Βενεζουέλα 13 μήνες μετά: Ο «πρόεδρος» Γκουαϊδό και ο survivor Μαδούρο

Ήταν 23 Ιανουαρίου του 2019, ακριβώς πριν από 13 μήνες, όταν ένας τότε 35χρονος πολιτικός ονόματι Χουάν Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος της Βενεζουέλας ενώπιον χιλιάδων υποστηρικτών του στο Καράκας, με την αμερικανική κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ να σπεύδει σχεδόν αυτοστιγμεί - πρώτη εκείνη - να τον αναγνωρίσει ως τον νέο και μοναδικό «νόμιμο πρόεδρο» της λατινοαμερικανικής Μπολιβαριανής Δημοκρατίας. Τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς, ο Γκουαϊδό θα βρισκόταν στην πρωτεύουσα της Κολομβίας, Μπογκοτά, να ανταλλάσσει χειραψίες με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Μάικ Πενς και να χαιρετά τα πλήθη σε συναυλίες («Venezuela Aid Live») διοργανωθείσες από τον Βρετανό δισεκατομμυριούχο Ρίτσαρντ Μπράνσον, προτού ξεκινήσει περιοδεία στη «γειτονιά» αναζητώντας συμμαχίες σε Βραζιλία, Παραγουάη, Αργεντινή και Εκουαδόρ.

Έναν χρόνο μετά, ο Χουάν Γκουαϊδό εξακολουθεί να δηλώνει «πρόεδρος» της Βενεζουέλας χωρίς όμως στην πραγματικότητα να είναι. Όταν εκείνος βρέθηκε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας τον περασμένο Ιανουάριο, παρουσιάστηκε ως «ο αναγνωρισμένος από περισσότερες από 50 χώρες μεταβατικός πρόεδρος της Βενεζουέλας». Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο 36χρονος πια πολιτικός απέχει ακόμη πολύ από το να μπορεί να θεωρηθεί «πρόεδρος». Ίσως μάλιστα και να απέχει σήμερα… περισσότερο από όσο τους πρώτους μήνες του 2019. Ακόμη και από καθαρά αριθμητική σκοπιά άλλωστε, οι περίπου 50 με 60 χώρες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, με απόφαση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη) που έχουν αναγνωρίσει τον Γκουαϊδό ως «νόμιμο πρόεδρο» δεν είναι πολλές μπροστά στα συνολικά 193 κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών.

«Υποτιμήσαμε την ανθεκτικότητα του Μαδούρο»

Παράγοντες προσκείμενοι στο στρατόπεδο του Χουάν Γκουαϊδό παραδέχονται επί της ουσίας την ήττα τους, μιλώντας σε αμερικανικά δίκτυα όπως είναι το CNBC. Η Βανέσα Νόιμαν, «πρέσβης» του Γκουαϊδό στο Λονδίνο, παραδέχεται ότι έγιναν «λάθη» αλλά και ότι «υποτιμήθηκε η ανθεκτικότητα του καθεστώτος» του Νικολάς Μαδούρο που εξακολουθεί ως de-facto και de-jure πρόεδρος να ελέγχει πλήρως την εξουσία, τη δικαιοσύνη, τον στρατό και ευρύτερα τον κρατικό μηχανισμό εντός της Βενεζουέλας.

«Μπορούμε να πάρουμε πίσω τη Βενεζουέλα και θα το κάνουμε», διακήρυξε από την πλευρά του ο 36χρονος πια Χουάν Γκουαϊδό, μιλώντας στο αμερικανικό δίκτυο CNN και τη δημοσιογράφο Ίζα Σοάρες στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου. Στην πράξη ωστόσο, ο πλευρά του Γκουαϊδό δεν έχει καταφέρει πολλά τους τελευταίους 13 μήνες. Αντιθέτως, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι εκείνη έχει υποστεί διαδοχικές ήττες και απώλειες, ειδικά από τον Απρίλιο του 2019 - οπότε ο Γκουαϊδό προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε να πάρει τον στρατό με το μέρος του - και έπειτα.

«Ο Γκουαϊδό απέτυχε»

«Ο Γκουαϊδό απέτυχε… Η αποτυχημένη απόπειρα ανατροπής του Μαδούρο στις 30 Απριλίου ήταν μια αποφασιστική στιγμή», γράφει στο CNN ο βραβευμένος δημοσιογράφος-αναλυτής Νικ Πέιτον Γουόλς, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους το άστρο του 36χρονου διεκδικητή της προεδρίας δεν λάμπει πια το ίδιο.

