Πυρηνική κλιμάκωση, όξυνση του πολέμου στην Ουκρανία ή νέο αδιέξοδο; Τι σημαίνει η απόφαση Πούτιν για μερική επιστράτευση και τα επόμενα βήματα

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 14 λεπτά ┋

Ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις μάχονται στο Χάρκοβο /AP Photo

Διπλωματικός πυρετός επικρατεί τις τελευταίες ώρες, μετά την ανακοίνωση του προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν για μερική επιστράτευση ώστε να στηριχθεί η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία αλλά και τις πυρηνικές απειλές που εξαπέλυσε.

Την ώρα που ο πρόεδρος των ΗΠΑ προχώρησε σε σκληρή απάντηση, ο Ρώσος πρόεδρος επέμεινε διαμηνύοντας πως η χώρα του δεν θα υποκύψει σε απειλές, ενώ οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα συνεδριάσουν εκτάκτως στην Νέα Υόρκη.

Μετά τις ραγδαίες εξελίξεις της Τετάρτης, όλοι αναρωτιούνται τι σημαίνει η κίνηση τόσο για την Ουκρανία όσο και για τη Ρωσία και τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια.

Επανεκκίνηση της ρωσικής ατμομηχανής

Όταν ο Πούτιν ξεκίνησε για πρώτη φορά αυτό που αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» κατά της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο, έγινε πολύς λόγος για την ανώτερη δύναμη κρούσης των Ρώσων.

Όμως, παρά την τεράστια αριθμητική υπεροχή των ουκρανικών δυνάμεων, μετά από σχεδόν επτά μήνες σθεναρής αντίστασης, η ρωσική ατμομηχανή είχε ξεμείνει σαφώς από ατμό. Στο πεδίο της μάχης, οι Ρώσοι αγωνίζονταν να διασπάσουν τα ουκρανικά στρατεύματα που είχαν εφοδιαστεί με δυτικό εξοπλισμό αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων (για να μην αναφέρουμε τις δυτικές πληροφορίες). Η Ρωσία υπολόγισε επίσης μαζικά το χάσμα ηθικού και υποτίμησε πόσο σκληρά πολεμούν οι στρατιώτες όταν γνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν έναν υπαρξιακό αγώνα εναντίον ενός εισβολέα, όπως παρατηρεί σε ανάλυσή του του Politico.

Ο Ιωσήφ Στάλιν συνδέεται συχνά με την ατάκα ότι «η ποσότητα έχει μια δική της ποιότητα», όταν εξηγεί την προθυμία της Ρωσίας να δεχτεί τεράστιους αριθμούς απωλειών. Ακόμα κι αν δεν χρησιμοποίησε αυτές ακριβώς τις λέξεις, το συναίσθημα έχει μακρά ιστορία. Σύμφωνα με τον θρύλο, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τη σκηνή της καταστροφικής ήττας από τους Σουηδούς στη μάχη της Νάρβα το 1700 στον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο, ο τσάρος Πέτρος ο Μέγας καθησυχάστηκε από έναν βοηθό του, ο οποίος είπε: «Οι Ρωσίδες μητέρες θα γεννήσουν περισσότερους γιους».

Ο Πούτιν φαίνεται να έχει υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση, επαναφέροντας τον περασμένο μήνα το βραβείο «Μητέρα Ηρωίδα» ύψους ενός εκατομμυρίου ρουβλίων που καθιέρωσε ο Στάλιν το 1944 για τις γυναίκες που γεννούν και μεγαλώνουν 10 ή περισσότερα παιδιά.

Αλλά θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να φτάσουν αυτά τα παιδιά σε στρατιωτική ηλικία - οπότε τι έπρεπε να κάνει στο μεταξύ ο Πούτιν, για να αναπληρώσει το υλικό για τα κανόνια του;

Έχουν προκύψει αναφορές ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ένα μείγμα εξαναγκασμού και δωροδοκίας για να προσελκύσει περισσότερους ανθρώπους στις ένοπλες δυνάμεις της - συμπεριλαμβανομένων των κλήσεων που αποστέλλονται στους βετεράνους, των μειωμένων απαιτήσεων υγείας και ηλικίας για τη στρατιωτική θητεία, των εκστρατειών στρατολόγησης στις φυλακές και των αυξανόμενων κινήτρων που προσφέρονται σε όσους κατατάσσονται στην πολεμική προσπάθεια. Αλλά οφέλη όπως οι συντάξεις, τα δωρεάν διαμερίσματα και η πρόωρη αποφυλάκιση χάνουν τη γοητεία τους όταν σταθμίζονται έναντι των αυξανόμενων πιθανοτήτων να μην επιστρέψουν από το μέτωπο για να τα απολαύσουν.

Πριν από την ανακοίνωση της επιστράτευσης της Τετάρτης, ειδήμονες και πολιτικοί παράγοντες ζητούσαν όλο και περισσότερο από τον Πούτιν να ανακοινώσει γενική επιστράτευση, η οποία θα επέτρεπε στη Ρωσία να καλέσει όλους τους εφέδρους και να εισαγάγει τη στρατολόγηση, και να κηρύξει μια πολεμική οικονομία, η οποία θα μπορούσε να δει το Κρεμλίνο να υποχρεώνει τις εταιρείες να κατασκευάζουν στρατιωτικά εφόδια και να αναγκάζει τους ανθρώπους να εργάζονται υπερωριακά για την πολεμική προσπάθεια.

Την Τρίτη, η Δούμα, η κάτω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου, ενέκρινε ένα νομοσχέδιο που περιλάμβανε αναφορές στην επιστράτευση και τον στρατιωτικό νόμο (αν και δεν επέβαλε αυτά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης, αλλά μάλλον αύξησε τις ποινές σε περίπτωση διάπραξης εγκλημάτων κατά τη διάρκεια περιόδων «επιστράτευσης» και «στρατιωτικού νόμου»). Το νομοσχέδιο πρότεινε επίσης την αντικατάσταση των ποινών φυλάκισης που δεν έχουν εκπληρωθεί με καταναγκαστική εργασία για τους κρατούμενους και καθιέρωσε την ευθύνη για λεηλασίες και εθελοντική παράδοση.

Πολλοί διαισθάνθηκαν σωστά ότι το νομοσχέδιο αυτό ήταν το πρώτο βήμα προς την επιστράτευση -ανάμεσά τους και οι Ρώσοι σε πολεμική ηλικία.

Την Τρίτη, με τις αναφορές ότι ο Πούτιν επρόκειτο να εκφωνήσει διάγγελμα εκείνο το βράδυ (διάγγελμα που τελικά αναβλήθηκε για το πρωί της Τετάρτης), οι πτήσεις γέμισαν μέσα σε λίγα λεπτά και τα αεροπορικά ναύλα εκτός Ρωσίας εκτοξεύτηκαν. Ένα σαββατιάτικο εισιτήριο για την Τουρκία εκτοξεύτηκε στα 2.870 ευρώ, ενώ πριν από την ανακοίνωση του Πούτιν, ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή κόστιζε περίπου 350 ευρώ.

Παγίδες της επιστράτευσης

Η απόφαση του Πούτιν για «μερική επιστράτευση» είναι δύσκολη, όχι μόνο επειδή μπορεί να μην είναι η απάντηση στα προβλήματά του. Πολλά από τα προβλήματα της Ρωσίας οφείλονται σε τεχνολογικά κενά σε σχέση με έναν οπλισμένο από το ΝΑΤΟ εχθρό και στο ηθικό, όχι σε καθαρούς αριθμούς, εκτιμά το Politico.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Alexander Khodakovsky, πρώην ηγέτης της αυτοανακηρυχθείσας Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ, ο οποίος τώρα επιβλέπει το φιλορωσικό Τάγμα Βοστόκ, δήλωσε σε μια ανάρτηση στο Telegram ότι ήταν εναντίον μιας γενικής επιστράτευσης και έδωσε την εκτίμησή του για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δυνάμεις του Κρεμλίνου στην Ουκρανία.

