Ανάλυση: Γιατί βρίσκονται επί ποδός πολέμου Ρωσία και Ουκρανία (pic+vid)

Η τωρινή ένταση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας δεν είναι κάποιο νέο έργο, ένα νέο status στην περιοχή, ισχύει επί πολλά χρόνια - και ας υπάρχουν σχεδόν άγνωστες λέξεις, όπως «στενό Κερτς» ή Θάλασσα του Αζόφ. Για την ακρίβεια, είναι ένα σίκουελ το οποίο αποτελεί μέρος μιας καθεστηκυίας κατάστασης. Ας δούμε πώς και γιατί έφτασε η συγκεκριμένη κατάσταση μέχρι εδώ…

Ανατρέχοντας στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, το φθινόπωρο του 2013 υπήρξε αναζωπύρωση της φλόγας των εχθροπραξιών μεταξύ αυτών των δύο χωρών, όταν η ουκρανική κυβέρνηση επρόκειτο να υπογράψει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να μπει σε τροχιά ένταξης. Η εξέλιξη αυτή έθεσε σε κίνδυνο τις σχέσεις τής Ουκρανίας με τη Ρωσία - τον στενότερο σύμμαχο της χώρας και μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της. Ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας όταν ο -τότε Πρόεδρος- Βίκτορ Γιανουκόβιτς αποφάσισε -την τελευταία στιγμή- να μην υπογράψει τη συμφωνία. Έπειτα, ο Γιανουκόβιτς υποχρεώθηκε σε φυγή στην Κριμαία και στη συνέχεια στη νότια Ρωσία.

Έναν χρόνο μετά, την 1η Μαρτίου 2014, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, έλαβε την έγκριση του ρωσικού κοινοβουλίου για την αποστολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Τις επόμενες ημέρες, στρατιώτες τού ρωσικού στρατού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος τής Κριμαίας, ενώ η μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου κήρυξε γενική επιστράτευση, χαρακτηρίζοντας τις ρωσικές ενέργειες ως «κήρυξη πολέμου».

Το τοπικό κοινοβούλιο της Κριμαίας προκήρυξε δημοψήφισμα, στις 16 Μαρτίου 2014, για την αυτονομία της περιοχής ή την ένωσή της με τη Ρωσία. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν, σε ποσοστό… 97%, υπέρ της ένωσης, κάτι που επικυρώθηκε αργότερα, επίσημα. Το αμέσως επόμενο διάστημα η κρίση, όμως, συνέχισε να υφίσταται, με ρωσόφωνες επαρχίες να ζητούν -η μία μετά την άλλη- επίσης ανεξαρτησία ή ένωση με τη Ρωσία. Τον Μάιο τού 2014 εξελέγη νέος Πρόεδρος στην Ουκρανία, ο Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον επόμενο μήνα.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 27 Νοεμβρίου 2018, οι εξελίξεις παραμένουν καταιγιστικές στην περιοχή: το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εκλήθη για συνεδρίαση σχετικά με τη σοβαρή στρατιωτική κλιμάκωση ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, μετά την κατάληψη από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις τριών ουκρανικών πολεμικών πλοίων, την Κυριακή, στο Κερτς. Οι ρωσικές αρχές απέκλεισαν το στενό ανοικτά της Κριμαίας και προχώρησαν στην κατάληψη δύο μικρών πολεμικών και ενός ρυμουλκού τού ουκρανικού Πολεμικού Ναυτικού, διότι –σύμφωνα με τη Μόσχα– «εισήλθαν παράνομα στα ρωσικά χωρικά ύδατα κι έκαναν επικίνδυνους ελιγμούς». Να σημειωθεί ότι την έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας τού ΟΗΕ ζήτησαν τόσο η Ρωσία, όσο και η Ουκρανία.

Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) της Ρωσίας ανέφερε -τη Δευτέρα- ότι τα ουκρανικά πολεμικά πλοία αγνόησαν προειδοποιητικές βολές. Αντίστοιχα, την ίδια ημέρα, στην Ουκρανία εγκρίθηκε η πρόταση του Πέτρο Ποροσένκο για την «επιβολή στρατιωτικού νόμου, διάρκειας 30 ημερών, σε περιοχές της χώρες που είναι πιο ευάλωτες σε μια επίθεση από τη Ρωσία». Επίσης, το Κίεβο κατήγγειλε την «άφρονα ενέργεια της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας» στη Θάλασσα του Αζόφ και υποστήριξε ότι αυτή η «επίθεση» ήταν «προμελετημένη».

