Εχετε μήνυμα στο κινητό: Σε λίγο έρχεται καταστροφή!

Κάνοντας έναν απολογισμό των φυσικών καταστροφών και των ακραίων καιρικών φαινομένων στη χώρα μας και στον υπόλοιπο κόσμο, το καλοκαίρι που πέρασε ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Παρατεταμένοι καύσωνες, ξηρασία και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές παράλληλα με γιγάντιους τυφώνες, βιβλικές πλημμύρες, κατολισθήσεις και σεισμούς από άκρη σε άκρη του πλανήτη ανάγκασαν τους επιστήμονες να αναθεωρήσουν ακόμα και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις τους για την κλιματική αλλαγή και τις Αρχές να αναζητούν και να δοκιμάζουν ολοένα και πιο εξελιγμένα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για να ανταποκριθούν στις απανωτές κρίσεις, περιορίζοντας τα θύματα και τις υλικές ζημιές.

Μετά τις φονικές πυρκαγιές που μαίνονταν για περισσότερο από έναν μήνα στην Καλιφόρνια και τον σαρωτικό τυφώνα «Φλόρενς», οι Αρχές των ΗΠΑ θα δοκιμάσουν για πρώτη φορά σε πανεθνικό επίπεδο το λεγόμενο «προεδρικό alert». Πρόκειται για μια υπηρεσία έγκαιρης προειδοποίησης όλων των πολιτών ή κατοίκων ορισμένων περιοχών με την αποστολή ενός γραπτού μηνύματος έως 90 χαρακτήρων σε όλα τα κινητά τηλέφωνα σε μια εμβέλεια.

Σε αντίθεση με μια παρόμοια υπηρεσία που χρησιμοποιείται ήδη στη χώρα, τα alerts έκτακτης ανάγκης σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή αγνοουμένων (και είναι αντίστοιχα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία 112, η οποία όμως δεν λειτούργησε κατά την καταστροφή στο Μάτι), τα «προεδρικά alerts» αφενός θα έχουν ξεχωριστό ήχο που θα τραβά την προσοχή του χρήστη και αφετέρου δεν θα υπάρχει η δυνατότητα απενεργοποίησής τους.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι μιλάμε για την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις στους πολίτες, πολλοί από τους οποίους αποφάσισαν να σαμποτάρουν τη δοκιμή που ήταν προγραμματισμένη για την περασμένη Πέμπτη, λέγοντας ότι θα απενεργοποιήσουν τα κινητά τους. Η βασική τους ανησυχία είναι το ενδεχόμενο κατάχρησης της υπηρεσίας από τον ίδιο τον Τραμπ για κομματικούς σκοπούς (τελικά η δοκιμή αναβλήθηκε για τις 3 Οκτωβρίου).

Το «αντίστροφο 911»

Διδάγματα για την έγκαιρη προειδοποίηση πολιτών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης μπορεί να αντλήσει κανείς και από την κομητεία του Σαν Λούις Ομπισπο στην Καλιφόρνια. Εκτός από τα alerts στα κινητά τηλέφωνα των κατοίκων μέσω ασύρματων επικοινωνιών, οι Αρχές της κομητείας χρησιμοποιούν και την υπηρεσία που ονομάζουν «αντίστροφο 911»: ένα αυτοματοποιημένο ηχητικό μήνυμα που περιέχει προειδοποίηση και οδηγίες προφύλαξης ή εκκένωσης και που αποστέλλεται σε όλα τα νοικοκυριά της περιοχής με μια κλήση σε όλα τα καταγεγραμμένα σταθερά τηλέφωνα.

Το πρώτο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης χρησιμοποιήθηκε το 1985 στην Ιαπωνία, αλλά σε περιορισμένο βαθμό, αφού είχε ως μοναδικό σκοπό την ειδοποίηση των μηχανικών των σιδηροδρόμων σε περιπτώσεις επικείμενων σεισμών για να σταματούν τα τρένα υψηλών ταχυτήτων (bullet trains) πριν εκτροχιαστούν. Πρωτοπόρος στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης είναι το Μεξικό, μία από τις πιο σεισμογενείς χώρες του πλανήτη, στο υπέδαφος της οποίας συναντώνται πέντε τεκτονικές πλάκες.

Το 1991 η χώρα της Λατινικής Αμερικής έγινε η πρώτη στον κόσμο που εγκατέστησε ένα αυτοματοποιημένο σύστημα προειδοποίησης των πολιτών για επικείμενους σεισμούς. Το σύστημα λειτουργεί μέχρι σήμερα ως εξής: με τη βοήθεια αισθητήρων και ειδικών αλγορίθμων εντοπίζονται οι δονήσεις στο έδαφος και στη συνέχεια αποστέλλεται μια ειδοποίηση -που ταξιδεύει ταχύτερα από τις σεισμικές δονήσεις- προς το κέντρο των πόλεων όπου χτυπούν συναγερμοί για εκκένωση έως και δύο λεπτά πριν χτυπήσει ο Εγκέλαδος. Περίπου 12.000 ηχεία στην Πόλη του Μεξικού είναι συνδεδεμένα με τους αισθητήρες στο έδαφος και σημαίνουν συναγερμό, ενώ παράλληλα διακόπτονται οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές μεταδόσεις για να μεταδοθεί το σήμα κινδύνου.

