Επικεφαλής InSight: «Θα μάθουμε τον Άρη για να στείλουμε ανθρώπους» (vid)

Το βράδυ της περασμένης ∆ευτέρας η NASA άρχισε να µεταδίδει ζωντανά εικόνες µέσα από το κέντρο ελέγχου της αποστολής InSight. ∆εκάδες στελέχη του περίφηµου Εργαστηρίου Αεριώθησης (JPL) της NASA ήταν σε θέσεις ετοιµότητας παρακολουθώντας την πορεία ενός ροµποτικού γεωλόγου που έπειτα από ταξίδι έξι µηνών ετοιµαζόταν να ακουµπήσει το έδαφος του Άρη. Εκατοµµύρια άνθρωποι παρακολουθούσαν την όλη διαδικασία και την αγωνία των µελών της αποστολής.

Στις 9:54 ώρα Ελλάδας ήρθε το πολυπόθητο σήµα ότι το ροµπότ είχε προσεδαφιστεί οµαλά στην επιφάνεια του Άρη προκαλώντας τους πανηγυρισµούς στο κέντρο ελέγχου. Λίγα λεπτά αργότερα το InSight άρχισε να στέλνει και τις πρώτες εικόνες από την περιοχή όπου βρίσκεται, αποδεικνύοντας ότι η προσεδάφιση ήταν τέλεια και το ροµπότ λειτουργεί καλά. Το ροµπότ προσεδαφίστηκε σε µια τεράστια επίπεδη έκταση του Άρη, γνωστή ως Elysium Planitia, µήκους 130 χλµ. και πλάτους 27 χλµ., λίγο βόρεια του αρειανού ισηµερινού, γνωστή και ως «το µεγαλύτερο επίπεδο πάρκινγκ στον Άρη».

Ο Πυρήνας 

Το InSight, σε αντίθεση µε τα περισσότερα ροµπότ που έχουν σταλεί στον Άρη, δεν θα µετακινείται σε διάφορες περιοχές του πλανήτη για να τις εξερευνήσει. Πρόκειται στην ουσία για ένα προηγµένο και πολυσύνθετο εργαστήριο που θα πραγµατοποιήσει κυρίως γεωλογικές µελέτες στον Άρη. Στόχος της αποστολής είναι να µελετηθεί για πρώτη φορά το εσωτερικό του Κόκκινου Πλανήτη.

Το InSight θα προσπαθήσει να αποκαλύψει στοιχεία για τη σύνθεση του εσωτερικού του Άρη (τον φλοιό, τον µανδύα, τον πυρήνα), ενώ θα µελετήσει την τεκτονική του δραστηριότητα. Ανάµεσα στα άλλα, το ροµπότ θα τρυπήσει το έδαφος του Άρη σε βάθος περίπου ‘ µέτρων για να πραγµατοποιηθούν διάφορες µετρήσεις (θερµοκρασίας κ.ά.) στο εσωτερικό του. Οι επιστήµονες είναι ιδιαίτερα περίεργοι να µάθουν αν ο Άρης διαθέτει έναν καυτό λιωµένο πυρήνα από σίδηρο όπως και η Γη.

Η επιστηµονική κοινότητα αναµένει µε πολύ µεγάλο ενδιαφέρον τα ευρήµατα της αποστολής, αφού είναι η πρώτη φορά που γίνονται τέτοιας έκτασης και λεπτοµέρειας γεωλογικές µελέτες σε άλλον πλανήτη. Τα στοιχεία που θα προκύψουν θα βοηθήσουν στην εξαγωγή συµπερασµάτων για τον σχηµατισµό και την εξέλιξη των βραχωδών πλανητών τόσο του ηλιακού µας συστήµατος όσο και γενικότερα. Τα γεωλογικά δεδοµένα του Άρη είναι πολύτιµα για τους επιστήµονες επειδή, σε αντίθεση µε τη Γη που το εσωτερικό της έχει µετασχηµατιστεί πολλές φορές, το εσωτερικό του Κόκκινου Πλανήτη έχει παραµείνει, όπως πιστεύουν οι επιστήµονες, αναλλοίωτο σε µεγάλο ποσοστό από την εποχή του σχηµατισµού του, πριν από περίπου 4,6 δισ. έτη.

Το ροµπότ θα πραγµατοποιεί συνεχώς και πλήθος άλλων µετρήσεων στην επιφάνεια και την ατµόσφαιρα του Άρη, τα δεδοµένα των οποίων θα βοηθήσουν να δηµιουργηθεί µια ολοκληρωµένη εικόνα των συνθηκών του. To InSight συνόδευσαν στο ταξίδι του δύο πειραµατικοί µικροδορυφόροι πετώντας πίσω από αυτό. Οι Mars Cube One (ή MarCO), µε µέγεθος χαρτοφύλακα και βάρος 13,5 κιλών ο καθένας, θα λειτουργήσουν ως εναλλακτικός και πιο γρήγορος αναµεταδότης των ραδιοσηµάτων του InSight προς τη Γη, παρακάµπτοντας τους µεγάλους δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Άρη εδώ και χρόνια. 

«Στόχος να μελετήσουμε το εσωτερικό του πλανήτη»

Ο Μπρους Μπάνερντ επιστηµονικός επικεφαλής της αποστολής InSight, µίλησε στο «Εθνος της Κυριακής» για όσα πρέπει να περιµένουµε από τις έρευνες του ροµποτικού γεωλόγου που βρίσκεται εδώ και λίγες µέρες στον Αρη.

Ποιος είναι ο βασικός στόχος της αποστολής;

Το κυρίως ζητούµενο είναι να κατανοήσουµε καλύτερα τον τρόπο του σχηµατισµού και της εξέλιξης των βραχωδών πλανητών (όπως η Γη) και µελετώντας το εσωτερικό του Αρη πιστεύουµε ότι θα πάρουµε σηµαντικές απαντήσεις. Με τη βοήθεια του InSight θα κάνουµε ακριβείς µετρήσεις για το µέγεθος αλλά και τη σύνθεση των κυριότερων δοµικών υλικών του Αρη: του φλοιού, του µανδύα και του πυρήνα του.

Ο Άρης σχηµατίστηκε πριν από 4,5 δισ. έτη µέσα στο νεφέλωµα που είχε δηµιουργήσει ο νεογέννητος Ηλιος. Πιστεύουµε ότι η εσωτερική δοµή του Αρη δηµιουργήθηκε πολύ γρήγορα, υπολογίζουµε ότι αυτό συνέβη περίπου 50 εκατ. έτη µετά τον σχηµατισµό του. Είναι επίσης σηµαντικό ότι η εσωτερική δοµή του Αρη έχει αλλάξει πολύ λίγο από τη στιγµή που δηµιουργήθηκε µέχρι σήµερα. Αντίθετα στη Γη η εσωτερική δοµή της έχει µετασχηµατιστεί πλήρως από τη συνεχή κίνηση του µανδύα και την τεκτονική δραστηριότητα του πλανήτη µας. Γνωρίζουµε ελάχιστα πράγµατα για το εσωτερικό του Άρη και γι’ αυτό η επιστηµονική κοινότητα αναµένει µε πολύ µεγάλο ενδιαφέρον τα ευρήµατα της αποστολής. Είναι η πρώτη φορά που µια διαστηµική αποστολή θα επικεντρωθεί στη µελέτη του εσωτερικού ενός πλανήτη.

Πώς θα επηρεάσει η αποστολή τις επόµενες αποστολές εξερεύνησης στον Αρη και κυρίως πώς θα επηρεάσει την προσπάθεια να πατήσει το έδαφος του Κόκκινου Πλανήτη ο άνθρωπος;

Με τη βοήθεια του InSight θα έχουµε στη διάθεσή µας συνεχή καταγραφή των καιρικών συνθηκών στην επιφάνεια του Αρη (της θερµοκρασίας, της ατµοσφαιρικής πίεσης, των ανέµων) αλλά και τις µεταβολές στο µαγνητικό του πεδίο οι οποίες επηρεάζονται από τον ηλιακό άνεµο και την ιονόσφαιρα. Το InSight θα κάνει τέτοιες µετρήσεις κάθε ένα λεπτό κάθε µέρα για τουλάχιστον ένα αρειανό έτος, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου δύο γήινα έτη. Αυτά τα δεδοµένα θα είναι εξαιρετικά πολύτιµα για την κατανόηση του περιβάλλοντος στο οποίο θα βρεθούν οι αστροναύτες που θα ταξιδέψουν στον Άρη. Επιπλέον, όλα αυτά τα δεδοµένα θα µας επιτρέψουν να οργανώσουµε καλύτερα και µε µεγαλύτερη ασφάλεια τη µετάβαση του ανθρώπου στον Άρη, να βρούµε, για παράδειγµα, το καταλληλότερο σηµείο προσεδάφισης του σκάφους που θα µεταφέρει αστροναύτες. 

