Έφτασε η ώρα του Brexit: Kαι τώρα; - Έξι απαντήσεις για την επόμενη ημέρα

Τριάμισι χρόνια έπειτα από εκείνο το «μοιραίο» δημοψήφισμα του 2016 για το Brexit, και με τη Βρετανία να έχει εν τω μεταξύ αλλάξει όχι έναν, ούτε δύο αλλά τρεις πρωθυπουργούς, ήρθε πλέον η ώρα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Τα μεσάνυχτα της 31^ης Ιανουαρίου του 2020 η Βρετανία παύει να είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, τερματίζοντας έτσι μια σχέση 47 ετών που είχε ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 1973. Οι εξελίξεις είναι από κάθε άποψη ιστορικές. Σε πρακτικό/καθημερινό επίπεδο, ωστόσο, για τους εκατομμύρια πολίτες εκατέρωθεν της Μάγχης τα πράγματα δεν πρόκειται να αλλάξουν άμεσα αλλά εν καιρώ.

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Ήταν ο Ντέιβιντ Κάμερον που - ως ηγέτης των κυβερνώντων Βρετανών Συντηρητικών και πρωθυπουργός του Ηνωμένο Βασιλείου ήδη από το 2010 - είχε δεσμευτεί υπό την πίεση της ευρωσκεπτικιστικής αγγλικής δεξιάς (του ισόβιου ευρωβουλευτή Νάιτζελ Φάρατζ κ.ά.) ότι, εάν κέρδιζε τις εκλογές του Μαΐου του 2015, θα οδηγούσε το Ηνωμένο Βασίλειο σε δημοψήφισμα για την παραμονή ή έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τις εκλογές του 2015 ο Κάμερον τελικώς τις κέρδισε εξασφαλίζοντας ποσοστό 36,9%, με αποτέλεσμα έτσι να ανοίξει και ο δρόμος προς το δημοψήφισμα για το Brexit που έγινε πράξη τον Ιούνιο του 2016. Από τους σχεδόν 34 εκατομμύρια πολίτες (ποσοστό συμμετοχής 72,2%) που προσήλθαν στις κάλπες του δημοψηφίσματος εκείνο τον Ιούνιο, το 51,9% (ή αλλιώς τα 17,4 εκατομμύρια) ψήφισε υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ. Στην πορεία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΕΕ θα ξεκινούσαν να διαπραγματεύονται τους όρους του μεταξύ τους διαζυγίου και μαζί το καθεστώς των μελλοντικών τους σχέσεων όπως εκείνες επρόκειτο να διαμορφωθούν μετά το διαζύγιο.

Ως καταληκτική ημερομηνία εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ αρχικά ορίστηκε η 29^η Μαρτίου του 2019. Η επίμαχη ημερομηνία, όμως, στην πορεία θα μετατίθετο διαδοχικά για τις 12 Απριλίου… τις 22 Μαΐου… την 1^η Ιουλίου… τις 31 Οκτωβρίου και, τέλος, για τις 31 Ιανουαρίου του 2020. Ο Ντέιβιντ Κάμερον, που είχε ψηφίσει στο δημοψήφισμα υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ, οδηγήθηκε σε παραίτηση τον Ιούλιο του 2016 παραδίδοντας τα ηνία του κόμματος και μαζί της χώρας στην Τερέζα Μέι η οποία όμως επίσης οδηγήθηκε σε παραίτηση τον Ιούλιο του 2019 παραδίδοντας τα ηνία της εξουσίας στον Μπόρις Τζόνσον που είχε έναν χρόνο νωρίτερα, τον Ιούλιο του 2018, παραιτηθεί από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών. Ο Μπόρις Τζόνσον σάρωσε στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2019 εξασφαλίζοντας ποσοστό 43,6%, με την υπόσχεση να βγάλει το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ… όπερ και εγένετο.  

Και τώρα τι γίνεται; Όντως βγαίνει το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ;

Ναι, από τα μεσάνυχτα (ώρα Βρυξελλών) της Παρασκευής, 31 Ιανουαρίου του 2020, και μετά, το Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει πάψει να είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, τερματίζοντας έτσι μια σχέση που είχε ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 1973 με την ένταξη της Βρετανίας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Οι συνολικά 73 ευρωβουλευτές του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα είναι πια ευρωβουλευτές.

Και στην Κομισιόν δεν θα υπάρχει πλέον κανένας Βρετανός επίτροπος. Όσο για τον Βρετανό πρωθυπουργό, εκείνος δεν θα παίρνει πια μέρος στις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ. Το διαζύγιο είναι πλέον γεγονός. Για να επιστρέψει δε η Βρετανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να προχωρήσει εκ νέου σε σχετικό αίτημα ένταξης το οποίο θα πρέπει με τη σειρά του να γίνει δεκτό και από τα 27 εναπομείναντα κράτη-μέλη.

