Ο Ερντογάν ως... νέος Κεμάλ και οι 4 λόγοι που προκαλούν συναγερμό στην Αθήνα

Ένας νέος πόλεμος µόλις ξεκίνησε στη Συρία, 8,5 χρόνια µετά τον πρώτο πόλεµο που επίσης συνεχίζεται. Ενας νέος, κάπως διαφορετικός αυτήν τη φορά, πόλεµος για τον έλεγχο της περιοχής στη… µετά ΗΠΑ εποχή. ∆ιότι οι Ηνωµένες Πολιτείες αποχωρούν από τη Συρία. Αυτό είναι πια σαφές. Ο,τι εξαγγέλθηκε τον ∆εκέµβριο του 2018 γίνεται πράξη τώρα. Το ζήτηµα πλέον είναι ποιος θα µείνει πίσω να «ορίζει» τις σφαίρες επιρροής σε µια χώρα που συνδέει γεωγραφικά το Ιράκ µε τη Μεσόγειο, που έχει απέναντί της την Κύπρο, που συνορεύει µε το Ισραήλ, τον Λίβανο και την Τουρκία.

Η Τουρκία, πάντως, έχει φροντίσει να απλώσει «δίχτυα» παντού, στη Συρία αλλά και ευρύτερα, από τα Βαλκάνια έως το Αιγαίο και από το Λιβυκό Πέλαγος έως την κυπριακή Αποκλειστική Οικονοµική Ζώνη, εισβάλλοντας αλλού µε στρατιώτες (Κατεχόµενα, Συρία), αλλού µε νεοοθωµανικές επενδύσεις (Βαλκάνια) και αλλού µε γεωτρύπανα (ΑΟΖ Κύπρου). Η τρίτη στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στη Συρία είναι πλέον γεγονός. Ξεκίνησε στις 9 Οκτωβρίου µε την ονοµασία «Πηγή Ειρήνης». «Ο πόλεµος είναι ειρήνη», που έγραφε ο Τζορτζ Οργουελ µέσα από τις σελίδες του «1984»…

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν δίνει πια µάχη για τη δική του πολιτική επιβίωση. Πράγµατι, εισβάλλοντας στρατιωτικά στη γειτονική χώρα, ο 65χρονος Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να διασπάσει την τουρκική αντιπολίτευση (επιφέροντας ρήγµατα µεταξύ CHP και HDP αλλά και µεταξύ CHP και Καλού Κόµµατος), επιτίθεται στους Κεµαλιστές (CHP) επειδή συνοµιλούν µε τους Κούρδους, φέρνει κοντά του το ακροδεξιό Καλό Κόµµα της Μεράλ Ακσενέρ -που ήδη φηµολογείται ότι µπορεί να προσχωρήσει στο φιλοκυβερνητικό στρατόπεδο- και αποµονώνει έτι περαιτέρω το φιλοκουρδικό HDP. Παράλληλα, ο ίδιος πλασάρεται ως νέος Κεµάλ, καθώς επιχειρεί να συσπειρώσει τον τουρκικό λαό γύρω από έναν νέο «εθνικό» στόχο, µεταθέτοντας έτσι το ενδιαφέρον µακριά από τα προβλήµατα της τουρκικής οικονοµίας που επιµένουν (την υψηλή ανεργία, την πανταχού παρούσα µαύρη εργασία, το αδύναµο νόµισµα που υποχωρεί, τα χρέη που ανεβαίνουν).

Οι δημοσκοπήσεις 

Ερντογάν και AKP υπέστησαν σοβαρότατες ήττες στις δηµοτικές εκλογές του Μαρτίου, χάνοντας την Αγκυρα και την Κωνσταντινούπολη για πρώτη φορά έπειτα από 25 χρόνια. Οι δηµοσκοπήσεις τούς εµφανίζουν να υποχωρούν κι άλλο (τον Ερντογάν µεταξύ 30% και 35%, το AKP κάτω από το 30% για πρώτη φορά), ενώ Μπαµπατζάν και Νταβούτογλου ετοιµάζονται να λανσάρουν νέα αντιπολιτευόµενα κόµµατα. Για να περιορίσει τις απώλειες, ο Ερντογάν χρειάζεται οπωσδήποτε κάποιες «νίκες» στον δρόµο προς το 2022 (100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή) και το 2023 (100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής ∆ηµοκρατίας). Ο Ερντογάν, όµως, µε την απόφασή του να εισβάλει στρατιωτικά στη Συρία εξυπηρετεί και σειρά από άλλους… υπερκοµµατικούς στρατηγικούς στόχους. Αποµακρύνει την όποια κουρδική «απειλή» από τα νοτιοανατολικά σύνορα της Τουρκίας. Και όχι µόνο αποµακρύνει αλλά επιχειρεί και να διαλύσει τις δοµές αυτονοµίας που είχαν καταφέρει να «οικοδοµήσουν» οι Κούρδοι (PYD/YPG/YPJ) στις συγκεκριµένες περιοχές (Ροζάβα). Παράλληλα, εκείνος θέτει υπό τουρκικό έλεγχο ολοένα και µεγαλύτερες περιοχές εντός της Βόρειας Συρίας, διαµορφώνοντας εκεί ένα καθεστώς ιδιότυπης τουρκικής επικυριαρχίας ή εκτουρκισµού/τουρκοποίησης («turkification»), αλλοιώνοντας δηµογραφικά τους εκεί πληθυσµούς µε την είσοδο σουνιτών Αράβων, ελέγχοντας τις διαδροµές του πετρελαίου (από Ιράν-Ιράκ προς Μεσόγειο) και προετοιµάζοντας το έδαφος για µπίζνες (λέγε µε «ανοικοδόµηση») υπέρ ηµετέρων τουρκικών επιχειρηµατικών συµφερόντων (µπας και καταφέρει η τουρκική οικονοµία να επιστρέψει σε τροχιά ανάπτυξης µέσω Συρίας και ο Ερντογάν να ανακτήσει τη στήριξη του επιχειρηµατικού κόσµου). Με την πρώτη τουρκική εισβολή στη Συρία («Ασπίδα του Ευφράτη», 2016-2017) οι Τούρκοι «πήραν» την Αλ Μπαµπ. Με τη δεύτερη («Κλάδος Ελαίας», 2018) «πήραν» το Αφρίν. Και τώρα, µε την «Πηγή Ειρήνης», προελαύνουν στα ανατολικά του ποταµού Ευφράτη όχι µόνο προς το Καµισλί και το ιρακινό Κουρδιστάν αλλά και προς… τη Ράκα ή ακόµη και το Ντέιρ αλ Ζορ. Η Αγκυρα προσδίδει, όµως, στις επιχειρήσεις ανθρωπιστικό µανδύα. Υποστηρίζει ότι εκατοµµύρια Σύροι πρόσφυγες θα φύγουν από την Τουρκία για να µετεγκατασταθούν στη «ζώνη ασφαλείας» εντός της Βόρειας Συρίας, µε αποτέλεσµα έτσι να αποκλιµακωθούν και οι πιέσεις που ασκούν µέσω Τουρκίας οι µεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Οι Τούρκοι διεκδικούν, µάλιστα, και διεθνή χρηµατοδότηση για να επανοικοδοµήσουν περιοχές στη Βόρεια Συρία προς όφελος, υποτίθεται, των εκτοπισµένων. 

Τουρκικές πηγές µιλούν για… 200.000 σπίτια, για νοσοκοµεία, σχολεία και ισλαµικά τεµένη που θα µπορούσαν να ανεγερθούν από… τουρκικές εταιρείες, όπερ σηµαίνει µπίζνες. Μέσα από την εισβολή στη Συρία, ο Ερντογάν ενισχύει όµως σηµαντικά και το αξιόµαχο των τουρκικών ενόπλων δυνάµεων (βάζοντας, µάλιστα, στη µάχη και µονάδες από τις στρατιές Ανατολικής Θράκης και Αιγαίου, όπως σηµειώνει ο διεθνολόγος Ν. Παούνης στο «Εθνος»). Ταυτόχρονα, δοκιµάζει επί του πεδίου και πολλά από τα τουρκικής παραγωγής οπλικά συστήµατα.

Τα γεωτρύπανα 

Οι Τούρκοι, όµως, δεν είναι παρόντες µόνο στη Συρία. Εχουν παρουσία και στην Κύπρο, µε κατοχικά στρατεύµατα, µε εποίκους, µε δύο πλωτά γεωτρύπανα («Fatih», «Yavuz») και ένα σεισµογραφικό («Barbaros»). Το «Fatih» παραµένει εδώ και σχεδόν έξι µήνες στα ανοιχτά της Πάφου. To «Yavuz», από την άλλη, βρίσκεται εδώ και περίπου δύο εβδοµάδες εντός του οικοπέδου 7 της κυπριακής ΑΟΖ, µέσα σε ένα οικόπεδο δηλαδή όχι µόνο οριοθετηµένο αλλά και αδειοδοτηµένο (στις Total και ENI, προκειµένου να διενεργήσουν εκεί γεωτρητικές έρευνες, ξεκινώντας µάλλον από τον Ιανουάριο του 2020). Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που η Τουρκία στέλνει γεωτρύπανο εντός οριοθετηµένου τεµαχίου στα νερά της Κύπρου. Η µεγαλύτερη εµπλοκή των Γάλλων µέσω της Total στο ενεργειακό πρόγραµµα της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας υποτίθεται ότι θα λειτουργούσε ως «ασπίδα» ενάντια στην τουρκική επιθετικότητα. Η ηγεσία της ιταλικής ENI, ωστόσο, µόλις την περασµένη Πέµπτη δήλωσε ότι «δεν πρόκειται να κάνει γεωτρήσεις εάν εµφανιστούν πολεµικά πλοία». Αφησε, µε άλλα λόγια, να εννοηθεί ότι στην πράξη δεν έχει αλλάξει τίποτα σε σχέση µε τον Φεβρουάριο του 2018, οπότε η Τουρκία ακύρωσε διά της ισχύος προγραµµατισµένη γεώτρηση της ΕΝΙ στο βυθοτεµάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Και όλα αυτά, ενώ παράλληλα «µαγειρεύονται» εξελίξεις και στο Κυπριακό (τριµερής τον Νοέµβριο;), στη σκιά φηµών που βλέπουν το ενδεχόµενο µιας de jure διχοτόµησης του νησιού να ενισχύεται. Ο Ερντογάν, όµως, δεν «ξεχνά» ούτε το Αιγαίο (µε τις παραβιάσεις του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου να συνεχίζονται) αλλά ούτε και τα… νεοοθωµανικά Βαλκάνια. Το διήµερο 7-8 Οκτωβρίου βρέθηκε στη Σερβία για την υπογραφή σειράς συµφωνιών, µεταξύ άλλων και αµυντικού χαρακτήρα, µε τον Σέρβο πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς να εκδηλώνει µάλιστα δηµοσίως ενδιαφέρον για την αγορά τουρκικών οπλικών συστηµάτων. Η τουρκική ηγεσία δηµιουργεί κρίσεις για να µπορεί εν συνεχεία να τις εκµεταλλεύεται ως διαπραγµατευτικό χαρτί. Το έκανε στην Κύπρο. Το έκανε όταν θέλησε να εξαργυρώσει πολιτικά την Αραβική Ανοιξη «φλερτάροντας» ακόµη και µε τζιχαντιστές (σε βάρος του Ασαντ, του Σίσι, του Ισραήλ κ.ά.). Το έκανε µε το Προσφυγικό απέναντι στην Ευρώπη το 2015. Το κάνει τώρα και στη Συρία, µπροστά στα αµέτοχα µάτια της διεθνούς κοινότητας.

