Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη: Η θαυμαστή ανακάλυψη της ινσουλίνης που άλλαξε τον κόσμο των διαβητικών

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 12 λεπτά ┋

Από την αρχή της ιστορίας του, το ανθρώπινο γένος αναζητά τρόπους να κάνει τη ζωή του καλύτερη. Τη σύγχρονη εποχή οι τεχνολογικές εξελίξεις και ο χρόνος που αυτές συμβαίνουν, μπορεί ενίοτε να μάς γεμίζουν δέος , κι ας φαίνεται αδιανόητος ένας κόσμος χωρίς διαδίκτυο, smartphones ή γρήγορα ταξίδια. Για πολλούς σήμερα ακούγεται ακραίο ότι μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς όλες αυτές τις ανακαλύψεις. Ωστόσο μία συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων, οι ασθενείς με διαβήτη, οφείλουν κυριολεκτικά τη ζωή τους, σε μία συγκεκριμένη ανακάλυψη του 20ου αιώνα: την ινσουλίνη.

Πριν το 1921, όταν και ανακαλύφθηκε η ινσουλίνη, ο χρόνος ζωής των διαβητικών ήταν ιδιαίτερα περιορισμένος – δεν υπήρχαν πολλά πράγματα τα οποία η επιστήμη μπορούσε να κάνει για να το αλλάξει αυτό. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία ήταν οι ασθενείς να υποβάλλονται σε ιδιαίτερα αυστηρά διατροφικά προγράμματα με ελάχιστη πρόσληψη υδατανθράκων τα οποία, ουσιαστικά, τους κέρδιζαν λίγα επιπλέον χρόνια ζωής. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, οι ιδιαίτερα σκληρές δίαιτες (ορισμένες δεν ξεπερνούσαν τις 450 θερμίδες την ημέρα) μπορούσαν να προκαλέσουν τον θάνατο των διαβητικών ασθενών από ασιτία.

Πώς λοιπόν, οδηγήθηκε η επιστήμη στη θαυμάσια ανακάλυψη της ινσουλίνης;

Πίσω στο 1889, δύο Γερμανοί ερευνητές, ο Oskar Minkowski και ο Joseph von Mering διαπίστωσαν ότι, η αφαίρεση του αδένα του παγκρέατος από σκύλους, είχε σαν αποτέλεσμα τα ζώα να εμφανίζουν συμπτώματα διαβήτη και να πεθαίνουν αμέσως μετά. Αυτό τους οδήγησε στην ιδέα ότι, το πάγκρεας ήταν το όργανο το οποίο παρήγαγε αυτές τις «παγκρεατικές ουσίες» (ινσουλίνη).

Οι επιστήμονες εξειδίκευσαν στην πορεία την αναζήτηση αυτή στα νησίδια του Langerhans (τις συστάδες εξειδικευμένων κυττάρων στο πάγκρεας) όταν, το 1910, ο Sir Edward Albert Sharpey-Shafer εισηγήθηκε ότι, αυτό που έλειπε από τα άτομα με διαβήτη, ήταν μία χημική ουσία στο πάγκρεας, την οποία αποφάσισε να ονομάσει «ινσουλίνη», από τη λατινική λέξη insula, που σημαίνει «νησί».

Αυτό που συνέβη στη συνέχεια είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο. Το 1921 ένας νεαρός χειρουργός, ονόματι Φρέντερικ Μπάντινγκ, και ο βοηθός του, Τσαρλς Μπεστ, βρήκαν τον τρόπο να αφαιρέσουν την ινσουλίνη από το πάγκρεας ενός σκύλου. Η μέθοδος αντιμετωπίστηκε καταρχάς με σκεπτικισμό από τους συναδέλφους τους, οι οποίοι υποστήριξαν ότι, το υλικό, έμοιαζε με «παχύρρευστη, καφέ κοπριά». Αυτό που δεν ήξεραν, τότε, ήταν ότι αυτή η «κοπριά» ήταν που θα οδηγούσε εκατομμύρια διαβητικούς στην ελπίδα και την καλύτερη ζωή.

