Ανάλυση για τη Συρία: Οι μεγάλοι κίνδυνοι από την τουρκική εισβολή

Μια νέα τουρκική στρατιωτική εισβολή στη Συρία, η τρίτη μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών, ξεκίνησε στις τέσσερις το απόγευμα (τοπική ώρα) της 9ης Οκτωβρίου του 2019, υπό την… οργουελική επωνυμία «Πηγή Ειρήνης». Είχαν προηγηθεί οι επιχειρήσεις «Ασπίδα του Ευφράτη» τη διετία 2016-2017 και «Κλάδος Ελαίας» το 2018. Πίσω στο παρόν, με τις de-facto ευλογίες πλέον ενός ανερμάτιστου Ντόναλντ Τραμπ, οι Τούρκοι επιχειρούν μονομερώς να πραγματώσουν εκείνο που εδώ και χρόνια επιθυμούσαν:

• τη διαμόρφωση δηλαδή μιας ζώνης βάθους δεκάδων χιλιομέτρων εντός του συριακού εδάφους κατά μήκος των συνόρων της Συρίας με την Τουρκία
• μιας ζώνης που θα εκτείνεται πλέον όχι μόνο δυτικά αλλά και ανατολικά του ποταμού Ευφράτη
• μιας ζώνης που θα τελεί υπό τουρκικό έλεγχο
• μιας ζώνης στην οποία δεν θα υπάρχουν πια ούτε Κούρδοι μαχητές (YPG/YPJ), ούτε κουρδικά κόμματα (PYD), αλλά ούτε και κουρδικές δομές de-facto αυτονομίας

Κάπως έτσι λοιπόν, στο όνομα της «ασφάλειας» και της διαχείρισης του προσφυγικού, η Τουρκία επιχειρεί πλέον να εξαλείψει κάθε κουρδικό ίχνος όχι μόνο αντίστασης αλλά και πολιτικής/εθνοτικής κουρδικής έκφρασης στην ευρύτερη τουρκική γειτονιά.

Η Άγκυρα, άλλωστε, δεν το έκρυβε εδώ και χρόνια ότι αντιμετωπίζει τους Κούρδους ως μεγαλύτερη «τρομοκρατική» απειλή ακόμη και από τους τζιχαντιστές του ISIS. Και τώρα που της δόθηκε η ευκαιρία (ελέω Τραμπ), η Τουρκία του ισλαμοεθνικιστή Ερντογάν, του (νέου ισχυρού άνδρα) Χουλουσί Ακάρ και του (ντυμένου πια στα χακί) Μεβλούτ Τσαβούσογλου εξαπολύει μια νέα επίθεση σε ξένα εδάφη, αυτήν τη φορά όμως στη βάση μιας περισσότερο μακροπρόθεσμης στρατηγικής που έχει ως στόχο όχι μόνο τη στρατιωτική ήττα του «εχθρού» (εν προκειμένω των Κούρδων) και την απομάκρυνσή του όσο το δυνατόν μακρύτερα από τα τουρκικά σύνορα αλλά και τη διαμόρφωση ενός μελλοντικού καθεστώτος παγιωμένης τουρκικής επικυριαρχίας στα εδάφη των στρατιωτικών επιχειρήσεων εντός της Συρίας (τα εδάφη ενός ξένου κράτους εν προκειμένω).

Επισήμως, οι Τούρκοι υποστηρίζουν ότι αφού ολοκληρώσουν επιτυχώς τη στρατιωτική τους επιχείρηση, εν συνεχεία θα προχωρήσουν στην επαναπροώθηση συνολικά εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στα εδάφη της βόρειας Συρίας… Και κάπως έτσι δικαιολογούν την στρατιωτική τους εισβολή προσδίδοντάς της χαρακτήρα «ανθρωπιστικής επιχείρησης».

