Γιατί ο πλανήτης ανησυχεί τόσο πολύ για το πυρηνικό εργοστάσιο στη Ζαπορίζια; Οι μάχες Ρωσίας – Ουκρανίας και ο φόβος για νέο Τσέρνομπιλ

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια/Ap Photos

Η εντατικοποίηση των μαχών μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών στρατιωτικών γύρω από το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια στην Ουκρανία - το μεγαλύτερο της Ευρώπης - θα μπορούσε να θέσει τμήματα της Ευρώπης σε κίνδυνο καταστροφής από ραδιενέργεια.

Το συγκρότημα Ζαπορίζια στη νοτιοανατολική πόλη Enerhodar της Ουκρανίας καταλήφθηκε από τη Ρωσία τις πρώτες ημέρες του πολέμου. Εξακολουθεί να λειτουργεί από Ουκρανούς τεχνικούς, με τη διεθνή ανησυχία να βρίσκεται στα ύψη μετά από βομβαρδισμούς που έπληξαν το εργοστάσιο, του οποίου οι έξι αντιδραστήρες παράγουν περισσότερη ενέργεια από οποιαδήποτε άλλη παρόμοια εγκατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Δύση κατηγορεί τη Ρωσία για πυρηνική τρομοκρατία, η οποία σκόπιμα τοποθέτησε εκεί εκατοντάδες στρατιώτες και αποθήκες όπλων για να το χρησιμοποιήσει ως «ασπίδα» για τον βομβαρδισμό κοντινών στόχων. Η Ουκρανία λέει επίσης ότι οι ρωσικές δυνάμεις επιτίθενται άμεσα στην τοποθεσία.

Μάλιστα, αξιωματούχοι στην πόλη Ζαπορίζια, η οποία παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο, άρχισαν να προετοιμάζουν σχέδια για την εκκένωση των πολιτών σε περίπτωση διαρροής ραδιενέργειας.

Τι συνέβη;

Χτισμένο από την τότε Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1980, το εργοστάσιο της Ζαπορίζια με τους έξι αντιδραστήρες συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 ισχυρότερων πυρηνικών σταθμών στον κόσμο.

Μετά την έναρξη της εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου χρειάστηκε λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα για να καταλάβει το εργοστάσιο στο Enerhodar, μια πόλη που βρίσκεται περίπου 2 ώρες με το αυτοκίνητο νοτιοδυτικά της μεγαλύτερης Ζαπορίζια.

Η κατάληψη του εργοστασίου από τις ρωσικές δυνάμεις μια εβδομάδα μετά την έναρξη της εισβολής προκάλεσε αρχικά ανησυχία όταν ξέσπασε πυρκαγιά στο χώρο μετά από βομβαρδισμό.

Εκείνη η επίθεση σηματοδότησε την πρώτη φορά στην ιστορία που ξέσπασε πόλεμος σε μια χώρα με τόσο μεγάλη και προηγμένη υποδομή πυρηνικής ενέργειας, σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας με έδρα τη Βιέννη, η οποία αναφέρεται στα Ηνωμένα Έθνη.

Ο πανικός αυτός ανανεώθηκε αυτή την εβδομάδα, αφού οι βομβαρδισμοί προκάλεσαν ζημιές σε πολλά κτίρια και σε ένα καλώδιο τροφοδοσίας και έθεσαν εκτός λειτουργίας έναν αντιδραστήρα, σύμφωνα με την Energoatom, την εθνική εταιρεία ενέργειας της Ουκρανίας.

Το εργοστάσιο παρέχει στην Ουκρανία περισσότερο από το 20% της ηλεκτρικής της ενέργειας. Η Μόσχα «εκβιάζει ολόκληρο τον κόσμο με την πιθανότητα πυρηνικής καταστροφής», σύμφωνα με τον Hryhoriy Plachkov, πρώην επικεφαλής της Κρατικής Επιθεώρησης Πυρηνικών Ρυθμίσεων της Ουκρανίας.

Η Ρωσία, η οποία κατέχει το εργοστάσιο, έχει ανταλλάξει κατηγορίες περί ευθύνης με την Ουκρανία, η οποία φαίνεται να διεξάγει νέα επίθεση στα νότια της χώρας.

