άρθρο το οποίο βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα του αμερικανικού Πενταγώνου (υπό τον τίτλο «DOD Sets Date to Begin 'Unwinding' Turkey From F-35 Program»). Υπό αυτήν την έννοια, εάν καταφέρει κανείς (επί παραδείγματι η Τουρκία και μέσω αυτής η Ρωσία) να αποκτήσει ταυτόχρονα πρόσβαση στις ευαίσθητες λειτουργίες και των δύο αντίπαλων συστημάτων, τότε εκείνος αποκτά αυτόματα και τη δυνατότητα να εξελίξει το ένα σε βάρος του άλλου. Πως; Αξιοποιώντας τρωτά σημεία, αναπροσαρμόζοντας λειτουργίες, μαθαίνοντας καλύτερα τον αντίπαλο…

Στα τέλη Ιουνίου η ώρα της αλήθειας

Η Άγκυρα, πάντως, επιμένει από την πλευρά της να απορρίπτει ως «άδικες και αβάσιμες» τις αμερικανικές ενστάσεις, επικαλούμενη μεταξύ άλλων και το γεγονός ότι δεν θα είναι εκείνη η πρώτη στα χρονικά ΝΑΤΟική δύναμη που παραλαμβάνει ρωσικούς πυραύλους.

Η ώρα της αλήθειας, ωστόσο, πλησιάζει για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, με τις καθοριστικές εξελίξεις να αναμένονται μέσα στον Ιούνιο. Πάτρικ Σάναχαν και Χουλουσί Ακάρ θα έχουν την ευκαιρία να τα πουν στη Σύνοδο των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες το διήμερο 26-27 Ιουνίου, προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος και για τη συνάντηση που αναμένεται να έχουν αμέσως μετά οι ηγέτες των δύο χωρών, Ντόναλντ Τραμπ και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Συνόδου της ομάδας των G20 στην Ιαπωνία το διήμερο 28-29 Ιουνίου. 

Χρονοβόρο ένα αμερικανοτουρκικό διαζύγιο

Το αμερικανικό Πεντάγωνο έδωσε διορία στους Τούρκους έως τις 31 Ιουλίου για να συμμορφωθούν (ακυρώνοντας την αγορά των ρωσικών S-400) ή να… αποχωρήσουν. Η  διαδικασία «σταδιακής» απομάκρυνσης, ωστόσο, της Τουρκίας από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των μαχητικών F-35 αναμένεται περισσότερο περίπλοκη και χρονοβόρα. Η υφυπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Έλεν Λορντ, μια πολιτικός προερχόμενη μάλιστα από τον χώρο της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας, θεωρεί ότι η Τουρκία θα μπορούσε να έχει αποδεσμευτεί πλήρως από το εν λόγω πρόγραμμα έως τις αρχές του 2020. Η Τουρκία έχει ήδη επενδύσει περίπου 1,25 δισεκατομμύρια δολάρια στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, για τα οποία θα πρέπει κάπως να αποζημιωθεί.

Πέρα, ωστόσο, από την καθαρά οικονομική διάσταση του αμερικανοτουρκικού «διαζυγίου», προβλήματα αναμένεται να ανακύψουν και στην γραμμή παραγωγής. Τουρκικές εταιρείες, όπως για παράδειγμα η «AYESAŞ», εμπλέκονται στην παραγωγή συνολικά… 937 εξαρτημάτων για κάθε F-35 (εξαρτημάτων που σχετίζονται με το σύστημα προσγείωσης, με την κεντρική άτρακτο, με τις οθόνες στο πιλοτήριο, τη μηχανή κ.ά.). Από αυτά τα συνολικά 937 εξαρτήματα, τα 400 επί του παρόντος προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από την Τουρκία, όπερ σημαίνει ότι, προκειμένου να συνεχίσει ανεμπόδιστα η ροή της παραγωγής των F-35, οι ΗΠΑ τώρα θα πρέπει να βρουν νέους προμηθευτές για να πάρουν την θέση των Τούρκων. Αμερικανικές εταιρείες όπως η «Lockheed Martin» (που ξεχωρίζει και ως ο κεντρικός/βασικός κατασκευαστής των F-35) και η «Pratt & Whitney» εργάζονται ήδη προς την κατεύθυνση της κάλυψης των κενών που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια τουρκική αποδέσμευση. Κενά αναμένεται, ωστόσο, να υπάρξουν όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και στην… κατανάλωση.

Τα κενά στις παραγγελίες και... η Ελλάδα

Η Τουρκία επρόκειτο, βάσει προγράμματος, να παραλάβει περί τα 100 F-35 έως το 2030, περισσότερα από κάθε άλλον εάν εξαιρέσει κανείς τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Εάν όμως οι εν λόγω 100 παραγγελίες ξαφνικά ακυρωθούν, τότε αυτομάτως δημιουργούνται κενά τα οποία μάλιστα μεγεθύνονται μέσω Ιταλίας και Βρετανίας. Οι Ιταλοί έχουν ήδη μειώσει τις παραγγελίες τους για F-35 (από 131 σε 90) ενώ και οι Βρετανοί, που αναμένεται να παραλάβουν συνολικά 138 τέτοια μαχητικά, πλέον εμφανίζονται να μελετούν και άλλες εναλλακτικές επιλογές (βλέπε το προτεινόμενο έκτης γενιάς αεροσκάφος «BAE Systems Tempest»). Με άλλα λόγια, ξαφνικά ανακύπτουν κενά και ως προς την «απορρόφηση» των εν λόγω αεροσκαφών από την «αγορά», κενά τα οποία θα μπορούσαν ωστόσο να καλύψουν σε ρόλο νέου αγοραστή χώρες όπως είναι για παράδειγμα… η Ελλάδα, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ισπανία, η Φινλανδία και η Ελβετία, αρκεί βέβαια να βρεθούν τα χρήματα. Ειδικά για την Τουρκία, ωστόσο, τα F-35 αποτελούν μόνο ένα από τα εν δυνάμει πολλά «μέτωπα» του «πολέμου» στην κόντρα με τις ΗΠΑ.

F-16 και Blackhawk επίσης στο στόχαστρο 

Το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει άλλωστε διαμηνύσει ήδη από το 2018 ότι στο στόχαστρο αμερικανικών κυρώσεων θα μπορούσαν να βρεθούν επίσης και οι συμφωνίες (προμηθειών, εκσυγχρονισμού κ.ά.) που έχουν συναφθεί με την Άγκυρα για τα μαχητικά F-16 και τα ελικόπτερα Black Hawk, συμφωνίες που άμεσα και σε καθαρά πρακτικό επίπεδο ίσως να «καίνε» την Τουρκία περισσότερο ακόμη και από τα F-35, τα οποία άλλωστε εκείνη ακόμη δεν έχει δει.

Από την άλλη βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αμερικανοί εξακολουθούν να διατηρούν σημαντική στρατιωτική παρουσία στην Τουρκία που θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια του Ερντογάν: συνολικά πάνω από 2.000 στρατιώτες σε σειρά πόλεων (Άγκυρα, Κων/πολη, Άδανα, Σμύρνη, Γκαζιαντέπ), πυρηνικά στη βάση του Ιντζιρλίκ κ.ά.