Τι αλλάζει στην πράξη από την 1^η Φεβρουαρίου;

Όχι πολλά. Από τώρα και για τους επόμενους τουλάχιστον 11 μήνες, η Βρετανία θα συνεχίσει να αποτελεί κομμάτι της ενιαίας αγοράς και της ευρωπαϊκής τελωνειακής ένωσης, διανύοντας επί της ουσίας μια μεταβατική περίοδο… προς την έξοδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, οι Βρετανοί πολίτες θα μπορούν να συνεχίζουν να ταξιδεύουν ελεύθερα, να ζουν και να εργάζονται σε άλλες χώρες της ΕΕ, όπως άλλωστε, κατά αντιστοιχία, και οι Ευρωπαίοι πολίτες πίσω στη Βρετανία. Το καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας θα συνεχίσει, με άλλα λόγια, να ισχύει όχι μόνο για τα πρόσωπα αλλά και για τα εμπορεύματα, τις υπηρεσίες και τα κεφάλαια.  

Πόσο θα κρατήσει η μεταβατική περίοδος;

Στην πραγματικότητα κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον θα ήθελε η μεταβατική περίοδος να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2020, για να μπορέσει έτσι η Βρετανία να μπει επισήμως σε μια νέα φάση από την 1^η Ιανουαρίου του 2021. Ωστόσο, θεωρητικώς, η μεταβατική περίοδος θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και ως τον Ιανουάριο του 2022 ή του 2023.

Τι θα γίνει κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου; 

Μέσα στους επόμενους τουλάχιστον 11 μήνες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να διαπραγματευτούν και να καταφέρουν να συμφωνήσουν το καθεστώς από το οποίο θα διέπονται στο μέλλον, μετά το πέρας δηλαδή της μεταβατικής περιόδου, οι μεταξύ τους σχέσεις. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις αναμένεται να ξεκινήσουν κάποια στιγμή μετά την 25^η Φεβρουαρίου του 2020, κατά πάσα πιθανότητα στις αρχές Μαρτίου. Επικεφαλής της βρετανικής διαπραγματευτικής ομάδας θα είναι ο διπλωμάτης Ντέιβιντ Φροστ (που είχε, ειρήσθω εν παρόδω, ξεκινήσει τη διπλωματική καριέρα του από την Κύπρο και μιλάει ελληνικά) και της ευρωπαϊκής ο Γάλλος Μισέλ Μπαρνιέ. Έως τις αρχές του ερχόμενου Ιουλίου θα πρέπει να είναι σαφές εάν η μεταβατική περίοδος πρόκειται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2020 ή όχι.   

Ποια είναι τα μεγάλα ζητήματα πάνω στα οποία θα πρέπει τώρα να συμφωνήσουν Βρετανία και ΕΕ;

Στην κορυφή βρίσκεται το θέμα της επιβολής δασμών και/ή ποσοστώσεων στις εισαγωγές εμπορευμάτων, ενώ πολλοί περιμένουν ότι θα ανακύψουν και θέματα «αθέμιτου ανταγωνισμού». Διαφωνίες αναμένεται να υπάρξουν και ως προς το καθεστώς των υπηρεσιών. Οι Ευρωπαίοι αναμένεται, από την πλευρά τους, να θέσουν μεταξύ άλλων ως ζητούμενο και την απρόσκοπτη πρόσβαση των αλιέων τους στα βρετανικά νερά. Κατά τα λοιπά, επιπλοκές αναμένεται να υπάρξουν και στο μέτωπο της «από κοινού» καταπολέμησης του εγκλήματος.

Και με τη Σκωτία τι θα γίνει;

Τα μέλη του κοινοβουλίου της Σκωτίας έχουν κατά πλειοψηφία ταχθεί υπέρ της διεξαγωγής ενός νέου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η 49χρονη Νίκολα Στέρτζιον, ως ηγέτιδα της τοπικής κυβέρνησης και του μεγαλύτερου σκωτικού κόμματος (που είναι το SNP), θέλει να οδηγήσει την περιοχή σε δημοψήφισμα κατά το δεύτερο μισό του 2020. Για να γίνει ωστόσο κάτι τέτοιο (και να έχει νομικά δεσμευτική ισχύ), θα πρέπει προηγουμένως να έχει δώσει τη συγκατάθεσή της και η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, με τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον ωστόσο να αποκλείει κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Εναλλακτικώς, οι Αρχές της Σκωτίας θα μπορούσαν είτε να προσφύγουν στη δικαιοσύνη διεκδικώντας το δικαίωμα σε ένα νομικά δεσμευτικό δημοψήφισμα με αίτημα την ανεξαρτησίας τους από το Ηνωμένο Βασίλειο, είτε να προχωρήσουν σε ένα «συμβολικό» δημοψήφισμα. Υπενθυμίζεται ότι στη Σκωτία είχε πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο νομικά δεσμευτικό δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο του 2014, με τους πολίτες ωστόσο τότε να ψηφίζουν κατά πλειοψηφία (με 55,3% έναντι 44,7%) υπέρ της παραμονής εντός του Ηνωμένου Βασιλείου. Έκτοτε, βέβαια, έχουν αλλάξει πολλά…