Ο Γερμανός καθηγητής που δίδαξε σε μαθητές την αρχαία Ελλάδα και τα εγκλήματα των Ναζί

Ήταν φθινόπωρο του 1984, όταν η 33χρονη τότε, Άννα Μπέρτελς, Γερμανίδα, που ζούσε στην Ελλάδα, διάβασε στη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ότι ομάδα των SS γιόρταζε την επέτειο από τη σφαγή στο Δίστομο στο Μαρκχάιντενφελντ (Marktheidenfeld), μια πόλη της Βαυαρίας.

Σοκαρισμένη από τη είδηση, καθώς γνώριζε η ίδια για τις θηριωδίες των ναζί στην Ελλάδα, έγραψε ένα γράμμα στην εφημερίδα με τον τίτλο «Οι δολοφόνοι γιορτάζουν στο Μαρκχάιντενφελντ». Εκεί εξιστορούσε τι πραγματικά συνέβη στο Δίστομο τον Ιούνιο του 1944, όταν 228 άνθρωποι, μεταξύ τους ηλικιωμένοι, βρέφη και παιδιά, βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους ναζί, ενώ μετά τη σφαγή οι κατακτητές έκαψαν και το χωριό.

«Ήμουν νέα και αφελής, καθότι υπέγραψα το κείμενο με το όνομά μου και τη διεύθυνση που έμενα στην Αθήνα», αναφέρει η κ. Μπέρτελς στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Δεν άργησαν να έρχονται απειλητικά γράμματα από την Γερμανία στο σπίτι της: «Έπρεπε να ντρέπεσαι», «Θα πεθάνεις», «Μην τολμήσεις να ξαναπατήσεις στη Γερμανία» και άλλα.

Η Άννα διατηρούσε επαφές με μια παλιά της δασκάλα, την Άγκνες, παντρεμένη με τον Ρούντολφ Σαρλιέ (Rudolf Charlier), καθηγητή Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών στο Βούρσελεν του Αάχεν. Ο Ρούντολφ συνήθιζε να πηγαίνει ένα ταξίδι το χρόνο με την τελευταία τάξη του Λυκείου, είτε στη Ιταλία, στη Ρώμη, είτε στην Ελλάδα για να δουν από κοντά τον ελληνο-ρωμαϊκό και βυζαντινό πολιτισμό. Στην επίσκεψή του το 1984 έμαθε από την Άννα και το σύζυγό της Δημήτρη για τα γεγονότα του Διστόμου. «Η σφαγή στο Δίστομο και παρόμοια "γεγονότα" είναι εγκλήματα τεραστίου μεγέθους, το να εορτάζονται δε, είναι μεγάλο σκάνδαλο. Θυμάμαι σχετικά το Σοφοκλή: "Ουδέν δεινότερον ανθρώπου"» αναφέρει ο κ. Σαρλιέ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η εκπαιδευτική εκδρομή από την Ολυμπία στο Δίστομο

Από τη χρονιά εκείνη, ο κ. Σαρλιέ αποφάσισε να εντάξει στην καθιερωμένη σχολική εκδρομή στην Ελλάδα, που περιλάμβανε μεταξύ άλλων, την Αθήνα, την Ολυμπία και τους Δελφούς και το Δίστομο, όπου επισκέπτονταν το Μαυσωλείο, το μνημείο για τα θύματα του ναζισμού στην περιοχή.

«Οι μαθητές μου, που συμμετείχαν στα οχτώ ταξίδια στην Ελλάδα εντυπωσιάστηκαν βαθιά από την αρχαία Ελλάδα. Ταυτόχρονα, ενθουσιάστηκαν από την φιλόξενη συμπεριφορά των σημερινών της κατοίκων. Περισσότεροι μαθητές επέστρεψαν αργότερα -εν μέρει με τις οικογένειές τους- στην ωραία σας χώρα και μου έγραψαν ενθουσιασμένοι», περιγράφει ο κ. Σαρλιέ. Επίσης, η συγκίνησή τους ήταν μεγάλη, γιατί όπως πολλοί Γερμανοί, ποτέ δεν είχαν και αυτοί ακούσει ή διαβάσει για αυτά τα εγκλήματα του ναζισμού.

Οι εκπαιδευτικές εκδρομές κράτησαν μέχρι το 1990, όταν και ο κ. Σαρλιέ συνταξιοδοτήθηκε. Όμως ο φιλέλληνας καθηγητής δεν ξέχασε το Δίστομο. Τον Ιούνιο του 2019, 86 ετών πια, κληρονόμησε κάποια χρήματα από έναν ξάδερφό του και την ίδια μέρα διάβασε στην εφημερίδα «Griechenlandzeitung» για το βιβλίο της Καίτη Μανωλοπούλου «Αθέριστος Ιούνης - Δίστομο 1944». «Μου ήρθε η φράση του Πλουτάρχου: "Ουκ εν τη κτήση των αγαθών αλλ' εν τη χρήση το μεγ' έστιν" (Σημασία δεν έχει να αποκτάς αγαθά αλλά πως τα χρησιμοποιείς)», θα πει.