Θάλασσα του Αζόφ είναι το βόρειο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας που ενώνεται μέσω τού πορθμού τού Κερτς -το σημείο που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Αζοφική Θάλασσα- και αποτελεί πόρο τεράστιας στρατηγικής σημασίας και για τις δύο χώρες

Η ΕΕ και το NATO απηύθυναν έκκληση να υπάρξει άμεσα αυτοσυγκράτηση και «αποκλιμάκωση» στην περιοχή και απαίτησαν από τη Ρωσία να «αποκαταστήσει την ελευθερία τής διέλευσης» στο στενό του Κερτς – κάτι που έπραξαν οι ρωσικές αρχές. Το Κίεβο, όμως, ακόμη εκφράζει φόβους ότι η Μόσχα ετοιμάζεται για χερσαία επίθεση, ενώ η κυβέρνηση Πούτιν κατηγορεί την Ουκρανία για «πολεμο-υστερία».
Και ο πλανήτης συνεχίζει να κρατά την ανάσα του.

Μπορεί να έχουν σχεδόν περάσει πέντε χρόνια από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, αλλά η κατάσταση γύρω από την Κριμαία -και ιδιαίτερα στη Θάλασσα του Αζόφ- παραμένουν τεταμένες ήδη από τον Μάιο του 2018 – μετά, δηλαδή, τα εγκαίνια της γέφυρας του Κερτς, από τη Ρωσία, δια χειρός Πούτιν. Η γέφυρα αυτή αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ένωσης της Κριμαίας με την υπόλοιπη Ρωσία. Έκτοτε, οι ρωσικές αρχές συστηματικά παρακωλύουν τη διέλευση όλων των μη ρωσικών πλοίων στην Αζοφική Θάλασσα, τα οποία μεταφέρουν από χάλυβα μέχρι σιτηρά, πραγματοποιώντας νηοψίες. Αυτή η ρωσική πρακτική έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία καθυστερήσεων στα δρομολόγια των πλοίων, με αντίκτυπο την πρόκληση σημαντικών οικονομικών ζημιών, τόσο στις εταιρίες των πλοίων, όσο και, φυσικά, στα ουκρανικά λιμάνια γύρω από την Αζοφική Θάλασσα.

Με βάση τα παραπάνω, το περιστατικό που ήδη διαβάσατε αποτελεί μια σημαντική κλιμάκωση, αλλά -σύμφωνα με το “Foreign policy”- δεν προκαλεί έκπληξη σε όσους ασχολούνται με το Ουκρανικό ζήτημα. Άλλωστε, συζητάμε για μια περιοχή στην οποία έχει συγκεντρωθεί ολόκληρο το Πολεμικό Ναυτικό της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα, μεγάλη είναι και η συγκέντρωση ρωσικών ναυτικών δυνάμεων, με (πλήρως εξοπλισμένα) πλοία από τους στόλους του Ειρηνικού, της Βαλτικής και του Βορρά.

Η Ουκρανία ζήτησε μονομερώς μια οριακή γραμμή στο Στενό του Κερτς το 1999 και έκανε κινήσεις για να δηλώσει τμήματα της Αζοφικής Θάλασσας ως εσωτερικά ύδατα. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του 2003, μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, το Στενό του Κερτς και η Αζοφική Θάλασσα είναι κοινά θαλάσσια ύδατα

Γιατί; Μα, επειδή η θέση τής Ρωσίας για το ζήτημα είναι πάγια και αμετακίνητη: ποτέ δεν θα δεχθεί την ένταξη της Ουκρανίας στη Δύση. Αυτό το επεισόδιο, λοιπόν, καταδεικνύει τη θέληση της Μόσχας, δρώντας με αποφασιστικότητα, να διακόψει αυτή την προσχώρηση, κάνοντας έτσι τους Δυτικούς να σκεφτούν ότι -εντάσσοντας την Ουκρανία στους κόλπους της- ίσως εμπλέκονται σε ατέρμονα προβλήματα στην περιοχή. Επίσης, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός πως, την προηγούμενη βδομάδα, πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανάγνωση -από την ουκρανική Βουλή- των συνταγματικών αλλαγών που προαλείφονται, υπό τη ρητή δέσμευση περί Δυτικού και ΝΑΤΟϊκού προσανατολισμού αυτής της χώρας. Λέξεις, δηλαδή, στις οποίες το Κρεμλίνο παρουσιάζει… «δυσανεξία».  

Τις επόμενες ημέρες, ο Ρώσος Πρόεδρος θα συναντηθεί με τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ, στο περιθώριο της συνόδου των G20. Εκεί, θα τεθούν όλα τα μείζονα ζητήματα, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη INF, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά και η κατάσταση στη Συρία. Και, φυσικά, η Ουκρανία. Επομένως, μόνο καθαρή σύμπτωση δεν αποτελεί το γεγονός πως η τελευταία κρίση με τα ουκρανικά και τα ρωσικά πλοία συνέβη τώρα, πριν από τη συνάντηση των δύο Προέδρων, ενώ συμπίπτει χρονικά και με την επίθεση κατά Σύριων ανταρτών που κατηγορήθηκαν από τη Μόσχα ότι έκαναν χρήση χημικών, στο ίδιο χρονικό σημείο όπου οι ρωσικές ναυτικές δυνάμεις πλέουν ανοιχτά της Συρίας – με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ένας άλλος -εξίσου σημαντικός- λόγος, αναφορικά και με όλα τα παραπάνω, σχετίζεται με την έριδα που υπάρχει για τον εντοπισμό - εκμετάλλευση (πιθανών) κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κριμαίας. Έτσι, η δέσμευση των τριών ουκρανικών πλοίων από τη Ρωσία κατάφερε (άλλη) μια πληγή στο αξιόμαχο του ουκρανικού Πολεμικού Ναυτικού, το οποίο δεν προσμετρά μια απλή απώλεια, αφού -σχεδόν- από το 2014, έχει χάσει 12 από τα 17 πλοία του στόλου του. Αυτό σημαίνει ότι έτσι αποδυναμώνεται η Ουκρανία μπροστά στην πρόκληση να υπερασπιστεί την έρευνα, την εύρεση και, κατά συνέπεια, την εκμετάλλευση των όποιων ενεργειακών κοιτασμάτων. Επομένως, φαντάζει αισιόδοξο το σενάριο άμεσης επιστροφής των καταληφθέντων πλοίων από τη Ρωσία στην Ουκρανία.

Πάντως, παρά τα όσα διαβάσατε στο κείμενο, αξίζει να σημειωθεί ότι -από διπλωματικές πηγές που μίλησαν στο ethnos.gr, χωρίς να θέλουν να κατονομαστούν- θεωρείται σχετικά δύσκολο να κλιμακωθεί περεταίρω η κατάσταση στην περιοχή, αφού ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία θα κερδίσουν κάτι περαιτέρω σε σχέση με τα όσα έχουν ήδη συμβεί: από τη μία η Μόσχα, όπως φαίνεται, έχει επιτύχει τους στόχους της, ενώ -από την άλλη- το Κίεβο δεν θα επαναλάβει το ολέθριο λάθος που έκανε η Γεωργία, το 2008, να κηρύξει πόλεμο στην κραταιά Ρωσία.

Ιδιαίτερα πιθανό, όμως, θεωρείται ότι ο Πέτρο Ποροσένκο θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την επιβολή τού στρατιωτικού νόμου στην Ουκρανία, με απώτερο σκοπό τη ματαίωση ή τη χειραγώγηση της επικείμενης εκλογικής διαδικασίας – όπου, βάσει προγνωστικών, ο νυν Ουκρανός Πρόεδρος θα χάσει.  Ο ίδιος, όμως, διαψεύδει -μετ' επιτάσεως- αυτό το σενάριο και διαβεβαιώνει τους πάντες ότι οι εκλογές θα διενεργηθούν κανονικά. Το Russia Today επισημαίνει σχετικά: «Οι εκλογές στην Ουκρανία δεν θα πραγματοποιηθούν αν μέχρι τότε είναι σε ισχύ ο στρατιωτικός νόμος, κάτι που σημαίνει πως ο Πρόεδρος θα παραμείνει στη θέση του, παρά τα αντιδημοφιλή οικονομικά μέτρα και τα οικονομικά σκάνδαλα που ταλανίζουν την κυβέρνησή του».

«Η απόφαση της Ουκρανίας να κηρύξει στρατιωτικό νόμο εγείρει ενδεχόμενο κλιμάκωσης της βίας σε περιοχές της χώρας που ελέγχονται από αντάρτες» προειδοποίησε, επίσης, το Κρεμλίνο. Ο στρατιωτικός νόμος «μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο κλιμάκωσης των εντάσεων στην περιοχή που έχει πληγεί από τη σύρραξη, συγκεκριμένα στα νοτιοανατολικά», είπε ο εκπρόσωπος του προέδρου Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, αναφερόμενος -εμμέσως πλην σαφώς- στις επαρχίες Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, όπου εδρεύουν οι ρωσόφιλοι μαχητές. Το Κίεβο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές ευρωπαϊκές χώρες καταγγέλλουν πως η Ρωσία εξοπλίζει και στηρίζει τους αντάρτες. Κάτι που η Μόσχα αρνείται.

Πώς έχει η κατάσταση με άλλα λόγια; Ανοίγοντας πυρ εναντίον των ουκρανικών πλοιαρίων, η Μόσχα ενίσχυσε το μήνυμά της ότι η Κριμαία είναι ρωσική και πως δεν θα επιτρέψει καμία αμφισβήτηση. Στην Ουκρανία, αντίστοιχα, ο Ποροσένκο θα κερδίσει από τον στρατιωτικό νόμο, καθώς η δημοτικότητά του πέφτει και η ρωσική απειλή θα μπορούσε να τον βοηθήσει να επανεκλεγεί, ακριβώς την ίδια ώρα που το πέρασμα Κερτς παραμένει κομβικό σημείο.

Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι τις επόμενες ώρες και ημέρες οι εξελίξεις θα παραμείνουν κρίσιμες σχετικά με την έκβαση ενός πολέμου στην περιοχή. Το καλό είναι ότι -προς το παρόν, αν και η αγωνία ανεβαίνει και η περιοχή μυρίζει μπαρούτι- αυτός παραμένει ακήρυχτος.