Δεν είναι γνωστό πόσοι από τους 11.000 προπολεμικούς υπαλλήλους του εργοστασίου συνεχίζουν να εργάζονται στο χώρο. Ένας πρώην εργαζόμενος δήλωσε στο NBC News ότι ήταν «πολύ τρομακτικό γι' αυτούς να εργάζονται» υπό ρωσικό έλεγχο, εν μέσω αναφορών ότι ορισμένοι από αυτούς κρατούνταν όμηροι. Το NBC News δεν έχει επαληθεύσει τους ισχυρισμούς των δύο πλευρών.

Αλλά ενώ και οι δύο αντάλλασσαν κατηγορίες, το δημοτικό συμβούλιο της Ζαπορίζια ετοίμαζε μια εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού «για να εξηγήσει τους κανόνες συμπεριφοράς του πληθυσμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης», δήλωσε ο γραμματέας του Anatolii Kurtev σε ανάρτηση στο Telegram την Τετάρτη. «Ωστόσο, προς το παρόν αυτά είναι μόνο προληπτικά μέτρα», είπε.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;

Η καταστροφή του 1986 στο Τσέρνομπιλ θεωρείται η χειρότερη του είδους της, που οδήγησε στην εκκένωση περισσότερων από 100.000 ανθρώπων και στον εντοπισμό ραδιενέργειας σε όλη την Ευρώπη.

Επισήμως, λιγότεροι από 50 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην καταστροφή της σοβιετικής εποχής, αλλά οι επιστήμονες και οι περιβαλλοντολόγοι χλευάζουν αυτόν τον αριθμό ως υπερβολικά χαμηλό κατά τάξεις μεγέθους και πιθανότατα προϊόν του αυστηρού ελέγχου της ΕΣΣΔ στην πληροφόρηση εκείνη την εποχή.

Η Ζαπορίζια είναι σχεδόν διπλάσια σε μέγεθος, αν και οι άμεσες συγκρίσεις είναι δύσκολες επειδή οι δύο εγκαταστάσεις είναι εντελώς διαφορετικές, εξήγησε ο Plachkov.

Το Τσερνομπίλ χρησιμοποίησε αυτό που ονομάζεται αντιδραστήρες RBMK, ή αντιδραστήρες καναλιών υψηλής ισχύος: παλαιότερη σοβιετική τεχνολογία που τροποποιήθηκε μετά την καταστροφή και εξακολουθεί να λειτουργεί εντός της Ρωσίας σήμερα παρά τις ανησυχίες για την ασφάλεια.

Οι πιο σύγχρονοι αντιδραστήρες της Ζαπορίζια θα πρέπει να ενισχυθούν για να αντιμετωπίσουν τεράστιες δυνάμεις όπως ένα αεροπλάνο που πέφτει πάνω τους, σύμφωνα με τον Hamish de Bretton-Gordon, ο οποίος ηγήθηκε των δυνάμεων χημικής, βιολογικής, ραδιολογικής και πυρηνικής άμυνας, γνωστές ως CBRN τόσο στον βρετανικό στρατό όσο και στο ΝΑΤΟ.

«Ωστόσο, πρόκειται για μια εμπόλεμη ζώνη, χρησιμοποιούνται κάποια πυρομαχικά που είναι πολύ πιο θανατηφόρα από ένα αεροπλάνο που τους χτυπάει», είπε. «Το να πολεμάς σε έναν πυρηνικό σταθμό είναι τρελό, απλά δεν είναι καλή ιδέα».

Η κατάσταση είναι ασφαλής προς το παρόν. Αλλά ο γενικός διευθυντής του ΙΑΕΑ Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι δήλωσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την Πέμπτη ότι «αυτό μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή».

Δεν είναι μόνο οι αντιδραστήρες. Η περιοχή γύρω από το εργοστάσιο έχει σιλό με πυρηνικά απόβλητα και στο περιβάλλον έδαφος θα μπορούσε να απελευθερώσει ραδιενέργεια, δήλωσε ο de Bretton-Gordon.

