89 χρόνια από το Κραχ και τη «Μαύρη Πέμπτη» στη Νέα Υόρκη

Ο χρόνος γυρίζει πολλά χρόνια πίσω, σε εκείνο το καλοκαίρι του 1929, όταν οι ΗΠΑ ευημερούσαν. Οι πολίτες, εάν σας θυμίζει κάτι όλο αυτό, δανείζονταν από τις τράπεζες για να «παίξουν», να «τζογάρουν» στη Γουόλ Στριτ. Το «αμερικανικό όνειρο» ποτέ δεν εμφανιζόταν περισσότερο προσοδοφόρο και χρηματικά ευοίωνο, ενώ ο όρος «Κραχ» αποτελούσε άγνωστη λέξη. Επίσης, μια Πέμπτη ήταν η παραμονή τής Παρασκευής, ούτε λόγος για «Μαύρη Πέμπτη».

Ο δείκτης Dow Jones, στις 3 Σεπτεμβρίου 1929, έφθασε στο υψηλότερο σημείο του, στις 381,17 μονάδες. Η χρηματιστηριακή αξία των μετοχών είχε αυξηθεί τόσο πολύ, η ευδαιμονία είχε εξαπλωθεί στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, αλλά υπήρχαν και οι διορατικοί οι οποίοι έκαναν λόγο για μια «φούσκα» η οποία, πάντα κατά τους ίδιους, ήταν έτοιμη να εκραγεί. Και, όπως αποδείχτηκε, είχαν δίκιο...

Οικονομικοί κύκλοι, λοιπόν, φοβούμενοι την κάμψη των τιμών των μετοχών, άρχισαν να τις ρευστοποιούν. Στις 24 Οκτωβρίου 1929, ημέρα Πέμπτη, 13 εκατομμύρια μετοχές άλλαξαν χέρια, αριθμός-ρεκόρ για τα χρηματιστηριακά χρονικά. Πανικός, όπως ήταν φυσικό, άρχισε να καταλαμβάνει τους επενδυτές και τους χρηματιστές. Οι μεγάλοι «παίκτες» τής Γουόλ Στριτ άρχισαν να αγοράζουν μαζικά τα καλά χαρτιά (blue chips), σε μια προσπάθεια να συγκρατήσουν την πτώση. Η τακτική αυτή είχε αποδώσει στη χρηματιστηριακή κρίση του 1907. Όχι, όμως, και την προκείμενη στιγμή.

Το Σαββατοκύριακο που ακολούθησε η κατάσταση δραματοποιήθηκε ακόμη περισσότερο – βασικά, από τον Τύπο. Τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου οι τιμές συνέχισαν όχι απλώς την πτωτική, αλλά την κατηφορική τους πορεία, με τους επενδυτές να ξεφορτώνονται τα «χαρτιά» τους, με σκοπό να αναζητήσουν πιο πρόσφορες επενδυτικές ευκαιρίες. Ο δείκτης συνεχίζει να χάνει μεγάλο μέρος της αξίας του και 16,4 εκατομμύρια μετοχές άλλαξαν χέρια.

Την επόμενη ημέρα, η Γουόλ Στριτ καταρρέει («Μαύρη Τρίτη»). Πολλές τράπεζες, που είχαν τοποθετήσει τα χρήματα των πελατών τους σε μετοχές, για να αποκομίσουν μεγαλύτερα κέρδη, αντιμετωπίζουν δυσεπίλυτα προβλήματα και τις επόμενες μέρες κηρύσσουν πτώχευση.

Το χρηματιστηριακό κραχ χειροτέρευσε την ήδη εύθραυστη κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας και συνέβαλε στη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση της δεκαετίας του '30, που έπληξε Ευρώπη και Αμερική, με πτωχεύσεις εταιρειών, μαζική ανεργία και μεγάλη κεφαλαιοκρατική συγκέντρωση. Το 1930, εννέα εκατομμύρια λογαριασμοί αποταμιεύσεων εκμηδενίστηκαν και 85.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση. Μέχρι το 1932, οι άνεργοι έφθαναν τα 14 εκατομμύρια, ενώ μέσα σε έναν χρόνο σημειώθηκαν 23.000 αυτοκτονίες. Εκτιμάται ότι περίπου 140 δισ. δολ. καταθέσεων εξατμίστηκαν και 10.000 τράπεζες έβαλαν λουκέτο.

Η Γουόλ Στριτ ανέκαμψε προσωρινά στις αρχές του 1930, για να κατρακυλήσει ξανά το επόμενο διάστημα και ο δείκτης Dow Jones να φθάσει στις 41.22 μονάδες, στις 8 Ιουλίου 1932, στο χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών. Εναν χρόνο νωρίτερα, το 1931, το Κογκρέσο συγκρότησε την Επιτροπή Πεκόρα για να μελετήσει τις αιτίες της χρηματιστηριακής κρίσης και, βάσει των πορισμάτων της, ψήφισε τον νόμο Γκλας-Σίγκαλ του 1933, με τον οποίον διαχωρίστηκαν οι τράπεζες σε εμπορικές και επενδυτικές.

Το τέρμα της κρίσης στις ΗΠΑ ταυτίστηκε με το έναυσμα της πολεμικής οικονομίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, περίπου, το 1939. Ομως, η αγορά επέστρεψε στα προ του 1929 επίπεδα μόλις στο τέλος του 1954.

Τα επόμενα χρόνια, με βάση την άσχημη εμπειρία της Γουόλ Στριτ, τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου πήραν μέτρα για να αποτρέψουν ένα νέο κραχ. Το κυριότερο ήταν η διακοπή των συνεδριάσεων σε περιόδους ραγδαίων μεταβολών της χρηματιστηριακής αγοράς.

Οι επιπτώσεις του «Κραχ» τού 1929 στις ΗΠΑ σε αριθμούς

12.000.000 έμειναν άνεργοι

12.000 έχαναν τη δουλειά τους κάθε μέρα

20.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση

1.616 τράπεζες πτώχευσαν

1 στους 20 γεωργούς ξεσπιτώθηκαν

23.000 αυτοκτονίες σημειώθηκαν σ' ένα χρόνο, αριθμός ρεκόρ

Ανυπολόγιστος παραμένει ο αριθμός των παιδιών που πουλήθηκαν από τους γονείς τους, προκειμένου να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη.