Βερολίνο: 30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους

Η αρχή του τέλους του Ψυχρού Πολέμου, τουλάχιστον από πλευράς κινητοποίησης των πολιτών, ήρθε πριν ακριβώς από 30 χρόνια. Ήταν 4 Νοεμβρίου 1989 που οι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας, και συγκεκριμένα του Ανατολικού Βερολίνου, οργάνωσαν μία από τις σημαντικότερες διαδηλώσεις της σύγχρονης ιστορίας του πλανήτη. Η συγκέντρωση που έγινε στις 4 Νοεμβρίου 1989 στην Αλεξάντερπλατς στην καρδιά του ανατολικού κομματιού του διχοτομημένου από το Τείχος Βερολίνου οργανώθηκε από ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου του Deutsches Theater και έμελλε να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου οδηγώντας στα γεγονότα της 9ης Νοεμβρίου, δηλαδή στην πτώση του Τείχους.

Η ιδέα για μια τέτοια συγκέντρωση, βέβαια, ήταν αποτέλεσμα μιας μακράς διεργασίας που είχε ξεκινήσει έναν μήνα πριν από συζητήσεις μεταξύ των καλλιτεχνών του Ανατολικού Βερολίνου σχετικά με τη βίαιη καταστολή από δυνάμεις της Στάζι διαδήλωσης στη Δρέσδη επ' αφορμής των 40 χρόνων από την ίδρυση του κράτους της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (GDR).

Στη Λειψία είχαν προηγηθεί εβδομάδες διαδηλώσεων με βασικό αίτημα να αναγνωριστεί από την κυβέρνηση των δικαίωμα των πολιτών να ταξιδεύουν. Η διαδήλωση εκείνη είχε λάβει χώρα στις 7 Οκτωβρίου του 1989 και το ίδιο βράδυ οι καλλιτέχνες στο Ανατολικό Βερολίνο κατέληξαν ότι θα ζητούσαν άδεια από τις Αρχές για να οργανώσουν την συγκέντρωση τους, η οποία έμελλε να αλλάξει τα δεδομένα. Όταν την 1η Νοεμβρίου οι Αρχές έδωσαν την έγκριση τους, οι ενδιαφερόμενοι δεν το πίστευαν, καθώς το βασικό αίτημα για τη συγκέντρωση ήταν να γίνει μια συζήτηση σχετικά με το πνεύμα του Συντάγματος.

Στη συγκέντρωση της 4ης Νοεμβρίου περισσότεροι από 20 καλλιτέχνες, ηθοποιοί και ακαδημαϊκοί ανέβηκαν στην αυτοσχέδια σκηνή πάνω σε ένα παρκαρισμένο φορτηγό στην Αλεξάντερπλατς. Παρόντα ήταν και στελέχη του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανία (SED) που επίσης μίλησαν στην συγκέντρωση. Με το που έγινε γνωστό στο Βερολίνο ότι η συγκέντρωση πήρε το πράσινο φως από τις Αρχές, αλλά και το θέμα της, η ατμόσφαιρα στην πόλη σύμφωνα με μαρτυρίες, ήταν ηλεκτρισμένη. Συνολικά τις ομιλίες εκείνης της μέρας παρακολούθησαν, σύμφωνα με εκτιμήσεις περισσότεροι από ένα εκατομμύριο πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας, οι οποίοι μάλιστα αποδοκίμασαν ανοιχτά τις ομιλίες των στελεχών του SED.

Η όλη διαμαρτυρία κράτησε μόλις τρεις ώρες, όμως ήταν αρκετή για να αλλάξει την ιστορία, αφού αυτή μεταδόθηκε από τα κρατικά τηλεοπτικά μέσα σε όλη την Ανατολική Γερμανία, αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκέντρωση ήρθε σε μια περίοδο που ήδη η κρατική εξουσία στην Ανατολική Γερμανία, ενώ και οικονομικά η χώρα είχε αρχίσει να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα τουλάχιστον ως προς την βιομηχανική παραγωγή. Μόλις μερικές εβδομάδες νωρίτερα ο Έριχ Χόνεκερ είχε παραιτηθεί από γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος, υπό το βάρος των εξελίξεων και των διαμαρτυριών.

Από τη διαδήλωση της 4ης Νοεμβρίου στην Αλεξάντερπλατς τέθηκαν σε λειτουργία οι κοινωνικοί και πολιτικοί εκείνοι μηχανισμοί που πέντε μέρες μετά οδήγησαν την πολιτική ηγεσία της GDR να αναγνωρίσει το δικαίωμα των πολιτών της χώρας στην μετακίνηση εκτός της, απόφαση που έφερε την πτώση του Τείχους.

Σημειώνεται ότι οι εξελίξεις στην Ανατολική Γερμανία ήρθαν αφού πρώτα είχαν προηγηθεί τα γεγονότα στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, τα οποία στην ουσία είχαν στρώσει το έδαφος για τις εξελίξεις στην GDR αυξάνοντας την πίεση τόσο προς την Μόσχα και τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, όσο και στον Έριχ Χόνεκερ, ο οποίος σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής ευελπιστούσε ότι οι Σοβιετικοί αν έβλεπαν ότι κινδυνεύει η κυβέρνηση της GDR ο έλεγχος της Ανατολικής Γερμανίας θα παρενέβαιναν στα πλαίσια του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Ο Γκορμπατσόφ, όμως, είχε διαφορετική γνώμη κι αυτό είναι κάτι για το οποίο ακόμα και σήμερα τον κατηγορούν, δεδομένου του γεγονότος ότι η αντίθεση του στο να λάβει αποφάσεις στο πλαίσιο του Συμφώνου της Βαρσοβίας συνδέεται άμεσα με την πτώση της ΕΣΣΔ.