Ιταλίδα ιατροδικαστής: Η Ευρώπη έχει το καθήκον να αναγνωρίζει τους μετανάστες που πνίγηκαν

Οι συγγενείς των μεταναστών που πνίγηκαν στη Μεσόγειο έχουν το δικαίωμα, όπως όλες οι οικογένειες στον κόσμο, να αναγνωριστούν οι άνθρωποί τους που πνίγηκαν στη Μεσόγειο, δήλωσε στο AFP η Ιταλίδα ιατροδικαστής Κριστίνα Κατάνεο, γνωστή για τον μοναδικό στον κόσμο αγώνα της για την αναγνώριση των μεταναστών που έχουν πνιγεί στη Μεσόγειο, υπογραμμίζοντας ότι είναι «το καθήκον» των θεσμών και των ευρωπαϊκών χωρών να εμπλακούν και να χρηματοδοτήσουν αυτήν την εργασία.

Η απονομή δικαιοσύνης και μιας ταυτότητας σε αυτούς τους ανθρώπους που πνίγηκαν, το να δώσουν μια απάντηση στους πατέρες, τις μητέρες και τα αδέλφια που βασανίζονται για χρόνια από ένα αφόρητο πένθος: αυτή είναι η αποστολή που έχουν αναλάβει η γνωστή ιατροδικαστής και η ομάδα της.

Το Εργαστήριο Ιατροδικαστικής Ανθρωπολογίας και Οδοντιατρικής (Labanof), το οποίο ιδρύθηκε το 1995 και το οποίο διευθύνει στους κόλπους του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, επιτελεί τεράστιο έργο για την νεκροψία και την αναγνώριση των νεκρών κυρίως από δύο ναυάγια με εκατοντάδες θύματα (τον Οκτώβριο του 2013 ανοιχτά της Λαμπεντούζα, περισσότεροι από 360 νεκροί, μεταξύ των οποίων ένας αριθμός Ερυθραίων, και τον Απρίλιο του 2015, τουλάχιστον 800 θύματα στο ναυάγιο του «Barcone», κυρίως έφηβοι και νεαροί άνδρες από την Αφρική).

«Αν αντιμετωπιζόντουσαν με την ίδια αξιοπρέπεια και έχαιραν των ιδίων δικαιωμάτων οι οικογένειες (των μεταναστών που πνίγηκαν) με αυτές των ευρωπαίων ή αμερικανών θυμάτων αεροπορικών τραγωδιών, θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε γρήγορα τους ανθρώπους αυτούς στην Ιταλία και να δώσουμε στις οικογένειές τους κάποια πληροφορία, αλλά δεν γίνεται αυτό σήμερα», σημειώνει η Κατάνεο.

«Διακρίσεις»

Με τους χιλιάδες νεκρούς στην Μεσόγειο «συνειδητοποιήσαμε με τους συναδέλφους μου το 2013 και το 2014 ότι βρισκόμασταν αντιμέτωποι με την μεγαλύτερη μαζική ανθρωπιστική καταστροφή από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» και ότι υπερβολικά πολλά από τα θύματα των ναυαγίων «δεν είχαν όνομα».

«Από επιστημονικής, δεοντολογικής και ηθικής άποψης, κρίναμε ότι ήταν αποστολή του εργαστηρίου μας να εμπλακεί» και να καταπολεμήσει το αίσθημα ότι «ορισμένοι νεκροί είναι πιο σημαντικοί από άλλους», προσθέτει.

Οι συγγενείς αυτών των μεταναστών είναι θύματα «διακρίσεων» και «έχουν το δικαίωμα να δουν να αναγνωρίζονται οι νεκροί τους», σημειώνει. Τα πιστοποιητικά θανάτου έχουν επίσης πολύ μεγάλη σημασία για να αναγνωριστούν τα δικαιώματα αυτών που χήρεψαν και αυτών που ορφάνεψαν.

Αυτή την εβδομάδα κυκλοφορεί η μετάφραση στα γαλλικά από τον εκδοτικό οίκο Albin Michel του βιβλίου της «Naufragés sans visage» (Ναυαγοί χωρίς πρόσωπο). Η διήγηση αυτή, σοβαρή σαν αστυνομική έρευνα, συνιστά μια λεπτομερή περιγραφή που διαπνέεται από πνεύμα ανθρωπισμού, η οποία καταφέρνει να γίνει εύληπτο το αντικείμενο της επιστήμης του ιατροδικαστή.

