Γάζα: Μπορεί η χερσαία εισβολή του Ισραήλ να πετύχει ή θα αναφλεγεί η Μέση Ανατολή;

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 10 λεπτά ┋ 🗣️ Ανοικτό για σχολιασμό

Βομβαρδισμοί στη Γάζα (AP Photo/Ilan Assayag)

Οι ηγέτες του Ισραήλ έχουν δηλώσει ότι η Χαμάς θα εξαφανιστεί από προσώπου γης και ότι η Γάζα δεν θα ξαναγίνει ποτέ όπως ήταν, εκτοξεύοντας για ακόμη μια φορά απειλές. «Κάθε μέλος της Χαμάς είναι νεκρός», δήλωσε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου μετά τη δολοφονία περισσότερων από 1.400 ανθρώπων από τους ενόπλους της σε μια βίαιη επίθεση στο Ισραήλ. Αργότερα ορκίστηκε ότι η «τρομοκρατική μηχανή» και η πολιτική δομή της Χαμάς θα διαλυθούν.

Ποιοι είναι οι στόχοι του Ισραήλ στη Γάζα;

Όπως μεταδίδει το BBC, το Ισραήλ δήλωσε ότι επεκτείνει τις χερσαίες επιχειρήσεις του στη Γάζα για να επιτύχει τους στόχους του. Μόλις ικανοποιηθεί ότι η Χαμάς έχει ηττηθεί, δηλωμένος στόχος του είναι να αποχωρήσει εντελώς από τη Γάζα. Ο υπουργός Άμυνας Yoav Gallant μιλάει για ένα «νέο καθεστώς ασφαλείας» εκεί, χωρίς καμία ισραηλινή ευθύνη για την καθημερινή ζωή.

Ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης φαίνεται πολύ πιο φιλόδοξος από οτιδήποτε έχει σχεδιάσει ο στρατός στη Γάζα στο παρελθόν και θα μπορούσε να διαρκέσει μήνες. Είναι όμως οι στόχοι της ρεαλιστικοί και πώς μπορούν οι διοικητές της να τους εκπληρώσουν;

Η εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας περιλαμβάνει αστικές μάχες από σπίτι σε σπίτι και ενέχει τεράστιους κινδύνους για έναν άμαχο πληθυσμό άνω των δύο εκατομμυρίων. Αξιωματούχοι στη Γάζα που διοικείται από τη Χαμάς λένε ότι περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι έχουν ήδη σκοτωθεί και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους.

Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) έχουν το πρόσθετο καθήκον της διάσωσης 239 ομήρων, που κρατούνται σε άγνωστες τοποθεσίες σε όλη τη Γάζα. «Δεν νομίζω ότι το Ισραήλ μπορεί να διαλύσει κάθε μέλος της Χαμάς, επειδή πρόκειται για μια ιδέα του εξτρεμιστικού Ισλάμ», λέει ο στρατιωτικός αναλυτής Αμίρ Μπαρ Σαλόμ του ραδιοφωνικού σταθμού Army Radio του Ισραήλ. «Μπορείς όμως να την αποδυναμώσεις όσο μπορείς, ώστε να μην έχει επιχειρησιακές δυνατότητες».

Η αποδυνάμωσή της μπορεί να είναι πιο ρεαλιστικός στόχος από την πλήρη διάλυσή της. Το Ισραήλ έχει ήδη διεξάγει τέσσερις πολέμους με τη Χαμάς και κάθε προσπάθεια να σταματήσει τις πυραυλικές επιθέσεις της έχει αποτύχει. Ένας εκπρόσωπος των IDF δήλωσε ότι ο κύριος στόχος είναι να μην έχει πλέον η Χαμάς τη στρατιωτική ικανότητα να «απειλεί ή να σκοτώνει ισραηλινούς πολίτες».