Ο λόγος για τις απώλειες της Ρωσίας δεν οφείλεται στην έλλειψη στρατιωτικού προσωπικού, υποστήριξε ο Χοντακόφσκι, αλλά στην «απρόσεκτη χρήση» των δυνάμεων αυτών, καθώς και στην κακή πληροφόρηση και τον ανεπαρκή εξοπλισμό. Αν τα πράγματα συνεχίσουν να εξελίσσονται όπως έχουν, «η έλλειψη (προσωπικού) θα είναι συνεχής, όσο κι αν επιστρατεύσεις τον κόσμο, και η Ρωσία θα κατακλυστεί από ένα κύμα κηδειών, χωρίς το επιθυμητό αποτέλεσμα».

Ομολογώντας την ανάγκη επιστράτευσης -ακόμη και της λεγόμενης «μερικής»- ο Πούτιν έπρεπε να προσποιηθεί ότι η Μόσχα πολεμά έναν απίθανα μεγάλο εχθρό. Στην ομιλία του την Τετάρτη, ο πρόεδρος επέμεινε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας «πολεμούν σε μια γραμμή επαφής που έχει μήκος πάνω από 1.000 χιλιόμετρα, πολεμώντας ... ολόκληρη τη στρατιωτική μηχανή της συλλογικής Δύσης». Η δυσάρεστη αλήθεια που διέπει τη δήλωσή του ήταν ότι η Ρωσία θα μπορούσε στην πραγματικότητα να χάσει τον πόλεμο.

Και είναι άλλο πράγμα να επιστρατεύεσαι όταν δέχεσαι εισβολή και άλλο να καλείς εφέδρους οι οποίοι δεν θα υπερασπιστούν την πατρίδα τους, αλλά θα επιτεθούν στην πατρίδα κάποιου άλλου, με πολλούς από αυτούς να επιστρέφουν αναπόφευκτα στην πατρίδα τους μέσα σε φέρετρα από ψευδάργυρο.

Αν τα πράγματα πρέπει να πάνε ακόμη παραπέρα και ο Πούτιν πρέπει να στρατολογήσει τα παιδιά ευημερούντων οικογενειών της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης για να συνεχίσουν να ρίχνουν άνδρες στα μέτωπα, το καθεστώς του θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σοβαρούς εσωτερικούς κινδύνους.

Πυρηνική κλιμάκωση

Το Κρεμλίνο έχει από καιρό αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να αναπτύξει πυρηνικά όπλα εναντίον της Ουκρανίας. Ο Πούτιν διέταξε τον στρατό του να θέσει τις πυρηνικές αποτρεπτικές δυνάμεις της Ρωσίας σε ύψιστο συναγερμό μόλις λίγες ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου.

Αλλά με τις ρωσικές δυνάμεις στα σχοινιά, η πυρηνική απειλή του Πούτιν την Τετάρτη έγινε πολύ πιο σαφής. Πώς θα μπορούσε ο Πούτιν να δικαιολογήσει τη μετάβαση στα πυρηνικά; Πρέπει να δημιουργήσει τη φαντασίωση ότι η απειλή στρέφεται κατά της ίδιας της Ρωσίας.

Την Τρίτη, τα κράτη-πληρεξούσιοι της Ρωσίας στην ανατολική περιοχή Ντονμπάς της Ουκρανίας, οι αυτοανακηρυχθείσες Λαϊκές Δημοκρατίες του Λουχάνσκ (LPR) και του Ντονέτσκ (DPR), δήλωσαν ότι θα πραγματοποιήσουν δημοψηφίσματα αυτή την εβδομάδα για την αναγνώρισή τους ως τμήμα της Ρωσίας. Νωρίτερα την Τρίτη, αξιωματούχοι που είχαν εγκατασταθεί από το Κρεμλίνο στη νότια περιοχή Χερσώνα της Ουκρανίας ανέφεραν επίσης ότι σχεδίαζαν να διεξαγάγουν δημοψήφισμα, ενώ οι φιλορωσικές Αρχές στην περιοχή Ζαπορίζια ανέφεραν επίσης ότι θα έκαναν το ίδιο.

Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος είναι τώρα αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, υπαινίχθηκε έναν λόγο πίσω από αυτές τις κινήσεις: Μετά τη διεξαγωγή των εικονικών δημοψηφισμάτων, εάν η Ρωσία αναγνωρίσει αυτές τις περιοχές της Ουκρανίας ως δικό της έδαφος, θα μπορούσε να αναπτύξει πυρηνικά όπλα με το πρόσχημα της αυτοάμυνας.

«Η εισβολή στο ρωσικό έδαφος είναι έγκλημα, το οποίο επιτρέπει τη χρήση όλων των δυνάμεων αυτοάμυνας», δήλωσε ο Μεντβέντεφ σε ανάρτηση στο Telegram. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτά τα δημοψηφίσματα είναι τόσο φοβισμένα στο Κίεβο και στη Δύση».

Ο Πούτιν έκανε πιο σαφές αυτό το μήνυμα στην ομιλία του την Τετάρτη: «Θέλω να τονίσω ότι θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο για να δημιουργήσουμε ασφαλείς συνθήκες για αυτά τα δημοψηφίσματα, ώστε ο λαός να εκφράσει τη βούλησή του», είπε. «Θα υποστηρίξουμε την επιλογή του μέλλοντος που θα κάνει η πλειοψηφία των ανθρώπων στις Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ και στις περιοχές Ζαπορίζια και Χερσώνα», πρόσθεσε.

Η είδηση των επικείμενων δημοψηφισμάτων, που ανακοινώθηκαν με γρήγορη διαδοχή την Τρίτη, ήρθε αφού η Ουκρανία δήλωσε ότι ανακατέλαβε την Μπιλοχορίβκα, ένα προάστιο της πόλης Λισιτσάνσκ στην περιοχή του Λουχάνσκ, και ετοιμάζεται να καταλάβει την υπόλοιπη επαρχία. Οι ουκρανικές δυνάμεις φαίνεται επίσης να βρίσκονται στο κατώφλι της ανακατάληψης της πόλης-κλειδί του Ντονέτσκ, της Λίμαν, κοντά στο Ίζιουμ, την οποία η Ουκρανία ανακατέλαβε νωρίτερα αυτόν τον μήνα.

Στην ομιλία του την Τετάρτη, ο Πούτιν επέμεινε ότι «ο κύριος στόχος» του πολέμου του, «η απελευθέρωση ολόκληρου του Ντονμπάς, παραμένει αναλλοίωτος».

Εάν ένας στριμωγμένος Πούτιν αποφασίσει να προχωρήσει σε πυρηνικά με το πρόσχημα της «υπεράσπισης» των αποσχισθέντων περιοχών που έχουν συμμαχήσει με το Κρεμλίνο, έχει αρκετές επιλογές. Θα μπορούσε να ρίξει μια προειδοποιητική βολή σχεδιασμένη να προκαλέσει λίγες ή και καθόλου απώλειες- να αναπτύξει «τακτικά» όπλα μικρότερου βεληνεκούς εναντίον στρατιωτικών στόχων- να επιχειρήσει να ρίξει πυρηνική βόμβα στο Κίεβο για να εξουδετερώσει τον πρόεδρο Ζελένσκι και όσους βρίσκονται κοντά του, με την ελπίδα ότι αυτό θα κάμψει την αποφασιστικότητα της χώρας- ή θα μπορούσε να επιδιώξει να καταστρέψει μια ουκρανική πόλη, προκαλώντας μαζικές απώλειες αμάχων για να αναγκάσει το Κίεβο να παραδώσει, όπως έκαναν οι ΗΠΑ όταν βομβάρδισαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όποιο πυρηνικό μονοπάτι κι αν ακολουθήσει ο Πούτιν, είναι πιθανό οι ΗΠΑ να παρακολουθούν τα πυρηνικά καθώς οι Ρώσοι τα ετοιμάζουν για ανάπτυξη. Το ερώτημα είναι τότε, τι θα κάνει η κυβέρνηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν ως απάντηση.