«Αν αυτό πιάσει φωτιά ή ανατιναχθεί, η μόλυνση είναι απίθανο να απομονωθεί στην Ουκρανία», είπε. «Είναι πιθανό να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη - και τη Ρωσία επίσης».

Εάν συνέβαινε ένα αρκετά μεγάλο ατύχημα, θα μπορούσε να έχει συνέπειες για τους ανθρώπους στο ουκρανικό λιμάνι της Οδησσού στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και «για τους ανθρώπους στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία και τη Ρωσία», δήλωσε ο Juan Matthews, επισκέπτης καθηγητής στο Πυρηνικό Ινστιτούτο Dalton του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Είπε ότι οι αντιδραστήρες του εργοστασίου βρίσκονται στις όχθες του Δνείπερου και αν διαφύγει ραδιενεργό υλικό στον ποταμό, «δεν θα ήταν καλή κατάσταση για τη Μαύρη Θάλασσα, η οποία είναι αδιέξοδο ή αδιέξοδο. Έτσι, η αλιευτική βιομηχανία θα μπορούσε να σκοτωθεί για ολόκληρη τη Μαύρη Θάλασσα, κάτι που θα μπορούσε να είναι καταστροφικό για τις χώρες γύρω από αυτήν».

Σε περίπτωση τήξης ή ρωγμής της μονάδας συγκράτησης του αντιδραστήρα, «τότε θα είχαμε όλα τα είδη ραδιενεργών υλικών με τη μορφή σκόνης και πραγμάτων που θα πήγαιναν στον αέρα και θα είχαμε μια παρόμοια κατάσταση με το ατύχημα του Τσερνομπίλ», πρόσθεσε ο Matthews.

Τι μπορεί να γίνει;

Ο ΟΗΕ έχει υποστηρίξει τις εκκλήσεις της Ουκρανίας, των ΗΠΑ και άλλων δυτικών κυβερνήσεων για τη δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης γύρω από το εργοστάσιο.

Θεωρητικά, αυτό θα περιελάβανε την παράδοση του εργοστασίου από τη Ρωσία στην Ουκρανία ή σε μια δύναμη του ΟΗΕ, οι οποίοι περιπολούν και διατηρούν άλλες αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες σε όλο τον κόσμο.

Ο ΙΑΕΑ έχει επίσης παρακαλέσει για πρόσβαση ώστε οι επιθεωρητές του να μπορέσουν να εκτιμήσουν τις ζημιές, να ελέγξουν τα συστήματα ασφαλείας και «να αναλάβουν επείγουσες δραστηριότητες διασφάλισης για να επαληθεύσουν ότι το πυρηνικό υλικό χρησιμοποιείται μόνο για ειρηνικούς σκοπούς», δήλωσε ο Γκρόσι στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατά τη διάρκεια συνεδρίασης για την κρίση.

Η Μόσχα δεν έχει δείξει κανένα σημάδι ότι είναι πρόθυμη να εκκενώσει το εργοστάσιο, κάτι που θα σήμαινε ουσιαστικά την παραχώρηση ενός σημαντικού βραβείου στον πόλεμό της, την ώρα που η Ουκρανία φαίνεται να οργανώνει μια σκληρή αντεπίθεση.

Στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας την Πέμπτη, ο πρέσβης της Ρωσίας στον ΟΗΕ Βασίλι Νεμπένζια δήλωσε ότι ο κόσμος ωθείται «στο χείλος της πυρηνικής καταστροφής, συγκρίσιμης σε κλίμακα με το Τσερνομπίλ». Πρόσθεσε όμως ότι αξιωματούχοι του ΙΑΕΑ θα μπορούσαν να επισκεφθούν την περιοχή ήδη από αυτόν τον μήνα.

«Κανείς άλλος δεν έχει χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό εργοστάσιο τόσο προφανώς για να απειλήσει ολόκληρο τον κόσμο», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι σε δήλωσή του το βράδυ της Πέμπτης. «Ο κόσμος θα πρέπει να αντιδράσει άμεσα για να εκδιώξει τους κατακτητές από το έδαφος του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Διαβάστε ακόμη