Συναγερµός στην Αθήνα 

Όσο για τους επαπειλούµενους κινδύνους, εκείνοι προκαλούν πονοκέφαλο στην Αθήνα σε τέσσερα µέτωπα:

• Ως προς το Προσφυγικό/Μεταναστευτικό, καθώς οι ροές θα µπορούσαν να αυξηθούν έτι περαιτέρω. Περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν µέσα στα πρώτα τέσσερα 24ωρα της νέας τουρκικής εισβολής, ενώ πολλοί από τους Σύρους που βρίσκονται σήµερα στην Τουρκία είναι σαφές ότι δεν θέλουν να επιστρέψουν στα εδάφη στα οποία θέλει να τους στείλει η Αγκυρα. Ενδεικτική των τουρκικών διαθέσεων είναι και η εκβιαστική απειλή του Ερντογάν να στείλει 3,6 εκατοµµύρια πρόσφυγες στην Ευρώπη, εάν τολµήσει να αποκηρύξει κανείς τη νέα τουρκική εισβολή στη Συρία ως «κατοχική».

● Ως προς την απειλή της ισλαµικής τροµοκρατίας, που υπάρχει κίνδυνος να αναπτερωθεί. Πάνω από 10.000 τζιχαντιστές µαχητές, µεταξύ αυτών και Ευρωπαίοι, κρατούνται σήµερα σε φυλακές φρουρούµενες κυρίως από Κούρδους στη Βόρεια Συρία. Εάν οι Κούρδοι αποχωρήσουν, τότε οι τζιχαντιστές ενδεχοµένως να αναζητήσουν διέξοδο προς την Ευρώπη… ως πρόσφυγες ή Ευρωπαίοι που επιστρέφουν.

● Ως προς το έλλειµα αξιοπιστίας των ΗΠΑ, που ουσιαστικά «άδειασαν» τους Κούρδους, τον πιο αξιόπιστο σύµµαχο της ∆ύσης ενάντια στο ISIS, προς όφελος του Ερντογάν, προς όφελος δηλαδή ενός καθεστώτος που αγοράζει ρωσικούς S-400, που παραβιάζει τις αµερικανικές κυρώσεις κατά της Τεχεράνης και επιµένει να εκβιάζει τη ∆ύση.

● Ως προς τη λευκή επιταγή που φαίνεται να εξασφαλίζει ο Ερντογάν. ∆ιότι εάν ο Τούρκος πρόεδρος καταφέρει να επιβάλει µια τουρκικής έµπνευσης «ζώνη» στο µέτωπο της Συρίας υπό την ανοχή της διεθνούς κοινότητας, τότε ποιος θα τον σταµατήσει στην Κύπρο ή στο Αιγαίο; Οι Ευρωπαίοι πάντως, από την πλευρά τους, θα κληθούν να επανατοποθετηθούν απέναντι στην Τουρκία τις επόµενες ηµέρες, πρώτα στο Συµβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ (Λουξεµβούργο, 14 Οκτωβρίου) και εν συνεχεία στη Σύνοδο Κορυφής (Βρυξέλλες, 17-18 Οκτωβρίου). Σε άλλα νέα… η γερµανική Volkswagen ετοιµάζει να επενδύσει δισεκατοµµύρια ευρώ στην Τουρκία, ανοίγοντας εκεί ένα νέο εργοστάσιο 4.000 θέσεων εργασίας.