Τα ταξίδια που έχουν γίνει από το 1965 µέχρι σήµερα

Οι πρώτες απόπειρες για ταξίδι στον Άρη έγιναν από τη Σοβιετική Ένωση µε τα σκάφη «Μάρσνικ» 1 και 2, που δεν κατάφεραν καν να φθάσουν σε γήινη τροχιά. Το 1965 το αµερικανικό «Μάρινερ 4» έκανε την πρώτη επιτυχή προσέγγιση του Άρη και έστειλε στη Γη 21 φωτογραφίες του, κάτι που επαναλήφθηκε το 1969 µε τα «Μάρινερ» 6 και 7. Για πρώτη φορά η ΕΣΣ∆ έφθασε στον Αρη το 1971 µε το «Mars 2», που όµως καταστράφηκε κατά την κάθοδό του, αλλά έπειτα από λίγες εβδοµάδες το δίδυµο αδελφάκι του που ακολουθούσε, το «Mars 3», ήταν το πρώτο που προσεδαφίστηκε, αν και λειτούργησε µόνο για «20 δευτερόλεπτα προτού σιγήσει. Η πρώτη προσεδάφιση των ΗΠΑ έγινε το 1975 µε το «Viking ›». Η επόµενη φάση στην εξερεύνηση του Άρη ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990, µε τις αποστολές Mars Global Surveyor και Mars Pathfinder της NASA, που µελέτησαν τον πλανήτη από τροχιά και από την επιφάνειά του αντίστοιχα.

Έπειτα από µερικές ακόµα αποτυχίες, το 2005 έφτασαν στον Άρη τα δίδυµα ροµπότ «Spirit» και «Opportunity», που µελετούν από τότε την επιφάνειά του, και διαπίστωσαν την ύπαρξη, στο απώτατο παρελθόν, υγρού νερού στην επιφάνεια. Πολύτιµες πληροφορίες µάς έστειλαν επίσης οι δορυφόροι «Mars Express» που διαπίστωσε την ύπαρξη πάγου νερού στο υπέδαφος και «Mars Observer» που µεταφέρει την ισχυρότερη κάµερα που στάλθηκε ποτέ σε άλλο πλανήτη. Η διαστηµική συσκευή «Φοίνιξ» της NASA έφτασε στις αρκτικές περιοχές του βόρειου ηµισφαιρίου του Άρη στις 25 Μαΐου 2008 µελετώντας τις πολικές περιοχές του µέχρι τον Νοέµβριο του ίδιου έτους. Στις 5 Αυγούστου 2012 το ροµπότ «Curiosity» της NASA προσεδαφίστηκε µε επιτυχία στην επιφάνεια του Άρη και εξερευνά τον πλανήτη συνεχίζοντας ακόµη και σήµερα να στέλνει εικόνες και δεδοµένα. 

Γιατί µετράµε τους σεισµούς

H Ρόζαλι Λόπες, πλανητική γεωλόγος και ηφαιστειολόγος στο Εργαστήριο Αεριώθησης της NASA, είχε επιτελικό ρόλο στη διαδικασία προετοιµασίας της αποστολής InSight και αποκαλύπτει στο «Εθνος» το τι πρόκειται να κάνει το ροµπότ στον Άρη. Το InSight θα µελετήσει το εσωτερικό του Άρη αλλά δεν πρόκειται για µια αποστολή που αφορά αποκλειστικά τον Άρη. Μαθαίνοντας στοιχεία για το εσωτερικό του Άρη θα µάθουµε τι υπάρχει και τι συµβαίνει στο εσωτερικό και άλλων πλανητών παρόµοιων µε τον Άρη.

Το ροµπότ ανάµεσα στα άλλα διαθέτει έναν σεισµογράφο που θα καταγράφει τις σεισµικές δονήσεις στον Αρη, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που προκαλούνται από την πτώση µετεωριτών στην επιφάνεια του πλανήτη. Έτσι θα αποκτήσουµε και σηµαντικές πληροφορίες για τις επιπτώσεις που έχει στον πλανήτη µια σύγκρουση διαστηµικού σώµατος µε αυτόν. Εκτός από τη Γη, σεισµολογικά δεδοµένα έχουµε µόνο από τη Σελήνη, ενώ στον Άρη τα διάφορα όργανα σεισµολογικών µελετών που έφτασαν εκεί µε διάφορες αποστολές δεν κατάφεραν να λειτουργήσουν όπως θα έπρεπε.

Επίσης ένας µηχανικός τυφλοπόντικας θα σκάψει σε βάθος πέντε µέτρων κάτω από το έδαφος για να πραγµατοποιηθούν µετρήσεις όπως η καταγραφή της θερµοκρασίας στο εσωτερικό του Άρη. Είναι πολύ σηµαντικό να µάθουµε όσο το δυνατόν περισσότερα για το εσωτερικό του Αρη, επειδή µε αυτόν τον τρόπο θα κατανοήσουµε καλύτερα τον τρόπο σχηµατισµού των βραχωδών πλανητών και δορυφόρων όπως η Γη, ο Αρης, η Αφροδίτη, ο Ερµής, η Σελήνη κ.ά.

Τα στοιχεία που θα συλλέξει το InSight θα µας βοηθήσουν παράλληλα να κατανοήσουµε την εξέλιξη των βραχωδών πλανητών και το γιατί παρουσιάζουν τόσο µεγάλες διαφορές µεταξύ τους.