Οι Μπάνιτνγκ και Μπεστ, με το θολό αυτό παρασκεύασμα κατάφεραν να κρατήσουν έναν άλλο σκύλο με σοβαρά συμπτώματα διαβήτη εν ζωή για 70 ολόκληρες μέρες – ο σκύλος πέθανε όταν, τελικά, δεν υπήρχε άλλη από την ουσία να τού χορηγηθεί. Το δίδυμο, με τη βοήθεια των συναδέλφων τους, J.B. Collip και John Macleod, πήγαν την ανακάλυψη τους ένα βήμα παρακάτω. Ανέπτυξαν μία πιο εκλεπτυσμένη και καθαρή μορφή ινσουλίνης, η οποία, αυτή τη φορά, προέρχονταν από το πάγκρεας βοοειδών.

Μερικούς μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1922, ένα 14χρονο αγόρι που πέθαινε από διαβήτη σε νοσοκομείο του Τορόντο, ο Λέοναρντ Τόμσον, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έλαβε ένεση ινσουλίνης. Τα επικίνδυνα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα του έπεσαν σε σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα, μέσα σε 24 ώρες και η είδηση για αυτή τη νέα, θαυμαστή ανακάλυψη, εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο με ταχύτητα φωτός.

Το 1923, οι Banting και Macleod έλαβαν το Νόμπελ Ιατρικής, το οποίο μοιράστηκαν με τους Best και Collip. Λίγο αργότερα, η φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly ξεκίνησε την παραγωγή ινσουλίνης σε μεγάλη κλίμακα και, σύντομα, η παραγωγή ινσουλίνης ήταν αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες όλης της βορειοαμερικανικής ηπείρου ενώ, τις δεκαετίες που ακολούθησαν οι παρασκευαστές ανέπτυξαν μια ποικιλία ινσουλινών βραδύτερης δράσης, με το πρώτο δείγμα της νέας γενιάς να παρουσιάζεται από τη Novo Nordisk Pharmaceuticals, Inc. το 1936.

Για πολλά χρόνια, η ινσουλίνη από βοοειδή και χοίρους χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία του διαβήτη και έσωσε εκατομμύρια ζωές. Ωστόσο, η σύστασή της, προκαλούσε, σε πολλές περιπτώσεις, αλλεργικές αντιδράσεις. Η πρώτη γενετικά τροποποιημένη, συνθετική «ανθρώπινη» ινσουλίνη παρήχθη το 1978. Για την παραγωγή της, χρησιμοποιήθηκαν βακτήρια E. Coli. Το 1982 η Eli Lilly προχώρησε στην πώληση της πρώτης εμπορικά διαθέσιμης βιοσυνθετικής ανθρώπινης ινσουλίνης με την εμπορική ονομασία Humulin.

Πλέον, η ινσουλίνη κυκλοφορεί σε πολλές μορφές- από την «ανθρώπινη», που είναι πανομοιότυπη με αυτή που παράγει ο οργανισμός από μόνος του, μέχρι τις ινσουλίνες πολύ γρήγορης και πολύ μακράς δράσης. Οι δεκαετίες έρευνας έδωσαν στα άτομα με διαβήτη την επιλογή από ποικιλία τύπων και τρόπων λήψης της ινσουλίνης τους με βάση τις προσωπικές ανάγκες και τον τρόπο ζωής τους. Από τα στυλό ινσουλίνης στις αντλίες και σε κάθε άλλη μορφή της, η ινσουλίνη μπορεί να μην αποτελεί θεραπεία για τον διαβήτη, αλλά είναι κυριολεκτικά σωτήρια για τη ζωή.

Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα; Παρότι οι έρευνες εξακολουθούν να είναι σε εξέλιξη, η επιστημονική κοινότητα δεν έχει για την ώρα απάντηση, ωστόσο, ένα είναι βέβαιο: η ινσουλίνη αποτελεί ένα ιατρικό θαύμα στον κόσμο των διαβητικών.