Αμέσως σκέφτηκε τη μαρτυρική πόλη της Βοιωτίας, και αποφάσισε να δωρίσει στην κοινότητα ένα χρηματικό ποσό. Καθότι καθηγητής ο ίδιος, πρότεινε το ενδεχόμενο να ενισχύσει το σχολείο στο Δίστομο με απαραίτητο εξοπλισμό. Μαζί με την Άννα, ήρθαν σε επαφή με την κ. Μανωλοπούλου, η οποία έχασε τον πατέρα και τις δυο θείες της στης σφαγή του Διστόμου, και τη διευθύντρια του λυκείου στο Δίστομο. Κατέληξαν λοιπόν σε μια δωρεά εξοπλισμού, χρήσιμη για το σχολείο: κλιματιστικό, λάπτοπ, μηχάνημα φαξ και φωτοαντιγράφων, αξίας 3.800 ευρώ, τα οποία παραδόθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2019 στο σχολείο.

Την Παρασκευή, 22 Νοεμβρίου 2019, ο κ. Σαρλιέ με την Άννα, τον Δημήτρη και την κ. Μανωλοπούλου επισκέφτηκαν το λύκειο του Διστόμου για μια ακόμη φορά, όπου τους υποδέχθηκαν θερμά όλοι οι καθηγητές και η διευθύντρια. Επισκέφτηκαν το Μουσείο Θυμάτων του Ναζισμού και το Μαυσωλείο. Η κ. Μανωλοπούλου δήλωσε απογοητευμένη, ότι μετά από όλα αυτά που συνέβησαν στον πόλεμο, δεν καταλάβαμε ότι δεν πρέπει να γίνονται άλλοι πόλεμοι. «Δεν ενδιαφέρει τους πολιτικούς να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία, αλλά τι θα γίνει με τους πρόσφυγες», ανέφερε προβληματισμένη.

Η φρίκη του πολέμου στη Γερμανία

Ο Ρούντολφ Σαρλιέ, έχοντας ζήσει ο ίδιος τη φρίκη του πολέμου και του ναζιστικού καθεστώτος, προσέγγιζε πάντα με σεβασμό και ευαισθησία τα θύματα. Εξαιτίας των συνεχώς αυξανόμενων βομβαρδισμών του Αάχεν από το 1941, η μητέρα του υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την πόλη με τα τρία μικρά παιδιά της τον Ιούλιο του 1943, λίγο πριν τους τελικούς καταστροφικούς βομβαρδισμούς της πόλης από τους Συμμάχους το 1944. Ενδεικτικά, κατά τη διάρκεια των τελευταίων βομβαρδισμών, ζούσαν μόνο 20.000 άνθρωποι από τους 160.000 κατοίκους (1939) στο Αάχεν. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε σε ένα χωριό στα σύνορα με την τότε Τσεχοσλοβακία.

Ο πατέρας του, παπουτσής στο επάγγελμα, τιμωρήθηκε το 1943 από τους ναζί να φτιάξει 200 ζευγάρια παντόφλες με δική του δαπάνη και να τα παραδώσει στον Ερυθρό Σταυρό, επειδή το 1943 δεν έγραψε τον 10χρονο αδελφό του στην εθνικοσοσιαλιστική Χιτλερική Νεολαία «ως όφειλε», θυμάται ο κ. Σαρλιέ.

Προς το τέλος του πολέμου στη Βέρμαχτ είχαν μεγάλη ανάγκη από στρατιώτες και στρατολογούνταν ό,τι ανδρικός πληθυσμός είχε απομείνει στη Γερμανία. Έτσι επιστρατεύθηκε και ο πατέρας του, παρά το γεγονός ότι ήταν καρδιοπαθής, τον Απρίλιο 1945, δηλαδή τέσσερις εβδομάδες πριν από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και επέστρεψε το 1947 από την αιχμαλωσία. Η οικογένειά του έζησε σε πρωτόγονες συνθήκες, όταν επέστρεψε στο ισοπεδωμένο Άαχεν. Ο νεαρός Ρούντολφ φοίτησε στο Γυμνάσιο Κάιζερ Καρλ, μέσα στα ερείπια, και σπούδασε στην Βόννη το 1956 - 63 Κλασσική Φιλολογία, Λατινικά και Αρχαία Ελληνικά.

Ο αντιμιλταρισμός πέρασε και στους δυο του γιους, γεννημένοι το 1967 και 1968 αντίστοιχα, οι οποίοι αρνήθηκαν τη στράτευση και υπηρέτησαν εναλλακτικά, περισσότερο χρόνο, σε εργαστήριο όπου εργάζονται άτομα με αναπηρίες και σε γηροκομείο. «Στην απόφαση αυτή έπαιξαν σημαντικό ρόλο συχνές συζητήσεις για την εποχή του πολέμου με την γιαγιά τους, την μητέρα μου», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Σαρλιέ.

Ο κ. Σαρλιέ παραμένει ένας σκεπτόμενος και ενεργός πολίτης και ανησυχεί για την άνοδο του δεξιού εξτρεμισμού στη Γερμανία: «Είναι τρομακτική αυτή τροπή. Απαιτεί την αντίσταση μας και μια μόνιμη προσπάθεια για την συνεννόηση ανθρώπων και λαών», επισημαίνει.