Σχεδόν 90 σελίδες του είναι αφιερωμένες στη δουλειά που γίνεται για το «Barcone». Στις 18 Απριλίου του 2015 η μικρή αυτή μηχανότρατα που μπορούσε να μεταφέρει περίπου σαράντα ανθρώπους, σύμφωνα με την Κατάνεο, αλλά μετέφερε περισσότερους από 800, βυθίστηκε αφού προσέκρουσε σε ένα πορτογαλικό φορτηγό που είχε προστρέξει για να προσφέρει βοήθεια. Υπήρξαν μόνον 28 επιζώντες, οι οποίοι διηγήθηκαν ότι είχαν στοιβάξει στο μικρό σκάφος «πέντε ανθρώπους σε κάθε τετραγωνικό μέτρο», σύμφωνα με την Κατάνεο.

Η περιγραφή στο βιβλίο της του αμπαριού του «Barcone» είναι συγκλονιστική: ένα «χαλί από λείψανα ανθρώπων σε εξήντα τετραγωνικά μέτρα». «Στις άκρες, μερικά πτώματα παρέμεναν κρεμασμένα στις σπασμένες σανίδες των τοιχωμάτων, κρεμόντουσαν ακόμη ολόκληρα».

Συγκινητικά είναι, σύμφωνα με την ίδια, κάποια προσωπικά αντικείμενα των νεαρών μεταναστών του «Barcone»: «Πορτοφόλια με τις φωτογραφίες μητέρων, κοριτσιών, από απονομές πτυχίων», «ερωτικές επιστολές», αλλά και τα σακουλάκια με χώμα που βρήκε πολλές φορές να έχουν στις τσέπες τους ή ραμμένα στα ρούχα τους πολλοί νεκροί από την Ερυθραία ή άλλες χώρες της υποσαχάρειας Αφρικής.

«Αυτό με συγκλόνισε ιδιαίτερα επειδή κι εγώ το έκανα αυτό όταν ήμουν μικρή», λέει. Όταν επέστρεφε στον Καναδά από τις καλοκαιρινές της διακοπές στην Ιταλία, πάντα γυρνούσε έχοντας στις τσέπες της «φύλλα, λουλούδια, κλαδάκια» που είχε πάρει μαζί της «για να θυμάται κάποιο μέρος που της άρεσε».

«Με πολύ λίγα μέσα και λίγες δυνατότητες» επικοινωνίας με τις οικογένειες προσφύγων στην Ευρώπη ή οικογένειες στην Αφρική --χάρις όμως στη βοήθεια της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού - «40 νεκροί μπόρεσαν να αναγνωριστούν και δόθηκε πιστοποιητικό θανάτου», προσθέτει.

Επίσης, σύμφωνα με την ίδια, «κατέστη δυνατός ο ενταφιασμός 528 νεκρών του Barcone». Η ομάδα της πήρε δείγματα από τα λείψανα αυτά και θα πρέπει επίσης να εξετάσει «20.000 οστά» που θα πρέπει να αποδοθούν εκ νέου.

Ωστόσο η έλλειψη πόρων «καθυστερεί τη δουλειά αυτή», η οποία χρηματοδοτείται μόνον από «πανεπιστήμια, θρησκευτικά ιδρύματα και από μια τράπεζα», αλλά «δεν υπάρχει καμία χρηματοδότηση από θεσμούς», σημειώνει και καλεί την ΕΕ να αναλάβει αυτήν την ευθύνη.

«Είναι μια ευρωπαϊκή τραγωδία, δεν είναι μια ιταλική τραγωδία, είναι ευθύνη των θεσμών της ΕΕ και των ευρωπαϊκών χωρών να αναγνωρίσουν αυτούς τους νεκρούς, τα πτώματα βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος, ένας αριθμός συγγενικών τους προσώπων πρόκειται να γίνουν ευρωπαίοι πολίτες».

Αυτό δεν μπορεί να εναπόκειται «μόνον στην Ιταλία, την Ελλάδα ή την Ισπανία». Η Ευρώπη έχει αυτό «το καθήκον, είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων», υπογραμμίζει η Ιταλίδα ιατροδικαστής.

Περίπου 400 οικογένειες μεταναστών που χάθηκαν μετά το τραγικό ναυάγιο του 2013 έχουν επικοινωνήσει. «Συνεχίζουν να επικοινωνούν μαζί μας, αυτή είναι μόνον η αρχή», προβλέπει.