Οδοιπορικό στο ματωμένο Μπέλφαστ - Μια πόλη που θέλει να ξεχάσει

Ενα πρώην μέλος του ΙΡΑ και ένας απόστρατος Βρετανός αξιωματικός ξεναγούν το «Εθνος» στις γειτονιές καθολικών και προτεσταντών, δίνοντας τη δική τους εκδοχή για τα γεγονότα, 20 χρόνια μετά τη «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής»

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 7 λεπτά ┋

Είναι ένα τείχος που χωρίζει στα δύο μια γειτονιά που σημαδεύτηκε από επεισόδια, συγκρούσεις και αιματηρές επιθέσεις, με περισσότερους από 3.500 νεκρούς και 47.500 τραυματίες... Ακόμη και σήμερα, μετά τις 7 το απόγευμα, οι πόρτες κλείνουν, αποκλείοντας την πρόσβαση από τη μία πλευρά στην άλλη.

Το τείχος δεν βρίσκεται σε κάποια μακρινή πόλη της Μέσης Ανατολής, ούτε στη «δική μας» διχοτομημένη Λευκωσία. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δυτικού Μπέλφαστ, της πρωτεύουσας της βρετανικής Βόρειας Ιρλανδίας, από το 1969. Γεμάτο γκράφιτι, χρώματα και ιστορία, το «τείχος της Ειρήνης» (Peace Wall), όπως ονομάστηκε, στέκεται όχι μόνο για να υπενθυμίζει τις νωπές πληγές μιας μάχης που έληξε μόλις το 1998 με τη «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής», αλλά και για την ασφάλεια -συναισθηματική περισσότερο σε αυτήν τη φάση- των κατοίκων της περιοχής, που ακόμη δεν εμπιστεύονται τους γείτονές τους.

«Χτίσαμε τείχος και όχι εμπιστοσύνη μεταξύ μας» θα μας πει ο Μαρκ Τρέισι, πρώην αξιωματικός του βρετανικού στρατού, που μας ξεναγεί στην πλευρά των προτεσταντών. Μας εξηγεί ότι ήταν η «απάντηση» στον τρόπο επίθεσης του ΙΡΑ, τα μέλη του οποίου πήγαιναν στις περιοχές των Βρετανών, άφηναν μια βόμβα και εξαφανίζονταν στα «δικά τους» στενά.

«Τουλάχιστον με το τείχος περιορίσαμε τις βραδινές βόμβες» λέει, δείχνοντάς μας τα μνημεία με τον χαρακτηριστικό κόκκινο σταυρό, «σημάδι» ότι εκεί υπήρξαν νεκροί από επίθεση των καθολικών. «Τα τείχη αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μπέλφαστ, του Ντέρι και άλλων πόλεων εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Ηταν αρχικά μια απάντηση στις επιθέσεις τύπου “άμεσης πυροδότησης” (quick fire). Ενώ σήμερα κανείς δεν θα τα χρειαζόταν, άθελά τους οι άνθρωποι παραμένουν φοβισμένοι μη δεχθούν επίθεση, οπότε παραδόξως ακόμη χρειάζονται!

Κατά τη γνώμη μου θα μείνουν εκεί μέχρι να λυθεί το βασικό ζήτημα, που είναι η βρετανική κυριαρχία», θα απαντήσει ο Γκέραρντ Φούσκο, ο οποίος «ενεπλάκη στον δημοκρατικό αγώνα για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και υπήρξε μέλος του κόμματος Σιν Φέιν για πάνω από 36 χρόνια» όπως ο ίδιος είπε.

Στη φυλακή για έξι χρόνια

Ο Φούσκο είναι ο ξεναγός μας στη γειτονιά των καθολικών και αποφεύγει με τακτ να παραδεχτεί ότι ήταν μέλος του ΙΡΑ. Ο αδελφός του, Αντζελο, υπήρξε διακεκριμένο μέλος του, γνωστός για τη θρυλική απόδρασή του πριν από τη δίκη για τη δολοφονία αξιωματικού της βρετανικής αεροπορίας το 1980. Ο Γκέραρντ συνελήφθη το 1976 και έμεινε στη φυλακή για έξι χρόνια, επειδή μετέφερε βόμβες, αλλά και γιατί παραδέχτηκε την οικογενειακή του σχέση με τον Αντζελο.

«Οι συνθήκες στη φυλακή κατά τη διάρκεια της “γενικής διαμαρτυρίας” της περιόδου 1976-1981 ήταν εξαιρετικά βίαιες, ενώ εκατοντάδες δημοκρατικοί κρατούμενοι υπέστησαν ξυλοδαρμούς και καθημερινή εξευτελιστική μεταχείριση, προκειμένου να τερματίσουμε τη διαμαρτυρία μας κατά του βρετανικού ποινικού συστήματος» διηγείται.

Εννοεί την ιστορική απεργία πείνας που έκαναν κρατούμενοι του ΙΡΑ και του Ιρλανδικού Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (INLA - σοσιαλιστική οργάνωση), προκειμένου να αντιμετωπιστούν ως πολιτικοί κρατούμενοι και όχι ως φυλακισμένοι του κοινού ποινικού δικαίου. Ο θρύλος των Βορειοϊρλανδών καθολικών, ο Μπόμπι Σαντς, ήταν ένας από τους εννέα κρατούμενους που πέθαναν από την απεργία το 1981, αφού η τότε Βρετανή πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ δεν έκανε πίσω.

