Οι άνθρωποι άλλαζαν το πρόσωπο της Γης πριν από τη βιομηχανική επανάσταση

Όσοι πιστεύουν ότι ο σύγχρονος πολιτισμός έχει την αποκλειστικότητα στη μεταμόρφωση του «προσώπου» του πλανήτη μας, πλανώνται σοβαρά. Εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια -και πολύ πιο ορατά εδώ και 3.000 χρόνια- διάφοροι αρχαίοι πολιτισμοί έχουν κάνει άνω-κάτω τη Γη, όπως επιβεβαιώνει μία νέα, μεγάλη, διεθνής επιστημονική έρευνα.

Η μελέτη αποκαλύπτει ότι οι προϊστορικοί άνθρωποι είχαν πολύ πιο ευρεία και πολύ πιο πρώιμη επίπτωση στην οικολογία της Γης από ό,τι είχε θεωρηθεί έως τώρα, κάτι που έρχεται να ανατρέψει την κυρίαρχη αντίληψη πως το «κακό» είναι πρόσφατο.

Η ικανότητα των ανθρώπων να αλλάζουν κατά βούληση το φυσικό περιβάλλον θεωρείται συχνά ένα μοντέρνο φαινόμενο (αποψίλωση δασών, διάβρωση εδάφους, εκπομπές «θερμοκηπίου» κ.ά.). Μάλιστα, μία διεθνής ομάδα γεωλόγων θεωρεί ότι κάπου στα μέσα του 20ού αιώνα άρχισε μία νέα εποχή, η Ανθρωπόκαινος, που ακριβώς χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι για πρώτη φορά η ανθρωπότητα άρχισε να αφήνει το γεωλογικό αποτύπωμά της στη Γη.

Όμως, καθόλου δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες με αυτήν την «αφήγηση». Πολλοί θεωρούν ότι η ανθρωπογενής επίδραση είναι μία πολύ παλαιότερη ιστορία, σαφώς αρχαιότερη από την εποχή των πυρηνικών και της κλιματικής αλλαγής. Είναι λάθος, όπως λένε, να φαντάζεται κανείς ότι παλιά -πριν την εμφάνιση της εντατικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και βιομηχανίας- οι άνθρωποι έκαναν ό,τι έκαναν, αλλά δεν άφηναν τα ίχνη τους στη Γη, σύμφωνα με το ΑΠΕ.

Στην πραγματικότητα, για παράδειγμα, εδώ και χιλιάδες χρόνια οι πρόγονοί μας έκαιγαν τα δάση για να αναπτύξουν τη γεωργία και την κτηνοτροφία και ακόμη παλαιότερα για να διευκολυνθούν στο κυνήγι μεγάλων ζώων. Απλώς, σήμερα ο ρυθμός της επέμβασης στο περιβάλλον έχει πάρει πιο δραστικές -και δραματικές- μορφές.

Μία νέα μελέτη στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Science», η οποία έγινε στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος ArchaeoGLOBE, που αναλύει τις χρήσεις γης σε έξι ηπείρους διαχρονικά (από το 8.000 π.Χ. έως τη βιομηχανική επανάσταση), με τη συμμετοχή 255 αρχαιολόγων και επιστημόνων από διάφορες χώρες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αρχικά οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και στη συνέχεια οι γεωργοί είχαν αλλάξει σημαντικά το πρόσωπο του πλανήτη μας ήδη πριν 3.000 χρόνια.

Μερικά βασικά ευρήματα της μελέτης:

- Το κυνήγι, η τροφοσυλλογή και το ψάρεμα ήσαν διαδεδομένα στα περισσότερα μέρη του κόσμου πριν 10.000 χρόνια, αλλά πριν 3.000 χρόνια είχαν πια σαφή τάση μείωσης σε πάνω από τις μισές περιοχές της Γης.

- Η κτηνοτροφία και η ποιμενική ζωή είχαν πριν 8.000 χρόνια εξαπλωθεί από την κοιτίδα τους στη Νοτιοδυτική Ασία σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Αφρικής και Ευρασίας, όπου είχαν πλέον μεγάλη διάδοση πριν 4.000 χρόνια.

- Πριν 6.000 χρόνια η γεωργία, με τη μία ή την άλλη μορφή, εξασκείτο σχεδόν στον μισό κόσμο και πριν 3.000 χρόνια σχεδόν σε όλον. Σε μερικές περιοχές δεν αντικατέστησε το κυνήγι και την τροφοσυλλογή, αλλά αναπτύχθηκε συμπληρωματικά με αυτά.

«Υπάρχει μία βαθιά ιστορία ανθρωπογενών αλλαγών στον πλανήτη, η οποία όμως ακόμη δεν έχει ενσωματωθεί στον δημόσιο διάλογο και στη μελέτη της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-περιβάλλοντος», ανέφερε ο επικεφαλής ερευνητής Λούκας Στέφενς του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια.

«Είναι πια καιρός να προχωρήσουμε πέρα από το πρόσφατο παράδειγμα της Ανθρωποκαίνου και να αναγνωρίσουμε ότι οι μακρόχρονες αλλαγές, ήδη, από το βαθύ παρελθόν έχουν μεταμορφώσει την οικολογία αυτού του πλανήτη», δήλωσε ο περιβαλλοντικός επιστήμονας Ερλ Έλις του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη.

«Η ιδέα του να βλέπουμε τις ανθρώπινες επιπτώσεις στο περιβάλλον ως ένα νεότερο φαινόμενο εστιάζει υπερβολικά στο πρόσφατο παρελθόν», υπογράμμισε ο ανθρωπολόγος Γκάρι Φάινμαν του αμερικανικού Μουσείου Field και τόνισε ότι «για να κατανοήσουμε την τωρινή κλιματική κρίση, πρέπει να καταλάβουμε τη μακρά ιστορία αλλαγής του περιβάλλοντος από τους ανθρώπους». «Όντως, πρόσφατα έχουν επιταχυνθεί οι αλλαγές στη χρήση γης, αλλά οι άνθρωποι το κάνουν αυτό εδώ και πολύ καιρό. Τα σημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε έχουν πολύ βαθιές ρίζες και θα απαιτήσουν κάθε άλλο παρά απλές λύσεις», πρόσθεσε.