Ο Michael Milstein, επικεφαλής του Φόρουμ Παλαιστινιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, συμφωνεί ότι η καταστροφή της Χαμάς θα ήταν εξαιρετικά περίπλοκη. Λέει ότι θα ήταν υπεραισιόδοξο να πιστεύει κανείς ότι θα μπορούσε να ξεριζώσει την ιδέα που ενσαρκώνει τη Χαμάς - ένα παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που έχει επηρεάσει τα ισλαμιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.

Πέρα από τη δύναμη της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς που αριθμεί 25.000 και πλέον μέλη, έχει 80-90.000 ακόμη μέλη που ανήκουν στην υποδομή κοινωνικής πρόνοιας ή Ντάουα, λέει. Τέλος, ο υπουργός Άμυνας δήλωσε ότι τα επόμενα 75 χρόνια της ύπαρξης του Ισραήλ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση αυτού του πολέμου.

Χερσαία εισβολή γεμάτη κινδύνους

Η στρατιωτική επιχείρηση βρίσκεται στο έλεος πολλών παραγόντων που θα μπορούσαν να την εκτροχιάσουν, αναφέρει το BBC.

Η ένοπλη πτέρυγα της Χαμάς, οι Ταξιαρχίες Izzedine al-Qassam, θα έχουν προετοιμαστεί για μια ισραηλινή επίθεση. Θα έχουν τοποθετηθεί εκρηκτικοί μηχανισμοί και θα έχουν σχεδιαστεί ενέδρες. Μπορεί να χρησιμοποιήσει το διαβόητο και εκτεταμένο δίκτυο σηράγγων της για να επιτεθεί στις ισραηλινές δυνάμεις.

Το 2014, ισραηλινά τάγματα πεζικού υπέστησαν βαριές απώλειες από αντιαρματικές νάρκες, ελεύθερους σκοπευτές και ενέδρες, ενώ εκατοντάδες άμαχοι έχασαν τη ζωή τους σε μάχες σε μια βόρεια συνοικία της πόλης της Γάζας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το Ισραήλ έχει απαιτήσει την εκκένωση του βόρειου μισού της Λωρίδας της Γάζας νότια του ποταμού Wadi Gaza.

Οι Ισραηλινοί έχουν προειδοποιηθεί να προετοιμαστούν για έναν μακρύ πόλεμο και ένας αριθμός ρεκόρ 360.000 εφέδρων έχει παρουσιαστεί για υπηρεσία.

Το ερώτημα είναι για πόσο καιρό το Ισραήλ μπορεί να συνεχίσει την εκστρατεία του, καθώς αυξάνεται η διεθνής πίεση για κατάπαυση του πυρός, με τον αριθμό των νεκρών να αυξάνεται, τις προμήθειες νερού, ενέργειας και καυσίμων να έχουν διακοπεί και τις προειδοποιήσεις του ΟΗΕ για μια εξελισσόμενη ανθρώπινη καταστροφή.

«Η κυβέρνηση και ο στρατός αισθάνονται ότι έχουν την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας - τουλάχιστον των δυτικών ηγετών. Η φιλοσοφία είναι 'ας κινητοποιηθούμε, έχουμε άφθονο χρόνο'», λέει ο Yossi Melman, ένας από τους κορυφαίους δημοσιογράφους του Ισραήλ σε θέματα ασφάλειας και πληροφοριών.

Αλλά αργά ή γρήγορα πιστεύει ότι οι σύμμαχοι του Ισραήλ θα επέμβουν αν δουν εικόνες ανθρώπων να λιμοκτονούν. Η πίεση θα αυξηθεί επίσης καθώς οι απώλειες μεταξύ των αμάχων θα συνεχίσουν να αυξάνονται. «Είναι πολύ περίπλοκο γιατί χρειάζεται χρόνος και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα σε αφήσει να μείνεις στη Γάζα για ένα ή δύο χρόνια», λέει ο Michael Milstein.