Ο Φούσκο μάς δείχνει το γκράφιτι με το πρόσωπο του Μπόμπι Σαντς στο δυτικό Μπέλφαστ. Εκεί, στη Φολς Ρόουντ, την εργατική περιοχή των καθολικών, σημειώθηκαν μερικές από τις πιο βίαιες συγκρούσεις. Γι’ αυτό πολλές τοιχογραφίες εμπεριέχουν χειροπέδες, με την ένδειξη «Made in Britain», συνθήματα όπως «Μπορούν να σκοτώσουν τους επαναστάτες, αλλά όχι και την επανάσταση» και προσωπογραφίες ηρώων της ιρλανδικής ανεξαρτησίας.

Ο ξεναγός μας στέκεται μπροστά στο πρόσωπο του Σαντς και συγκινημένος θα μας πει: «Θεωρώ ότι ο αγώνας για τις εθνικές ελευθερίες ήταν μια δίκαιη και φυσική απάντηση στην καταπίεση του βρετανικού στρατού στο εσωτερικό της χώρας μας. Εύχομαι τα πράγματα να ήταν διαφορετικά, αλλά η άρνηση της εθνικής ελευθερίας του ιρλανδικού λαού κατέστησε την αντίδραση και τον αγώνα μας αναπόφευκτα. Και μαζί ήρθαν οι μάχες και οι απώλειες από τις συγκρούσεις…».

Αν στα λόγια του Ιρλανδού ξεναγού κρύβεται μια νοσταλγία, η θέση του Μαρκ Τρέισι για τη δράση του ΙΡΑ και των άλλων οργανώσεων είναι ξεκάθαρη. Αναγράφεται, άλλωστε, σε τοίχο της Σανκίλ Ρόουντ, της εύπορης γειτονιάς των Βρετανών, όπου παντού ανεμίζουν βρετανικές σημαίες. «ΙΡΑ, Σιν Φέιν, ΙΣΙΣ είναι ίδια, καμία διαφορά» λέει. Και ενώ στα γκράφιτι των καθολικών κυριαρχούν οι αγώνες, η πολιτική και η αλληλεγγύη, οι περισσότερες τοιχογραφίες στην πλευρά των προτεσταντών αφορούν θύματα, εμβλήματα Ταγμάτων και μέλη της βασιλικής οικογένειας της Βρετανίας.

«Υπάρχει ακόμα φόβος»

Ο ίδιος ο Τρέισι, που αποχαιρέτησε διά χειραψίας τον Φούσκο, παραδέχεται ότι ακόμη και τώρα φυλάσσεται με κάμερες ασφαλείας και άλλα μέσα παρακολούθησης στο σπίτι του. «Από κάθε πλευρά υπάρχουν οικογένειες που θυμούνται και εξακολουθούν να φοβούνται. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο, αν όχι τρεις γενιές, πριν να επουλωθούν οι πληγές» εξομολογείται.

Η ιστορική «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής», το 1998, άνοιξε τον δρόμο για το μοίρασμα της εξουσίας μεταξύ προτεσταντών - καθολικών στην τοπική κυβέρνηση της Βόρειας Ιρλανδίας και την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων του ΙΡΑ. Σε αντάλλαγμα, ο ΙΡΑ και η πολιτική του πτέρυγα, το Σιν Φέιν, παραιτήθηκαν από τον ένοπλο αγώνα και δέχτηκαν ότι η ενοποίηση της Ιρλανδίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τις κάλπες, εφόσον ταχθεί υπέρ αυτής της λύσης η πλειοψηφία
των πολιτών της Βόρειας Ιρλανδίας (Ολστερ). Μετά τη συμφωνία η ζωή στο Μπέλφαστ άρχισε να επανέρχεται σιγά σιγά. Μέχρι τότε η πόλη ήταν άδεια και αυστηρά βιομηχανική.

Σήμερα οι πληγές μοιάζει να επουλώνονται, με τους κατοίκους να βρίσκουν ξανά τους κανονικούς ρυθμούς μιας σύγχρονης πόλης. Αλλά τι θα γίνει σε περίπτωση άτακτου Brexit; Καμία πλευρά στη Βόρεια Ιρλανδία δεν το ήθελε. Είναι ένα από τα θέματα στα οποία Γκέραλντ και Μαρκ συμφωνούν. «Θα ήμουν ανήσυχος για τις επιπτώσεις που θα έχει η μη συμφωνία για το Brexit στη “Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής”, η οποία μας οδηγεί μέχρι στιγμής στον δρόμο προς την “ειρηνευτική διαδικασία”.

Είμαι βέβαιος πως ό,τι και να συμβεί, δεν θα επιστρέψουμε στην ένοπλη σύγκρουση που έχει σημαδέψει καταστροφικά τη χώρα μας για πάνω από 25 χρόνια» λέει ο Γκέραρντ. Μόνο που το άτακτο Brexit μπορεί να οδηγήσει σε «σκληρά σύνορα» πάνω στο νησί της Ιρλανδίας. «Η επιστροφή σκληρών συνόρων θα ήταν ένα πολύ αρνητικό αποτέλεσμα για όλους. Δεν υπάρχει κανείς που να ωφελείται, ειδικά οι άνθρωποι που έχουν εργαστεί τόσο σκληρά κατά τη διάρκεια των χρόνων για να αφαιρεθούν τα στρατιωτικά σημεία ελέγχου, οι ένοπλοι φρουροί και τα μπλόκα στα σύνορα. Κανείς δεν θέλει να επιστρέψει σε αυτήν την κατάσταση» προσθέτει.