Τρωτά σημεία

Ωστόσο, στον μεγάλο σεισμό στην Πουέμπλα πριν από έναν χρόνο οι σειρήνες δεν χτύπησαν παρά μόνο όταν είχε ήδη ξεκινήσει ο σεισμός, όπως είχε αναφέρει τότε στο «Εθνος» η πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας του Μεξικού, Γεωργία Μπουτσιάνη. Η αδυναμία του συστήματος να λειτουργήσει σε ορισμένα σεισμικά γεγονότα λόγω της φύσης τους ή της έλλειψης αισθητήρων σε κάποιες περιοχές οδήγησε τα τελευταία χρόνια στη δημιουργία εφαρμογών για έγκαιρη προειδοποίηση μέσω smartphones.

Ενα τέτοιο app είναι το SkyAlert, το οποίο, όπως μας εξηγεί ο συνιδρυτής του, Αλβάρο Βελάσκο, «χρησιμοποιεί περισσότερους αισθητήρες από το κρατικό σύστημα, στέλνει ταχύτερες ειδοποιήσεις επειδή αυτές μεταδίδονται μέσω Διαδικτύου και όχι ραδιοφωνικών κυμάτων και αποτυπώνει την ένταση του σεισμού σε πραγματικό χρόνο». Η εφαρμογή χρησιμοποιείται από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους μηνιαία στο Μεξικό και έχει προειδοποιήσει για 370 σεισμούς μέσα σε τέσσερα χρόνια. «Σε δύο μή-νες θα διαθέσουμε την εφαρμογή μας στις ΗΠΑ και ελπίζω στο μέλλον να επεκταθούμε και στην Ελλάδα» αναφέρει o Βελάσκο στο «Έθνος της Κυριακής».

Νέα συστήματα δοκιμάζονται και στην Ευρώπη. Η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας της Σκοτίας εγκατέστησε αυτήν την εβδομάδα σε 11 παράκτιες περιοχές ένα σύστημα το οποίο προειδοποιεί 48 ώρες νωρίτερα για καταστροφικές πλημμύρες, η συχνότητα των οποίων αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία λόγω της αυξανόμενης στάθμης της θάλασσας που προκαλεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Αξιοποιώντας 18 διαφορετικούς δείκτες για τη μοντελοποίηση των παράκτιων υδάτων και των πιθανών επιπτώσεων της αυξημένης στάθμης στις κοινότητες και στις κρίσιμες υποδομές, το νέο πρόγραμμα με τη χρήση προηγμένης τεχνολογίας θα ενημερώνει τους κατοίκους με ακρίβεια και σε πραγματικό χρόνο για τους κινδύνους που διατρέχουν.

Ενα διαφορετικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για κατολισθήσεις, που δεν βασίζεται τόσο στην  τεχνολογία όσο στη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας, εγκαταστάθηκε πριν από δύο εβδομάδες στο Γκινταπαχάρ, ένα μικρό χωριουδάκι στο Νταρτζίλινγκ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, στην πιο ευάλωτη στις κατολισθήσεις περιοχή της Ινδίας. «Εκεί τα σπίτια είναι γεμάτα ρωγμές και κάθε φορά που έχει δυνατή βροχή οι κάτοικοι τρέχουν πανικόβλητοι σε ένα ειδικό καταφύγιο, όπου περνούν όλη τη νύχτα» δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο δρ Πανκάτζ Τζαϊσγουάλ, διευθυντής του Τμήματος Μελετών Κατολισθήσεων του Ινδικού Οργανισμού Γεωλογικών Μελετών και εμπνευστής του νέου «ανθρωποκεντρικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης».

Μετρήσεις με κουβάδες

Οπως μας εξηγεί, ένας άνθρωπος στο χωριό είναι επιφορτισμένος με τη μέτρηση της βροχής σε τακτά χρονικά διαστήματα κάθε μέρα με τη βοήθεια ενός κουβά και ενός βροχόμετρου. Οταν η μέτρηση ξεπεράσει ένα μέγιστο όριο, στη συνέχεια ενημερώνει τους αξιωματούχους της ευρύτερης περιοχής για τις μετρήσεις σε μια ομαδική συνομιλία που έχει δημιουργηθεί στο WhatsApp. Bάσει έτοιμων μοντέλων και πινάκων που έχουν δοθεί από την ομάδα του δρος Τζαϊσγουάλ εκτιμάται αν οι βροχές θα οδηγήσουν σε κατολισθήσεις και ανάλογα εκδίδεται προειδοποίηση μέσω του WhatsApp, έτσι ώστε οι κατά τόπους υπεύθυνοι να σημάνουν συναγερμό με σφυρίχτρες ή άλλα μέσα.

«Οταν το ξεκινήσαμε στις 7 Σεπτεμβρίου, τα διπλανά χωριά μάς ζήτησαν να εγκαταστήσουμε παρόμοια συστήματα και εκεί. Βλέπουν ότι δεν είναι πολύ επιστημονικό και βασίζεται σε τοπική γνώση» σημειώνει στο «Εθνος» ο δρ Τζαϊσγουάλ, ο οποίος εκτιμά ότι σε μια χώρα με πάνω από 40.000 κατολισθήσεις τον χρόνο δεν υπάρχουν τα μέσα και οι πόροι για να παρακολουθείται καθεμία κατολίσθηση. «Το να στηριχτούμε στην τοπική γνώση είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε μεμονωμένα φαινόμενα κατολισθήσεων» εκτιμά ο εμπνευστής της ιδέας.