Στην πράξη, ωστόσο, τα «πολεμικά παιχνίδια» της Τουρκίας εγκυμονούν κινδύνους:

Εγκυμονούν τον κίνδυνο η τζιχαντιστική απειλή να ανακάμψει δριμύτερη. Αρχικά εντός της Συρίας και εν συνεχεία ευρύτερα. Γιατί; Επειδή στις σήμερα κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας υπάρχουν εγκαταστάσεις, φρουρούμενες από Κούρδους, στις οποίες κρατούνται πάνω από δέκα χιλιάδες τζιχαντιστές μαχητές, μεταξύ αυτών και πολλοί… Ευρωπαίοι. Τι θα γίνει με όλους αυτούς εάν οι Κούρδοι αναγκαστούν να υποχωρήσουν; Θα αναλάβει η Τουρκία του Ερντογάν ξαφνικά να αρχίσει να «φυλάει» όλους εκείνους τους οποίους άλλοτε καλούσε να ανατρέψουν το καθεστώς Άσαντ. Η υπουργός Άμυνας της Γαλλίας, Φλοράνς Παρλί, διεμήνυσε χθες μέσω Twitter ότι η τουρκική επίθεση στη βορειοανατολική Συρία είναι «επικίνδυνη» και πρέπει να σταματήσει, ότι είναι πιο συγκεκριμένα «επικίνδυνη γιατί ευεργετεί το Ισλαμικό Κράτος». Αλλά και ο κατά τα λοιπά ανερμάτιστος Τραμπ έστειλε το μήνυμα ότι «η Τουρκία είναι υπεύθυνη να διασφαλίσει ότι όλοι οι μαχητές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος, που κρατούνται, θα παραμείνουν στη φυλακή και ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν θα ανασυνταχθεί με κανέναν τρόπο».  «Θα φροντίσουμε ώστε οι κρατούμενοι του Ισλαμικού Κράτους να μην ξαναβρεθούν ελεύθεροι, να μην απελευθερωθούν και να μην αποτελέσουν απειλή»,  απάντησε ο εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, μέσω του BBC, καλώντας όμως παράλληλα τους Ευρωπαίους (χώρες όπως τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Βρετανία, το Βέλγιο) «να πάρουν πίσω» τους υπηκόους τους που πολέμησαν στις τάξεις της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και σήμερα κρατούνται από τις κουρδικές δυνάμεις στη βόρεια Συρία.

Τα πολεμικά «παιχνίδια» του Ερντογάν εγκυμονούν, όμως, και τον κίνδυνο η ένταση να ανέβει παράλληλα και στο εσωτερικό της Τουρκίας, ειδικά εάν αρχίσουν Τούρκοι στρατιώτες να επιστρέφουν σε φέρετρα. Οι εθνικιστές (MHP, Καλό Κόμμα) και μερίδα των Κεμαλιστών του CHP στηρίζουν την απόφαση του Ερντογάν να εισβάλει ξανά στη Συρία. Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, και για τους εκατομμύρια Κούρδους της Τουρκίας, πολλοί από τους οποίους μπορεί μεν ως ψηφοφόροι να είναι συντηρητικοί αλλά δύσκολα θα έμεναν ανεπηρέαστοι μπροστά στο μένος του τουρκικού ισλαμοεθνικιστικού κατεστημένου, ένα μένος που είναι στην ουσία του… βαθιά αντι-κουρδικό. «Μόνη σε ένα βάλτο» έγραφε στο προχθεσινό της πρωτοσέλιδο η αντιπολιτευόμενη τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet επικρίνοντας τον τρόπο με τον οποίο το καθεστώς Ερντογάν πάει να εμπλακεί στο μέτωπο της Συρίας. «Η κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να κυβερνήσει τη χώρα. Οδήγησαν την οικονομία στα ερείπια: η χώρα μας σκορπίζεται. Αναζητούν διέξοδο και στέλνουν την Τουρκία στον βάλτο της Μέσης Ανατολής», δήλωσε από την πλευρά του ο εκπρόσωπος του αντιπολιτευόμενου CHP, Φαϊκ Οζτράκ.