Ο Μπάιντεν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η χρήση οποιουδήποτε πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία θα ήταν «εντελώς απαράδεκτη» και «θα συνεπαγόταν σοβαρές συνέπειες», χωρίς να διευκρινίσει ποιες θα ήταν αυτές. Η ακραία απομόνωση για τη Ρωσία θα ήταν το ελάχιστο, διαβρώνοντας και πάλι την υποστήριξη προς τον Πούτιν στο εσωτερικό.

Επομένως, θα ήταν πρόθυμος ο Πούτιν να διακινδυνεύσει την αντίδραση των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ στη χρήση πυρηνικών όπλων, μπαίνοντας απευθείας στον πόλεμο, αντί απλώς να συνεχίσει να προμηθεύει και να υποστηρίζει τις δυνάμεις της Ουκρανίας;

Αδιέξοδο;

Εάν η επιστράτευση αποτύχει να αντιστρέψει την κατάσταση και η πραγματική ανάπτυξη των πυρηνικών του όπλων αποδειχθεί πολύ επικίνδυνη, ο Πούτιν θα μπορούσε να αναζητήσει έμπνευση στον φίλο του και προμηθευτή όπλων στην Πιονγκγιάνγκ και να υιοθετήσει το μοντέλο της Βόρειας Κορέας για έναν αιώνιο πόλεμο.

Πώς θα ήταν αυτό; Μοιάζει πολύ με το status quo της Ρωσίας πριν από την εισβολή του Φεβρουαρίου.

Ο Πούτιν θα μπορούσε να αποχωρήσει από περιοχές της Ουκρανίας που οι δυνάμεις του δεν μπορούν να κρατήσουν και να συγκεντρώσει στρατεύματα γύρω από το Λουχάνσκ, το Ντονέτσκ, τμήματα της Ζαπορίζια και της Χερσώνας και την Κριμαία. Στη συνέχεια θα μπορούσε να κηρύξει τον πόλεμο κερδισμένο, να εξαλείψει και την τελευταία ικμάδα διαφωνίας στο εσωτερικό της Ρωσίας, να αποδεχτεί το καθεστώς του παρία στην παγκόσμια σκηνή και να αντέξει το οικονομικό κόστος των συνεχιζόμενων κυρώσεων. Η ελπίδα του θα είναι ότι η δυτικοευρωπαϊκή αποφασιστικότητα θα σπάσει και ότι η Γερμανία θα του συγχωρήσει τις αμαρτίες μόνο και μόνο για να αγοράσει το φυσικό αέριο του.

Αν ο Πούτιν αποφασίσει να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, θα είναι ένας γνωστός δρόμος από το εγχειρίδιο των παγωμένων συγκρούσεων που υποβόσκει. Θα δημιουργήσει την αστάθεια έναντι της δημοκρατικής ανάπτυξης και των δυτικών επενδύσεων που πάντα ποθούσε για να κρατήσει την Ουκρανία αδύναμη.

Η διαφορά τώρα, όμως, είναι ότι εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια Ουκρανία που είναι ενθαρρυμένη, καλά οπλισμένη, σκληραγωγημένη στη μάχη και έχει τη δυναμική. Το Κίεβο απέχει πολύ από το να φαίνεται ικανοποιημένο με το να κάνει πίσω και να δεχτεί τα ρωσικά στρατεύματα στο έδαφός του. Φυσικά, υπάρχει ακόμη η προοπτική ειρηνευτικών συνομιλιών με το Κίεβο.

Ωστόσο, με την Ουκρανία ανεβασμένη από τις νίκες της στο πεδίο της μάχης και τον Ζελένσκι να δηλώνει επανειλημμένα ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία θα προϋπέθετε την πλήρη αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από όλα τα ουκρανικά εδάφη, συμπεριλαμβανομένου του Ντονμπάς και της Κριμαίας, μια συμφωνία θα απαιτούσε πιθανότατα σημαντικές παραχωρήσεις από τον Πούτιν.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Διαβάστε ακόμη