Ένα εκατομμύριο Έλληνες πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη - Οι μισοί δεν το γνωρίζουν

Την κρισιμότητα της έγκυρης διάγνωσης του διαβήτη επισημαίνουν οι καθηγητές της Ιατρικής σχολής Αθηνών με την ευκαιρία της σημερινής (Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2022) Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη.

Όπως επισημαίνει, ο Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Καρδιά και Διαβήτης της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Καθηγητής Καρδιολογίας, Γεράσιμος Σιάσος : «Στη χώρα μας πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα έχουν σακχαρώδη διαβήτη. Οι μισοί δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από διαβήτη και έχουν ήδη εγκαταστήσει υποκλινική καρδιαγγειακή νόσο. Τα άτομα με διαβήτη έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη και η πρόληψη εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, καθώς το 75% των ατόμων με διαβήτη πεθαίνουν από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια ή ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο. Η Ομάδα Εργασίας για την Καρδιά και Διαβήτη της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας προσπαθεί να οργανώσει Ιατρεία, με τη στενή συνεργασία καρδιολόγων, ενδοκρινολόγων και παθολόγων με εξειδίκευση στο διαβήτη ανά την ελληνική επικράτεια για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή προδιαβήτη». Στην κοινή προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για το Σακχαρώδη Διαβήτη, η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία (ΕΚΕ) και η Ομάδα Εργασίας «Καρδιά και Διαβήτης» της ΕΚΕ, σε συνεργασία με την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, διοργανώνουν δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, με περίπτερο που θα στηθεί στον αύλειο χώρο του Ζαππείου και με κοινή έκδοση ενημερωτικού φυλλαδίου για την πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη και των καρδιαγγειακών επιπλοκών του.

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη

Η 14η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για τον Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Επιλέχθηκε γιατί είναι η γενέθλιος ημέρα του Frederick Banding ο οποίος --σε συνεργασία με τον Charles Best- συνέλαβαν την ιδέα που οδήγησε στην ανακάλυψη της ινσουλίνης τον Οκτώβριο του 1921. Η εκστρατεία στοχεύει στην πρόληψη και στην καλύτερη διαχείριση του διαβήτη αλλά και των επιπλοκών που προκαλεί, όπως τα καρδιαγγειακά συμβάματα, μέσω της ενημέρωσης του κοινού όσον αφορά τα αίτια, τα συμπτώματα και τη θεραπεία.

Οι κίνδυνοι από τον Διαβήτη

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί ένα χρονίως εξελισσόμενο μεταβολικό νόσημα με πολυπαραγοντικό υπόστρωμα που χαρακτηρίζεται από υψηλό σάκχαρο στο αίμα, αντίσταση στην ινσουλίνη και έλλειψη ινσουλίνης. Ταξινομείται αιτιολογικά σε 4 κατηγορίες αλλά δυο είναι οι συχνότερες μορφές του. Ο ΣΔ τύπου 1 όπου δεν παράγεται ινσουλίνη λόγω αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων του παγκρέατος. Εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά και νέους ενήλικες. Ο ΣΔ τύπου 2 όπου υπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη και σχετική έλλειψη της. Κύρια αιτία του αποτελεί η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή. Αποτελεί τη συχνότερη μορφή ΣΔ και εμφανίζεται κυρίως σε ενήλικες. Η μη ικανοποιητική ρύθμιση του ΣΔ οδηγεί σε μακροχρόνιες επιπλοκές (με σοβαρότερες αυτές από το καρδιαγγειακό) οι οποίες είναι:

η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια που δύναται να οδηγήσει σε τύφλωση,
η διαβητική νεφροπάθεια που δύναται να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια και αιμοκάθαρση
η περιφερική αγγειοπάθεια και νευροπάθεια που δύναται να οδηγήσουν σε έλκη – λοιμώξεις στα κάτω άκρα (διαβητικό πόδι) και σε ακρωτηριασμό
Καρδιαγγειακά συμβάματα όπως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια και ισχαιμικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Με απλούς αριθμούς:
• 537 εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη και 1 στους 11 διαγιγνώσκεται με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2.
• Στη χώρα μας νοσούν περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άτομα.
• Το 50% των ασθενών δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από Διαβήτη.
• Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου.
• Το 84% των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω με ΣΔ πεθαίνουν από καρδιαγγειακά αίτια (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο).
• Όσοι ζουν με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιακή νόσο ή ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό σε σύγκριση με ασθενείς χωρίς διαβήτη.
• Περίπου 212.400.000 συνάνθρωποί μας ή το ½ από το σύνολο των ατόμων ηλικίας 20-79 ετών με διαβήτη δεν γνωρίζουν την ασθένειά τους και όλοι αυτοί οι άνθρωποι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

Η Ομάδα Εργασίας για την Καρδιά και Διαβήτη της Ελληνικής Καρδιολογικής εταιρείας, μαζί με την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία προσπαθεί να οργανώσει Ιατρεία, με τη στενή συνεργασία καρδιολόγων, ενδοκρινολόγων και παθολόγων με εξειδίκευση στο διαβήτη ανά την ελληνική επικράτεια για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή προδιαβήτη. Επίσης, μέσα από διάφορες δράσεις και σε συνεργασία με δημοτικούς και κρατικούς φορείς, προσπαθεί να ενημερώσει το κοινό για την πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου σε ασθενείς με προδιάθεση ή νόσηση από διαβήτη. Τα Ιατρεία Καρδιάς και Διαβήτη, εκτός από τη βέλτιστη ρύθμιση της γλυκαιμίας, έχουν ως στόχο τη διάγνωση και αντιμετώπιση των συνοσηροτήτων που προδιαθέτουν σε εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου αλλά και την καλύτερη διαχείριση μετά την εκδήλωσή της.

Παροτρύνουμε τους ασθενείς αν δεν έχουν διαγνωσθεί με σακχαρώδη διαβήτη, να ελεγχθούν εφόσον:

1. Είναι άτομο υπέρβαρο ή παχύσαρκο (ΔΜΣ ?25 kg/m2) και αν επιπρόσθετα έχει έναν τουλάχιστον από τους παρακάτω παράγοντες.
-Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ σε συγγενείς 1ου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά)
-Ιστορικό υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου
-Ιστορικό δυσλιπιδαιμίας (υψηλά τριγλυκερίδια [>250 mg/dL], χαμηλή HDL -Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
-Καταστάσεις που σχετίζονται με αντίσταση στην ινσουλίνη (π.χ. μελανίζουσα ακάνθωση)
2. Έχει ιστορικό προδιαβήτη
3. Έχει ιστορικό Σακχαρώδη Διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
4. Είναι άνω των 45 ετών
5. Έχει λοίμωξη από HIV.
Εάν τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά 3ετία, με πιθανό πιο συχνό έλεγχο ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα και τους παράγοντες κινδύνου.

Η θεραπεία του Σακχαρώδους Διαβήτη

Η θεραπεία του Σακχαρώδους Διαβήτη στηρίζεται αφενός μεν σε αλλαγή του τρόπου ζωής αφετέρου δε σε κατάλληλα φάρμακα. Έχει ως στόχο τη ρύθμιση του μεταβολισμού και του Σακχάρου αίματος ώστε να αποφευχθούν οι επιπλοκές και κυρίως οι καρδιαγγειακές εκδηλώσεις. Η σωστή ρύθμιση του Σακχάρου αίματος μειώνει σημαντικά τις επιπλοκές. Η υγεία της καρδιάς και ο σωστός έλεγχος για την πρώιμη ανίχνευση καρδιαγγειακών επιπλοκών είναι απαραίτητος.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Διαβάστε ακόμη