Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ: Ο πανίσχυρος σεΐχης που στηρίζει τον Χάφταρ και εξοργίζει την Τουρκία

Για τους αναλυτές του γερμανικού περιοδικού Spiegel, ο 58χρονος σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ του Αμπού Ντάμπι είναι πλέον «ο παίκτης-κλειδί στη λιβυκή διαμάχη», ένας παίκτης που στηρίζει τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ κατά τρόπο «αδίστακτο», «με drones, αεροσκάφη και στρατιωτικές βάσεις». «Όσο ο Χάφταρ έχει την υποστήριξη του Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, δεν έχει στην πραγματικότητα ανάγκη από κανέναν άλλον», γράφει το Spiegel αναφερόμενο στον 58χρονο μονάρχη από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), το πρόσωπο του οποίου φιγουράρει παράλληλα και στη λίστα του περιοδικού TIME με τις 100 περισσότερο σημαίνουσες προσωπικότητες παγκοσμίως για το έτος 2019.    

Αλλά και για τους New York Times, «ο αινιγματικός ηγεμόνας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων» είναι σήμερα «ένας από τους περισσότερο ισχυρούς άνδρες στη γη», ένας ηγέτης που «μπορεί σύντομα να αναδυθεί και ως η πιο ισχυρή μορφή στην περιφέρεια» της Μέσης Ανατολής.

Ακριβώς την ίδια άποψη φαίνεται να συμμερίζονται και οι αναγνώστες του ρωσικού δικτύου Russia Today που ψήφισαν τον σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ ως τον «περισσότερο εξέχοντα Άραβα ηγέτη» για το έτος 2019, χαρίζοντάς του την πρώτη θέση στην κατάταξη πάνω από τον Σαουδάραβα πρίγκιπα-διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και τον βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας.

«Αμείλικτος εχθρός της Τουρκίας»

Στον αντίποδα, ωστόσο, για την Τουρκία του ισλαμοεθνικιστή Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο 58χρονος Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ είναι… η προσωποποίηση του κακού. Ο «ερντογανικότερος του Ερντογάν» Ιμπραχίμ Καραγκιούλ, αρχισυντάκτης της προπαγανδιστικής Yeni Şafak, αποκηρύσσει μέσα από τις σελίδες της τουρκικής καθεστωτικής εφημερίδας τον Εμιρατιανό σεΐχη ως «βαρόνο της τρομοκρατίας» και «αμείλικτο εχθρό της Τουρκίας». Γιατί; Προφανώς επειδή εκείνος τολμά να υψώνει αναχώματα στον επεκτατισμό της ισλαμοεθνικιστικής Τουρκίας του Ερντογάν όταν η τελευταία επιχειρεί απόβαση σε αφρικανικές χώρες όπως είναι η Λιβύη, η Σομαλία, το Σουδάν, η Αίγυπτος (μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας) κ.ά.

«Ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ θα έπρεπε να ανακηρυχθεί εχθρός της Τουρκίας», έγραφε ο Καραγκιούλ τον περασμένο Νοέμβριο, υποστηρίζοντας ότι ο Εμιρατιανός σεΐχης πρωταγωνιστεί, υπό τη στήριξη των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ και την Αιγύπτου, σε ένα δίκτυο «εχθρών» της Τουρκίας μαζί με άλλους «κακούς» όπως είναι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας και ο Παλαιστίνιος Μοχάμεντ Νταλάν, πάλαι ποτέ ηγέτης της Φατάχ στη Γάζα.  

Ο «MBZ» και η «Μικρή Σπάρτη»

Ποιος είναι όμως στην πραγματικότητα αυτός ο 58χρονος Εμιρατιανός Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, ο de-facto ηγέτης της καλούμενης και «Μικρής Σπάρτης» («Little Sparta») όπως αποκαλούν πλέον πολλοί Αμερικανοί αξιωματούχοι τα Εμιράτα; Ποιος είναι αυτός ο «αινιγματικός» σεΐχης που άλλοι βλέπουν ως κυρίαρχο ρυθμιστή των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή και άλλοι ως υπ’ αριθμόν ένα εχθρό;

«Αν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διοικούνται στη θεωρία από τον (σ.σ. 71χρονο) πρόεδρο Χαλίφα μπιν Ζαγέντ (σ.σ. τον εμίρη του Αμπού Ντάμπι που υπέστη εγκεφαλικό το 2014), είναι στην πραγματικότητα ο νεότερος σε ηλικία αδελφός του, ο πρίγκιπας-διάδοχος του Αμπού Ντάμπι Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, που κάνει κουμάντο», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο Ράιν Μπολ, αναλυτής του κέντρου μελετών «Stratfor».  

Από το επτά εμιράτα που συναπαρτίζουν το ομοσπονδιακό κράτος των ΗΑΕ, το Αμπού Ντάμπι είναι το μεγαλύτερο και πλουσιότερο. Ο 58χρονος Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, ο καλούμενος και «MBZ» από τα αρχικά του ονόματός του, βρίσκεται στην εξουσία του Αμπού Ντάμπι ως de-facto ηγέτης ο ίδιος τα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια, και ως φορέας χάραξης πολιτικής ήδη από τη δεκαετία του 1990.  

Ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας και τους δημοσιογράφους όπως άλλωστε και τις διεθνείς συνάξεις. Δεν έχει βρεθεί ποτέ του στο Νταβός αλλά ούτε και στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. «Δεν θέλει να είναι στις φωτογραφίες», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο πολύπειρος δημοσιογράφος με τη μακρά θητεία στη Μέση Ανατολή, Ρόμπερτ Γουόρθ, στο περιοδικό που συνοδεύει την κυριακάτικη έκδοση των New York Times.

Ο άλλοτε... σερβιτόρος που έγινε γεράκι 

Ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ μεγάλωσε σε μια περίοδο μεταβάσεων, ανατροπών αλλά και εντυπωσιακού πλουτισμού. Είδε τα άλλοτε «φτωχά» Εμιράτα της δεκαετίας του 1960 να αφήνουν πίσω τους την εποχή της βρετανικής αποικιοκρατίας και να «βουτούν» στα πλούτη. Σε ηλικία 14 ετών βρέθηκε στο Μαρόκο με ψεύτικο όνομα για να μην φαίνεται ότι είναι γόνος βασιλικής οικογένειας. Εκεί πήγε σχολείο για ένα διάστημα ενώ εργάστηκε και ως… σερβιτόρος σε εστιατόριο. Την εκπαίδευσή του, ωστόσο, θα τη συνέχιζε ως οικότροφος στο φημισμένο σχολείο «Gordonstoun» της Σκωτίας, το «αγαπημένο» των Βρετανών γαλαζοαίματων, ενώ στην πορεία θα περνούσε και έναν χρόνο στη βρετανική Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία του Σάντχερστ στα νότια του Ηνωμένου Βασιλείου. Όταν το 1979 οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και ο σάχης ανετράπη στο Ιράν, ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ ήταν 18 ετών και υπό την επιρροή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Στην πορεία, ωστόσο, θα άλλαζαν πολλά… 

Η δεκαετία του 1990 βρήκε τον Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, ως νεαρό τότε και φιλόδοξο αξιωματικό των ενόπλων δυνάμεων, να «πολεμάει» στο πλευρό των Αμερικανών ενάντια στις δυνάμεις του Σαντάμ Χουσεϊν στο Κουβέιτ και να αναπτύσσει στενούς «αμυντικούς» δεσμούς με την Ουάσιγκτον.

Ο Αυστραλός υποστράτηγος και η αμερικανική Blackwater 

Ο 21ος αιώνας θα τον έβρισκε, στον απόηχο των τρομοκρατικών χτυπημάτων της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, χτυπημάτων στα οποία είχαν πάρει μέρος και Εμιρατιανοί, να συγκρούεται έντονα με το πολιτικό ισλάμ, την αλ-Κάιντα και τους κάθε λογής τζιχαντιστές εντός αλλά και εκτός των συνόρων. Το 2009 ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ θα προχωρούσε, ωστόσο, σε μια πράξη αδιανόητη για τα μέχρι τότε δεδομένα των αραβικών μοναρχιών. Θα παρέδιδε τα ηνία των εμιρατιανών ενόπλων δυνάμεων και της αναδιοργάνωσής τους σε έναν μη-Άραβα, τον προερχόμενο από τις ειδικές δυνάμεις Αυστραλό απόστρατο υποστράτηγο Μάικλ Χάιντμαρς.

Στον απόηχο της καλούμενης Αραβικής Άνοιξης, από το 2010 και μετά, ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ θα βρισκόταν να εντείνει τον αγώνα του ενάντια στο πολιτικό Ισλάμ και στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την επισήμως αντιμετωπιζόμενη ως τρομοκρατική οργάνωση από τα Εμιράτα, σε συνεργασία και με έναν Αμερικανό: τον Ερικ Πρινς, ιδρυτή της διαβόητης ιδιωτικής εταιρείας μισθοφόρων Blackwater. Λέγεται ότι χωρίς την πολύπλευρη (υλική, οικονομική, στρατιωτική, διπλωματική) στήριξη των Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι δεν θα είχε καταφέρει να να πάρει την εξουσία ανατρέποντας τον Μοχάμεντ Μόρσι στην Αίγυπτο το 2013. 

Στην πορεία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, υπό τη de-facto ηγεσία του Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, θα προχωρούσαν και σε μια σειρά από άλλες δραστικές κινήσεις:

• θα πολεμούσαν στην Υεμένη, από το Μάρτιο του 2015 έως και το καλοκαίρι του 2019 οπότε απέσυραν το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών τους, παίρνοντας θέση στο πλευρό της Σαουδικής Αραβίας (όχι μόνο με Εμιρατιανούς αλλά και με μερικές εκατοντάδες μισθοφόρους από τη Λατινική Αμερική) ενάντια στους υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες Χούθι
• θα πρωταγωνιστούσαν, από το καλοκαίρι του 2017 και έπειτα, στην πολύπλευρή ρήξη με το Κατάρ παίρνοντας θέση ενάντια στη Ντόχα μέσα από την επιβολή ενός «επιθετικού» εμπάργκο
• θα καλούσαν τους Αμερικανούς (ήδη από την περίοδο της προεδρίας Ομπάμα) να συνεργαστούν με τη Ρωσία υπέρ του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία σε μια λογική τύπου «το μη χείρον βέλτιστον»
• θα έθεταν υπό τη δική τους - εμιρατιανή - σφαίρα επιρροής τον 34χρονο πρίγκιπα-διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας τον οποίο πολλοί πλέον παρουσιάζουν και ως τον «προστατευόμενο» του Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ
• θα συνέβαλαν στην ειρήνευση μεταξύ Ερυθραίας και Αιθιοπίας το 2018, ενώ θα προετοίμαζαν και τα σχέδια για την κατασκευή πετρελαιαγωγού που θα συνδέει τις εν λόγω δύο χώρες στις οποίες οι Εμιρατιανοί επενδύουν εμπορικά/ενεργειακά/στρατιωτικά
• θα προχωρούσαν, μέσω της εμιρατιανής εταιρείας «DP World», σε στρατηγικές επενδύσεις με στόχο την κατασκευή και τον έλεγχο υποδομών (στρατιωτικών και εμπορικών) στις περιοχές Σομαλιλάνδη (Somaliland) και Πουντλάνδη (Puntland) που διεκδικούν την αυτονομία τους ως αποσχισθείσες από τη Σομαλία
• θα «πολεμούσαν» υπέρ των δυνάμεων του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στη Λιβύη ήδη από το 2014, παραβιάζοντας όμως έτσι και το εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλει ο ΟΗΕ στη βορειοαφρικανική χώρα από το 2011. 

«Έως και τα τέλη του 2016, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν στήσει μια μυστική αεροπορική βάση στην ανατολική Λιβύη, από την οποία drones και αεροσκάφη βομβάρδιζαν τους αντιπάλους του Χάφταρ στη Βεγγάζη», γράφει ο Ρόμπερτ Γουόρθ στο The New York Times Magazine, επιβεβαιώνοντας έτσι και παλαιότερα δημοσιεύματα ιστοχώρων όπως είναι για παράδειγμα ο MiddleEastEye, δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία, οι Εμιρατιανοί έχουν στείλει στην εμπόλεμη Λιβύη

• drones (κινεζικά Wing Loong),
• αεροσκάφη (Air Tractor AT-802, Mirage 2000, F-16 κ.ά.),
• μισθοφόρους (από το Σουδάν, το Τσαντ κ.ά.) κάποιοι από τους οποίους λέγεται μάλιστα ότι μπήκαν στο «παιχνίδι» μέσω του Αμερικανού ιδρυτή της Blackwater, Έρικ Πρινς,
• και Εμιρατιανούς πιλότους που πετούν από αεροπορικές βάσεις της Λιβύης (Μπενίνα, Αλ-Καντίμ), της Αιγύπτου και της Ερυθραίας, πλήττοντας στόχους προσκείμενους στην καλούμενη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του τουρκόφιλου Φαγιέζ αλ Σάρατζ που φέρεται από την πλευρά του να ετοιμάζεται να προσφύγει και σε διεθνές δικαστήριο εναντίον των Εμιράτων επειδή τα τελευταία στηρίζουν ανοιχτά τον Χαλίφα Χάφταρ.

Ήταν ο απόστρατος Αμερικανός στρατηγός Τζέιμς Μάτις, ο μετέπειτα υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, εκείνος που σύμφωνα με δημοσιεύματα είχε χαρακτηρίσει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα «Μικρή Σπάρτη» («Little Sparta») ήδη από το 2014, αναγνωρίζοντας έτσι τη στρατιωτική υπεροχή του αραβικού κράτους, μια υπεροχή η οποία ωστόσο οφείλει πολλά και στις ίδιες τις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με όσα δημοσιεύτηκαν προ ημερών στον ιστότοπο του αμερικανικού περιοδικού Forbes, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προσφέρει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπλα, οπλικά συστήματα και πυρομαχικά «αξίας μεγαλύτερης των 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά την τελευταία δεκαετία», μεταξύ αυτών αεροσκάφη τύπου F-16, ελικόπτερα Apache, χιλιάδες τεθωρακισμένα οχήματα, δεκάδες χιλιάδες βόμβες κ.ά.  

«Παρά το μικρό μέγεθος της χώρας του με τους λιγότερους από ένα εκατομμύριο πολίτες», ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ «έχει υπό την επίβλεψή του περισσότερα από 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε κρατικά επενδυτικά ταμεία και διοικεί έναν στρατό που είναι καλύτερα εξοπλισμένος και καλύτερα εκπαιδευμένος από κάθε άλλον στην περιοχή πέρα από εκείνον του Ισραήλ», σημειώνει σε δημοσίευμά του το The New York Times Magazine.

Για να καταφέρει, βέβαια, να γιγαντωθεί στρατιωτικά, ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ έχει αξιοποιήσει και τις υπηρεσίες Αμερικανών όπως είναι ο σήμερα 69χρονος πάλαι ποτέ κορυφαίος κυβερνητικός αξιωματούχος Ρίτσαρντ Κλαρκ, ο Έρικ Πρινς της Blackwater, η - στελεχωμένη από πάλαι ποτέ ηγετικές μορφές των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων - εταιρεία Knowledge International LLC κ.ά.  

«Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαθέτουν ένα από τα πιο ισχυρά λόμπι στην Ουάσιγκτον. Μόνο το 2018 ξόδεψαν περισσότερα από 20 εκατομμύρια δολάρια σε 20 διαφορετικές εταιρείες λόμπινγκ», οι οποίες με τη σειρά τους «ενεπλάκησαν σε περισσότερες από 3.000 δράσεις», ενώ εταιρείες που εργάζονται για τα Εμιράτα προχώρησαν και σε δωρεές προς Αμερικανούς πολιτικούς συνολικά υψηλότερες των 600.000 δολαρίων, όπως σημειώνει σε δημοσίευμά του το Forbes.  

Εντονη η κριτική στο πρόσωπό του 

Καλούμενοι να αξιολογήσουν τις κινήσεις του Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ, άλλοι εμφανίζονται να του έχουν εμπιστοσύνη και άλλοι όχι. Ο Μπρετ ΜακΓκέρκ για παράδειγμα, ο άλλοτε ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο συνασπισμό των δυνάμεων που μάχονταν ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος στη Συρία, δηλώνει αναφερόμενος στον Εμιρατιανό σεϊχη ότι εκείνος «συχνότερα είχε δίκιο παρά άδικο». Στον αντίποδα ωστόσο, υπάρχουν και φωνές που αντιμετωπίζουν τον πρίγκιπα-διάδοχο του Αμπού Ντάμπι ως «αναξιόπιστο» ή «υπερβολικά άκαμπτο». Κάποιοι θεωρούν ότι εκείνος μπαίνει βαθιά μέσα σε διαμάχες τις οποίες όμως στην πραγματικότητα δεν μπορεί να ελέγξει, ενδεχομένως υπερεκτιμώντας τις δυνατότητές του υπερεπεκτεινόμενος και ρισκάροντας. Παράλληλα, ο 58χρονος σεΐχης έχει βέβαια βρεθεί και στο στόχαστρο έντονης κριτικής υπό το βάρος κατηγοριών για εγκλήματα και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός και εκτός των συνόρων (στην Υεμένη για παράδειγμα).  

Ο ίδιος, πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις το τελευταίο διάστημα εμφανίζεται να έχει επιδείξει και αξιοσημείωτη διπλωματική ευελιξία, για παράδειγμα απέναντι στο Ιράν με το οποίο λέγεται πως ανέπτυξε διαύλους επικοινωνίας τους περασμένους ταραχώδεις μήνες, στη σκιά των επιδεινούμενων σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, στέλνοντας μεταξύ άλλων και μια αντιπροσωπεία στο Ιράν στα τέλη του περασμένου Ιουλίου.

Οι δύσκολες ισορροπίες με Κίνα και Ρωσία 

Κατά τα λοιπά, το ενδιαφέρον δεν μπορεί παρά να στρέφεται και στις σχέσεις του Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ με την Κίνα (η οποία επίσης αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στο Κέρας της Αφρικής και ειδικότερα σε χώρες όπως είναι το Τζιμπουτί με το οποίο τα Εμιράτα βρέθηκαν προσφάτως στα «μαχαίρια»), με τη Σομαλία, την καλούμενη και περισσότερο ασταθή χώρα της περιοχής, που οδεύει προς εκλογές μέσα στο 2020 (μπαίνοντας παράλληλα βαθύτερα κάτω από τη σκέπη της τουρκικής επιρροής), αλλά και με τη Ρωσία με την οποία ωστόσο ο 58χρονος σεΐχης εμφανίζεται να τα πηγαίνει πολύ καλά για «αμερικανοτραφής». Ο Μοχάμεντ Μπιν Ζαγέντ έχει ταξιδέψει στη Ρωσία πάνω από επτά φορές τα τελευταία έξι χρόνια, υπογράφοντας μεταξύ άλλων και συμφωνίες «στρατηγικού» χαρακτήρα με τη ρωσική ηγεσία, ενώ και ο Πούτιν επισκέφθηκε τα Εμιράτα τον Οκτώβριο του 2019 για πρώτη φορά έπειτα από την ιστορική επίσκεψη που είχε πραγματοποιήσει εκεί το 2007.

Τα Εμιράτα εμφανίζονται να έχουν επενδύσει περί τα 6 δισ. δολ. στη Ρωσία, ενώ στο Ντουμπάι διατηρεί πλέον «περιφερειακή βάση/γραφεία» και η ρωσική Rosatom. Σημειώνεται ότι οι δύο χώρες συνεργάζονται από το 2017 και στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, με τη Rosatom να ρίχνει γέφυρες προς την Emirates Nuclear Energy Corporation.  Όσο για τον πρώτο στα χρονικά αστροναύτη από τα Εμιράτα, εκείνος έκανε πρόσφατα το ταξίδι προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μέσα σε… ρωσικό διαστημικό σκάφος «Soyuz».