Η βεντάλια των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο - Τα επόμενα βήματα του Ερντογάν

Τον έχουν χαρακτηρίσει «απρόβλεπτο» αλλά στην πραγµατικότητα δεν είναι. Αποµονωµένος και εγκλωβισµένος µέσα σε αδιέξοδα που ο ίδιος δηµιούργησε; Ναι, είναι. Οπως άλλωστε και αναξιόπιστος. Η αναξιοπιστία του, ωστόσο, έχει πια καταστεί… προβλέψιµη. Οπως άλλωστε και οι τουρκικές προκλήσεις που, εάν εξαιρέσει κανείς την κατάρριψη του ρωσικού µαχητικού στη Συρία το 2015, συνήθως ανακοινώνονται εκ των προτέρων.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να τα έχει (S)τετρακόσια, καθώς ανοίγει µια βεντάλια από τουρκικές διεκδικήσεις που εγγράφουν υποθήκες για µελλοντικά παζάρια σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Συρία. Στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία κινείται πλέον µε δύο γεωτρύπανα («Fatih», «Yavuz») και δύο σεισµογραφικά («Barbaros», «Oruç Reis»), εγείροντας διεκδικήσεις µέσα από τη δηµιουργία εντυπώσεων συνιδιοκτησίας, την de facto παγίωση «γκρίζων ζωνών» και τη δηµιουργία τετελεσµένων. Το «Fatih» βρίσκεται από τις 4 Μαΐου δυτικά της Πάφου, εντός της κυπριακής ΑΟΖ µεν, αλλά σε σηµείο εκτός των ήδη οριοθετηµένων οικοπέδων.

Πηγές από τη Λευκωσία δηλώνουν στο «Εθνος της Κυριακής» ότι εκείνο φαίνεται να έχει όντως ξεκινήσει εργασίες γεώτρησης, οι οποίες όµως αντιµετωπίζουν προβλήµατα και δεν προχωρούν µε τον ρυθµό που θα ανέµενε κανείς. Στο σκηνικό έρχεται, ωστόσο, να προστεθεί πλέον και το «Yavuz», που µόλις έβαλε πλώρη για τον κόλπο της κατεχόµενης Καρπασίας στα βορειοδυτικά της Κύπρου, προς ένα σηµείο το οποίο θεωρείται µεν προβληµατικό, αλλά όχι ακραία προβληµατικό εάν λάβει κανείς υπόψη την κατάσταση όπως έχει διαµορφωθεί στην περιοχή µετά την τουρκική εισβολή του 1974.

Το «Barbaros», από την άλλη, βρίσκεται µεταξύ των Οικοπέδων 8 και 12 νοτίως της Κύπρου (πέριξ της οποίας αλωνίζει ήδη από το 2014), ενώ το «Oruç Reis» παραµένει προς το παρόν στα µετόπισθεν, στη Θάλασσα του Μαρµαρά.

Μένει να φανεί πώς θα πορευτεί η Τουρκία το προσεχές διάστηµα, χωρίς φυσικά να αποκλείεται και το ενδεχόµενο µιας νέας κλιµάκωσης από την πλευρά της Αγκυρας: είτε µε την αποστολή ενός γεωτρύπανου εντός των ήδη οριοθετηµένων οικοπέδων νοτίως της Κύπρου (ίσως στα οικόπεδα 6-7), είτε µε την αποστολή ενός σεισµογραφικού (και όχι γεωτρύπανου, όπως έχει γραφτεί) νοτίως του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης (Καστελόριζο), σε σημείο εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, τα όρια της οποίας όμως η Ελλάδα δεν έχει καταθέσει στον ΟΗΕ, σε αντίθεση με την Τουρκία που το έχει πράξει σε διάφορες φάσεις τα έτη 2004, 2012 και 2013.

Εάν επιλέξουν να στείλουν κάποιο πλοίο στην ελληνική ΑΟΖ οι Τούρκοι, αυτό θα είναι σεισμογραφικό. Πηγές με βαθιά γνώση των εξελίξεων δηλώνουν στο Εθνος της Κυριακής ότι η Τουρκία στέλνει τα τρυπάνια της μόνο σε σημεία στα οποία η ίδια έχει προηγουμένως πραγματοποιήσει σεισμογραφικές έρευνες. Κατά αυτόν τον τρόπο καθίστανται, άλλωστε, πιο «σοβαρές» οι τουρκικές κινήσεις και στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Ο στόχος της Άγκυρας δεν είναι, με άλλα λόγια, απλώς να στείλει ένα γεωτρύπανο κάπου στα τυφλά, αλλά όντως να αναπτύξει ένα δικό της ενεργειακό πρόγραμμα στο οποίο άλλωστε έχει ήδη τα προηγούμενα χρόνια επενδύσει συνολικά πάνω από 1 δισ. δολ.

Ενδεικτικά, η TPAO φέρεται να πραγματοποίησε σεισμογραφικές έρευνες σε περιοχές συνολικής έκτασης 9.342 χλμ2 το 2018 και 6.617 χλμ2 στην Ανατολική Μεσόγειο.  