«Οι Βενεζουελάνοι, που άλλοτε εμπνέονταν από τον Γκουαϊδό, χάνουν την πίστη τους», γράφει ο Άντονι Φαϊόλα στην Washington Post, υπογραμμίζοντας μάλιστα κατά αντιδιαστολή ότι «ο Μαδούρο – όντας πολύ πιο πονηρός και περισσότερο ανθεκτικός από όσο είχαν υπολογίσει οι αντίπαλοί του – παραμένει άνετα βολεμένος στο προεδρικό μέγαρο». Την παραπάνω εκτίμηση έρχονται πάντως να επιβεβαιώσουν και οι δημοσκοπήσεις, που παρουσιάζουν τη δημοφιλία του Γκουαϊδό να έχει πλέον υποχωρήσει κάτω από το 40%, από 65% που ήταν την άνοιξη του 2019.

Εν έτει 2020 πια, ο 57χρονος Νικολάς Μαδούρο, πρόεδρος της Βενεζουέλας ο ίδιος από το 2013 οπότε και διαδέχτηκε στην εξουσία τον Ούγκο Τσάβες, παραμένει κυρίαρχος στο εσωτερικό της πλούσιας σε πετρέλαιο (αλλά και σε χρυσό από την περιοχή του Αμαζονίου) Βενεζουέλας… Κι αυτό με τις ευλογίες μεγάλου μέρους της διεθνούς κοινότητας… που είτε συνεχίζει κανονικά να κάνει μπίζνες με το καθεστώς Μαδούρο… είτε απλώς διστάζει να τραβήξει τόσο το σκοινί ώστε να τον ανατρέψει.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες απέδειξαν κάτι με τις κινήσεις τους τους περασμένους 13 μήνες, αυτό είναι ότι στην πραγματικότητα - και σε αντίθεση με όσα έχουν διαμηνύσει κατά καιρούς πλείστοι Αμερικανοί αξιωματούχοι - οι ίδιες δεν προτίθενται να εμπλακούν στρατιωτικά στο μέτωπο της Βενεζουέλας συμβάλλοντας στην ανατροπή του Μαδούρο. Ένας από τους βασικούς θιασώτες μάλιστα των σεναρίων μεγαλύτερης αμερικανικής στρατιωτικής εμπλοκής, εν προκειμένω ο Τζον Μπόλτον, δεν βρίσκεται πλέον στη θέση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. «Αποχώρησε» τον περασμένο Σεπτέμβριο μέσα σε μάλλον κακό κλίμα, με τον πρόεδρο Ντόλαντ Τραμπ να τον ειρωνεύεται ως υπερβολικά «πολεμοχαρή» («εάν τον άκουγα, τώρα θα είχε ξεσπάσει… ο έκτος Παγκόσμιος», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος προ εβδομάδων αναφερόμενος στον πρώην σύμβουλό του).

Ρωσία και Κίνα υπέρ του Μαδούρο 

Υπάρχουν όμως και άλλες μεγάλες δυνάμεις που συνεχίζουν απτόητες τις «μπίζνες» με το καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο. Η Ρωσία φέρεται, σύμφωνα με δημοσιεύματα (Reuters κ.ά.), να παίρνει πλέον μεγάλο μέρος (ποσοστό από 20% έως και 70%) του εξαγόμενου πετρελαίου της Βενεζουέλας και, μέσω της ρωσικής κρατικής πετρελαϊκής Rosneft, να το στέλνει στα διυλιστήρια της Ινδίας και της Κίνας, βοηθώντας έτσι τον Μαδούρο να παρακάμψει τον κλοιό των αμερικανικών κυρώσεων. Χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν και η (ΝΑΤΟική) Τουρκία εξακολουθούν, άλλωστε, να αναγνωρίζουν τον Νικολάς Μαδούρο ως νόμιμο πρόεδρο της Βενεζουέλας, απορρίπτοντας παράλληλα ως «παράνομες» και τις αμερικανικές κυρώσεις, ενώ άλλες όπως η Ινδία επιλέγουν να τηρούν στάση ουδετερότητας. Ενδεικτική και η επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών του Μαδούρο, Χόρχε Αρεάσα, στην Τεχεράνη μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, συναντώντας από κοντά και τον Ιρανό πρόεδρο Χασάν Ροχανί, μεταξύ άλλων.

«Ματωμένος χρυσός» από τη Βενεζουέλα για τους Ευρωπαίους 

Αλλά και οι Ευρωπαίοι από την πλευρά τους, αν και έχουν σπεύσει να αναγνωρίσουν ως μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλας τον Χουάν Γκουαϊδό ακολουθώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ, εξακολουθούν στην πράξη να αγοράζουν… χρυσό από τον Μαδούρο. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει απαγορεύσει συγκεκριμένα το εμπόριο χρυσού από τη Βενεζουέλα», σημειώνει σε δημοσίευμά του, με ημερομηνία Ιανουαρίου του 2020, το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters. Υπό αυτό το πρίσμα, αποκτούν νόημα και οι δηλώσεις του ιδίου του Χουάν Γκουαϊδό που βρέθηκε προ εβδομάδων σε Βρυξέλλες, Νταβός και Λονδίνο. Από το έδαφος της Γηραιάς Ηπείρου, ο 36χρονος διεκδικητής της βενεζουελανικής προεδρίας κάλεσε τους Ευρωπαίους να «στοχοποιήσουν» τον χρυσό της Βενεζουέλας ως «ματωμένο χρυσό» (στο πρότυπο των «ματωμένων διαμαντιών» της αφρικανικής ηπείρου), πράγμα που θα τους επιτρέψει εν συνεχεία και να επιβάλουν περιορισμούς στην εμπορία του.

Τα ανοίγματα του Μαδούρο και η απροθυμία της Ουάσιγκτον να εμπλακεί 

Ο ίδιος ο Νικολάς Μαδούρο πάντως, ως πολτικός «survivor», δείχνει πλέον να… ανοίγεται ακόμη και προς την πλευρά των εχθρών του. Μέσα από τις σελίδες της αμερικανικής Washington Post στην οποία παραχώρησε μακροσκελή συνέντευξη πριν από περίπου έναν μήνα, ο 57χρονος ηγέτης δήλωσε έτοιμος να ξεκινήσει άμεσα αδιαμεσολάβητες συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, συνομιλίες που θα στοχεύουν στη διαμόρφωση μιας «νέου τύπου» «αμοιβαία επωφελούς» σχέσης μεταξύ των δύο χωρών στη βάση του διαλόγου και του σεβασμού. Κάνοντας μάλιστα ένα βήμα παραπέρα, ο Βενεζουέλας ηγέτης έστειλε το μήνυμα ότι από μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσαν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη και οι πετρελαϊκοί κολοσσοί των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο ίδιο πλαίσιο, εκείνος επιλέγει και να «διαχωρίζει» τον Τραμπ από τους συνεργάτες του, υποστηρίζοντας ότι είναι αξιωματούχοι όπως ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, που δεν αφήνουν τον Αμερικανό πρόεδρο να αποκαταστήσει τους δεσμούς του με τη Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας.

Η Ουάσιγκτον ξεκαθαρίζει πάντως από την πλευρά της ότι το μοναδικό θέμα που θα μπορούσε να συζητήσει στην παρούσα φάση με τον Μαδούρο θα ήταν… η έξοδος του τελευταίου από την εξουσία, προκειμένου να αναλάβει τα ηνία μεταβατική κυβέρνηση με την αποστολή να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Κάθε άλλου τύπου συζήτηση με τους Αμερικανούς στην πραγματικότητα θα λειτουργούσε υπέρ του Μαδούρο, νομιμοποιώντας τον στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Η Ουάσιγκτον προφανώς και δεν προτίθεται να δώσει τροφή σε καμία τέτοιου τύπου νομιμοποίηση. Στον αντίποδα, οι Αμερικανοί αφήνουν να εννοηθεί ότι θα μπορούσαν και να σκληρύνουν έτι περαιτέρω τη στάση τους απέναντι στον Μαδούρο, ενδεχομένως ακόμη και μέσα από έναν ναυτικό αποκλεισμό που δεν θα αφήνει το προερχόμενο από τη Βενεζουέλα πετρέλαιο να φτάσει στην Κούβα.

Τα προβλήματα παραμένουν στο εσωτερικό 

Πίσω στην ίδια τη Βενεζουέλα πάντως, τα προβλήματα για τους πολίτες παραμένουν, αν και το «κλίμα» στην πρωτεύουσα, Καράκας, φαντάζει ήρεμο και ελεγχόμενο. Έως και τα τέλη του 2019, τουλάχιστον 4,5 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι, περίπου το 15% του συνολικού πληθυσμού, υπολογίζεται πως είχαν εγκαταλείψει τη χώρα αναζητώντας μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Για όσους (απ)έμειναν πίσω, τα προβλήματα παραμένουν υπό μορφή ελλείψεων σε βασικά αγαθά (φάρμακα, τρόφιμα κ.ά.) και προβλημάτων στα δίκτυα διανομής νερού και ηλεκτρικού. Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτή η πλούσια σε πετρέλαιο χώρα ήταν άλλοτε η κατά κεφαλήν πλουσιότερη της Νότιας Αμερικής…