Τα πολεμικά «παιχνίδια» της Τουρκίας εγκυμονούν, όμως παράλληλα, και τον κίνδυνο οι προσφυγικές ροές να αρχίσουν να ανεβαίνουν εκ νέου κατακόρυφα, με τον αριθμό των προσφύγων εντός της Τουρκίας να αυξάνεται και τις «πιέσεις» προς την Ευρώπη συνακόλουθα επίσης να αρχίσουν να εντείνονται. Γιατί; Επειδή οι άμαχοι ευλόγως τρέπονται σε φυγή όταν αρχίζουν να πέφτουν οι βόμβες και στη βόρεια Συρία υπάρχουν ήδη νεκροί μεταξύ των αμάχων από τις επιθέσεις της Τουρκίας. Για να επιστρέψουν δε οι εκτοπισμένοι εκεί από όπου έφυγαν, θα πρέπει πρώτα να σιγουρευτούν ότι έχει αποκατασταθεί η ειρήνη και η ασφάλεια, πράγμα που θα αργήσει όμως πολύ να γίνει, ειδικά στα εδάφη της βόρειας Συρίας. Οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες θα σπεύσουν να επιστρέψουν εκεί. Δεν έχουν όμως ρωτήσει τους ιδίους τους περίπου 3 με 4 εκατομμύρια Σύρους που βρίσκονται σήμερα στην Τουρκία εάν θέλουν όντως να επιστρέψουν… που μάλλον δεν θέλουν. Σύροι πρόσφυγες ήταν εκείνοι, άλλωστε, που είχαν καταγγείλει τους προηγούμενους μήνες ότι οι τουρκικές Αρχές τους συλλαμβάνουν, τους βάζουν σε λεωφορεία και τους στέλνουν με το ζόρι πίσω στη Συρία… για το καλό τους. «Η τουρκική επίθεση κινδυνεύει να προκαλέσει ακόμη μία ανθρωπιστική καταστροφή, καθώς και νέες προσφυγικές ροές», προειδοποιεί χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Χάικο Μάας, με τον απερχόμενο πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, να έχει από την πλευρά του ξεκαθαρίσει ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να λάβει οικονομική στήριξη από την ΕΕ για τη μετεγκάσταση Σύρων προσφύγων εντός της καλούμενης «ζώνης ασφαλείας» στη βόρεια Συρία.

Το μέλλον, σε κάθε περίπτωση, διαγράφεται αβέβαιο. Τι θα γίνει για παράδειγμα εάν οι Κούρδοι καταφέρουν να υπερασπιστούν τα κεκτημένα και κάποιες από τις θέσεις τους σε συμφωνία/σύμπραξη με το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ και/ή τη Ρωσία; Τι θα σημάνει αυτό για την Τουρκία, για τον Ερντογάν προσωπικά αλλά και για το μέλλον της ρωσοτουρκικής σύμπλευσης;

Υπάρχει, βεβαίως, πάντα και η περίπτωση η Τουρκία να προχωρήσει τελικώς σε μια περιορισμένης έκτασης στρατιωτική επιχείρηση κυρίως επικοινωνιακής στόχευσης, σε μια επιχείρηση που κύριο στόχο θα έχει οι Τούρκοι να μπορέσουν να στήσουν κάποια δικά τους προκεχωρημένα φυλάκια/παρατηρητήρια στα ανατολικά του ποταμού Ευφράτη… Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν θα μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε ως μεγάλη νίκη από το καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά ούτε και ως λύση-εκτόνωση στο μέτωπο του προσφυγικού.     

Τα ερωτήματα πολλά. Και οι κίνδυνοι επίσης. Όσο για τις απαντήσεις, εκείνες θα κριθούν επί των εξελίξεων στο έδαφος.