Την τελευταία φορά, πάντως, που η Τουρκία δοκίμασε να στείλει ένα σεισμογραφικό στην ελληνική υφαλοκρηπίδα (το Barbaros, τον Νοέμβριο του 2018), εκείνο βρήκε μπροστά του το ελληνικό πολεμικό ναυτικό (όχι μία αλλά τέσσερις ελληνικές φρεγάτες) και αποχώρησε. Η ελληνική ηγεσία (Αποστολάκης, Κατρούγκαλος) έχει καταστήσει σαφές ότι όσα έγινα τον χειμώνα του 2018 θα επαναληφθούν εάν οι Τούρκοι επιχειρήσουν μια νέα «εισβολή» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Το γεγονός, ωστόσο, ότι η Ελλάδα οδεύει προς μια μετεκλογική περίοδο μπορεί να ανοίξει την όρεξη ορισμένων πίσω στην Τουρκία, που ίσως θεωρήσουν ότι τα ελληνικά αντανακλαστικά θα είναι για ένα διάστημα μειωμένα. Πολλά αναμένεται να κριθούν, παράλληλα, και από την τροπή που θα πάρουν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις μετά την συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στη Σύνοδο της G20 στην Ιαπωνία στις 28-29 Ιουνίου.

Εν τω μεταξύ πάντως, πίσω στα εδάφη της πολύπαθης Κύπρου, η Τουρκία ανεβάζει τους τόνους, µε µπροστάρη τον «ΥΠΕΞ» του ψευδοκράτους Κουντρέτ Οζερσάι, κάνοντας «θόρυβο» µέσα από «κινήσεις εντυπωσιασµού» όπως ήταν η ανακοίνωση περί επικείµενου ανοίγµατος της περίκλειστης παραθαλάσσιας πόλης της Αµµοχώστου (Βαρώσι), µε απώτερο στόχο τον εποικισµό της υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.

«Θα φάνε τα µούτρα τους» δηλώνουν πηγές από την Κύπρο µιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», αναφερόµενες στις επαπειλούµενες κινήσεις των κατοχικών δυνάµεων στην Αµµόχωστο, για τις οποίες η κυπριακή ηγεσία έχει µάλιστα ήδη αρχίσει να κάνει διαβήµατα, ενηµερώνοντας µεταξύ άλλων και τα µέλη του Συµβουλίου Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών. Σηµειώνεται ότι ένα µονοµερές άνοιγµα της Αµµοχώστου από τις «Αρχές» του ψευδοκράτους θα παραβίαζε µεταξύ άλλων και το ψήφισµα 550/1983 του ΣΑ του ΟΗΕ.

Και αυτό, μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης έντασης, ενώ παράλληλα επανέρχονται τα σενάρια για δημιουργία τουρκικής ναυτικής βάσης στα κατεχόμενα, υπό τη σκιά και της αναζήτησης «νέων ιδεών» επίλυσης του Κυπριακού, «ιδεών» που ωστόσο απομακρύνονται από τον στόχο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας... προς κατευθύνσεις διχοτόμησης.    

Τα επόμενα βήματα με τις κυρώσεις

Αθήνα και Λευκωσία εμφανίζονται ικανοποιημένες από την πορεία που πήραν τα πράγματα σε Λουξεμβούργο και Βρυξέλλες, μετά και την απόφαση να ζητηθεί από την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης να προχωρήσουν στην κατάρτιση συγκεκριμένων προτάσεων για μέτρα κατά της Τουρκίας. Με δεδομένο ότι στη σχετική ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφέρεται ο όρος «χωρίς καθυστέρηση», κανονικά οι προτάσεις για μέτρα θα πρέπει τώρα να υποβληθούν άμεσα, μέσα στις επόμενες δέκα με 15 ημέρες. Θεωρητικώς, εκείνα θα έπρεπε να είναι έτοιμα πριν το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ που διεξάγεται στις 27 Ιουλίου.

Οι εξελίξεις, ωστόσο, θα μπορούσαν να επισπευσθούν σε συνάρτηση πάντα και με τον βαθμό της τουρκικής προκλητικότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να ζητήσει τον περαιτέρω περιορισμό ή το πάγωμα μέρους των προενταξιακών κονδυλίων που λαμβάνει η Τουρκία ως υποψήφια προς ένταξη χώρα (αν και δεν αναμένεται να πληγούν, για παράδειγμα, κονδύλια που λαμβάνει η Τουρκία για το Προσφυγικό ή για την στήριξη της κοινωνίας των πολιτών).

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης από την άλλη, θα μπορούσε επί παραδείγματι να εισηγηθεί περιοριστικά μέτρα κατά συγκεκριμένων διευθυντικών στελεχών της κρατικής Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO) ή ακόμη και πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων που διαθέτει η εν λόγω εταιρεία στην Ευρώπη, στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στο παρελθόν κατά εταιρειών από την Ρωσία (για το θέμα της Ουκρανίας).

Υπενθυμίζεται ότι η TPAO είναι η εταιρεία υπό την οποία πραγματοποιούνται όλες οι πειρατικές κινήσεις της Τουρκίας με τα πλοία Fatih, Yavuz, Barbaros και Oruç Reis στην ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου. Από εκεί και πέρα, οι όποιες προτάσεις για μέτρα κυρώσεων υποβληθούν θα πρέπει εν συνεχεία να παρουσιαστούν στην Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Coreper) και, προκειμένου να γίνουν πράξη, να εγκριθούν από κάποιο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Η επόμενη Σύνοδος Κορυφής είναι προγραμματισμένη για τον Οκτώβριο (17-18 Οκτωβρίου), αλλά προηγείται και μια έκτακτη Σύνοδος στις 30 Ιουνίου. Θα μπορούσαν, ωστόσο, να υπάρξουν και έκτακτες εξελίξεις ανάλογα με τη στάση που θα κρατήσει η Τουρκία το προσεχές διάστημα.