Σώζοντας τους ομήρους

Πολλοί από τους ομήρους είναι Ισραηλινοί, αλλά υπάρχει επίσης μεγάλος αριθμός ξένων πολιτών και διπλών υπηκόων ανάμεσά τους, πράγμα που σημαίνει ότι πολλές άλλες κυβερνήσεις - συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου - έχουν συμφέρον από αυτή την επιχείρηση και την ασφαλή απελευθέρωσή τους.

Ο Γάλλος στρατηγικός ειδικός, συνταγματάρχης Michel Goya δήλωσε ότι οι IDF είχαν μια απλή επιλογή, είτε να γλιτώσουν τις ζωές των ομήρων, είτε να πάνε να «κάνουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ζημιά στη Χαμάς». Οι σπαρακτικές εκκλήσεις των οικογενειών των αιχμαλώτων της Χαμάς αυξάνουν επίσης την πίεση στους ηγέτες του Ισραήλ.

Το 2011, το Ισραήλ αντάλλαξε περισσότερους από 1.000 αιχμαλώτους για την απελευθέρωση ενός στρατιώτη, του Γκιλάντ Σαλίτ, που κρατούνταν από τη Χαμάς για πέντε χρόνια.

Αλλά το Ισραήλ θα το σκεφτεί διπλά πριν από μια άλλη μεγάλη απελευθέρωση κρατουμένων, επειδή ένας από τους άνδρες που απελευθερώθηκαν σε εκείνη την ανταλλαγή ήταν ο Yahya Sinwar, ο οποίος έκτοτε έγινε ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα.

Οι γείτονες παρακολουθούν στενά

Αυτό που θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει τη διάρκεια και το αποτέλεσμα μιας χερσαίας επίθεσης είναι το πώς αντιδρούν οι γείτονες του Ισραήλ.

Το συνοριακό πέρασμα της Ράφα της Αιγύπτου με τη Γάζα έχει γίνει ένα ανθρωπιστικό επίκεντρο, με περιορισμένες μόνο ποσότητες βοήθειας να φτάνουν στη Γάζα. Ξένοι υπήκοοι και Παλαιστίνιοι με ξένα διαβατήρια περιμένουν να φύγουν.

«Όσο περισσότερο υποφέρουν οι κάτοικοι της Γάζας μετά την ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία, τόσο μεγαλύτερη πίεση θα δέχεται η Αίγυπτος, για να φανεί ότι δεν έχει γυρίσει την πλάτη στους Παλαιστίνιους», λέει ο Ofir Winter από το Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ.

Αλλά αυτό δεν θα φτάσει στο σημείο το Κάιρο να επιτρέψει μια μαζική διέλευση των κατοίκων της Γάζας στο βόρειο Σινά. Ο πρόεδρος Φατάχ αλ Σίσι έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια μετακίνησης των κατοίκων της Γάζας στη χερσόνησο του Σινά θα ωθήσει τους Αιγύπτιους να «βγουν και να διαμαρτυρηθούν κατά εκατομμύρια».

Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα μίλησε επίσης για μια «κόκκινη γραμμή» για κάθε πιθανή προσπάθεια απώθησης των Παλαιστινίων προσφύγων από τη Γάζα: «Όχι πρόσφυγες στην Ιορδανία, όχι πρόσφυγες στην Αίγυπτο», προειδοποίησε.

Τα βόρεια σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο βρίσκονται επίσης υπό στενή παρακολούθηση. Έχουν ήδη σημειωθεί αρκετές θανατηφόρες διασυνοριακές επιθέσεις στις οποίες εμπλέκεται η ισλαμιστική μαχητική οργάνωση Χεζμπολάχ, αλλά αν και οι κοινότητες και στις δύο πλευρές έχουν εκκενωθεί, μέχρι στιγμής η βία δεν αποτελεί νέο μέτωπο κατά του Ισραήλ.

Το Ιράν, ο κύριος χορηγός της Χεζμπολάχ, απειλεί ήδη να ξεκινήσει «νέα μέτωπα» εναντίον του Ισραήλ. Ήταν το επίκεντρο της προειδοποίησης του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, όταν είπε: «Προς κάθε χώρα, κάθε οργανισμό, οποιονδήποτε σκέφτεται να εκμεταλλευτεί αυτή την κατάσταση, έχω μια λέξη: Μην το κάνετε»

Δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα, το USS Gerald Ford και το USS Eisenhower, εστάλησαν στην ανατολική Μεσόγειο για να τονίσουν αυτό το μήνυμα, ενώ 2.000 αμερικανοί στρατιώτες έχουν τεθεί σε επιφυλακή για να ανταποκριθούν στα γεγονότα που εξελίσσονται.

Ποια η στρατηγική εξόδου του Ισραήλ από τη Γάζα;

Εάν η Χαμάς αποδυναμωθεί σημαντικά, το ερώτημα είναι τι θα πάρει τη θέση της. Το Ισραήλ απέσυρε τον στρατό του και χιλιάδες εποίκους από τη Λωρίδα της Γάζας το 2005 και δεν θα έχει καμία πρόθεση να επιστρέψει ως δύναμη κατοχής. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν λέει ότι «θα ήταν μεγάλο λάθος».

Ένα κενό εξουσίας θα δημιουργούσε επίσης πολύ σοβαρούς κινδύνους και ο κ. Milstein προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος της επίλυσης ενός προβλήματος είναι να βρεθούν 10 νέα.

Ο Ofir Winter πιστεύει ότι μια αλλαγή στην εξουσία θα μπορούσε ενδεχομένως να ανοίξει το δρόμο για τη σταδιακή επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ), η οποία εκδιώχθηκε από τη Γάζα από τη Χαμάς το 2007. Η ΠΑ ελέγχει σήμερα τμήματα της Δυτικής Όχθης, αλλά είναι αδύναμη εκεί, και το να την πείσει να επιστρέψει στη Γάζα θα ήταν εξαιρετικά περίπλοκο.

Η διεθνής κοινότητα θα μπορούσε να παράσχει μια προσωρινή λύση, όπως έκανε όταν ο ΟΗΕ διαχειρίστηκε το Κοσσυφοπέδιο μετά την αποχώρηση των σερβικών δυνάμεων το 1999, αλλά ο ΟΗΕ είναι ευρέως δύσπιστος στο Ισραήλ.

«Μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι η δημιουργία μιας διοίκησης, που θα διοικείται από τους δημάρχους, τις φυλές, τις φατρίες και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις της Γάζας, με τη συμμετοχή της Αιγύπτου και των ΗΠΑ, της ΠΑ και άλλων αραβικών κρατών, λέει ο κ. Milstein.

Ο ίδιος ο πρόεδρος της Αιγύπτου δεν έχει δείξει κανένα ενδιαφέρον για τον έλεγχο της Γάζας, αλλά έχει επισημάνει ότι αν «ένα αποστρατιωτικοποιημένο παλαιστινιακό κράτος είχε δημιουργηθεί εδώ και πολύ καιρό με διαπραγματεύσεις, δεν θα υπήρχε τώρα πόλεμος».

Οι κατεστραμμένες υποδομές της Γάζας θα πρέπει τελικά να ανοικοδομηθούν με τον τρόπο που έγινε μετά από προηγούμενους πολέμους. Το Ισραήλ θα θελήσει ακόμη αυστηρότερους περιορισμούς στα "αγαθά διπλής χρήσης" που εισέρχονται στη Γάζα και τα οποία θα μπορούσαν να έχουν στρατιωτικό και πολιτικό σκοπό. Και έχουν υπάρξει εκκλήσεις για μια διευρυμένη νεκρή ζώνη κατά μήκος του φράχτη με τη Γάζα, ώστε να παρέχεται μεγαλύτερη προστασία στις ισραηλινές κοινότητες.

Όποια και αν είναι η έκβαση του πολέμου, το Ισραήλ θα θελήσει να διασφαλίσει ότι μια παρόμοια επίθεση δεν θα ξανασυμβεί ποτέ.