Το πιο δυσπρόσιτο σημείο της Γης για τον άνθρωπο που κάνει την Ανταρκτική και το Έβερεστ να μοιάζουν με σχολική εκδρομή

Είναι το πιο δυσπρόσιτο σημείο της Γης για τον άνθρωπο· προκαλεί τρόμο και δέος! Η προσπάθεια να φθάσει κάποιος στην Ανταρκτική ή το Έβερεστ μοιάζουν με σχολική εκδρομή… Εκεί που σμίγουν η… χωματερή των ανθρώπων και ήχοι απόκοσμοι!

«Βρέθηκαν στη μέση του ωκεανού… στη μέση του πουθενά» μια φράση που γράφεται κατά κόρον και μάλιστα πολλοί αφελείς αρθρογράφοι ή τηλεπαρουσιαστές ειδήσεων την ενισχύουν με το απαραίτητο συμπλήρωμα υπερβολής: «κυριολεκτικά»!

Κι όμως, αν θα θέλαμε να αναζητήσουμε τη «μέση του πουθενά», το «κυριολεκτικά καταμεσής του ωκεανού» και όχι μεταφορικά, αρκούσε (πόσο μικρή λέξη για τόσο μακρύ και κουραστικό ταξίδι) να «πετάξουμε» μέχρι τη Χιλή κι από εκεί να γυρίσουμε την πυξίδα μας δυτικά· μετά 2.624 μίλια, δηλαδή 4223 χιλιόμετρα και να ‘μαστε: Σημείο Νέμο ή Point Nemo (48°52,6'S 123°23,6'W) που πήρε το όνομά του από τον διάσημο κυβερνήτη του μυθιστορηματικού υποβρυχίου Ναυτίλου, που αναδύθηκε από την πένα στου Ιουλίου Βερν στο θρυλικό του βιβλίο «20.000 Λεύγες υπό την Θάλασσα».

Το σημείο Νέμο εντόπισε το 1992 και το ονομάτισε ο μηχανικός Χρβότζε Λουκατέλα (Hrvoje Lukatela), Κροάτης που μετοίκισε στον Καναδά. Ο Λουκατέλα λάτρευε το μυθιστόρημα του Βερν και ο Νέμο ήταν πρώτο το όνομα που του ήρθε αμέσως στο νου όταν εντόπισε το σημείο. Ο Hrvoje Lukatela, εγκατέλειψε την πατρίδα του τη δεκαετία του 1970 όταν η πολιτική και πνευματική κατάσταση εκεί είχε γίνει αφόρητη· είχε σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ Γεωδαισία-την επιστήμη της μέτρησης των φυσικών ιδιοτήτων της Γης, όπως το σχήμα και τον προσανατολισμό της στο Διάστημα. Με το πτυχίο στο χέρι, ο Λουκατέλα βρήκε το δρόμο του για το Κάλγκαρι της Αλμπέρτα- και το Nemo Point- όπου ζει ακόμα στα 81 του.

Ένας απόκοσμος θόρυβος

Το Point Nemo ακούστηκε για πρώτη φορά στους «πολλούς» το 1997, όταν τα υδρόφωνα στον βυθό του Νότιου Ειρηνικού, που λειτουργούσαν σε απόσταση χιλιάδων μιλίων, «άκουσαν» τον πιο δυνατό υποβρύχιο ήχο που έχει καταγραφεί ποτέ. Το γεγονός έγινε πρωτοσέλιδο και ο ήχος ονομάστηκε «Bloop». Πως είχε προκληθεί; Κάποιοι μιλούσαν για άγνωστη μορφή θαλάσσιας ζωής που κρύβεται στα αβυσσαλέα βάθη. Κάποιοι άλλοι, πιο ψαγμένοι, έκαναν λόγο για ρωσική ή αμερικανική στρατιωτική δραστηριότητα. Οι αναγνώστες του αμερικανού συγγραφέα Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ θυμήθηκαν το φανταστικό σύμπαν του και ότι η υποθαλάσσια πόλη των ζόμπι του R'lyeh- υποτίθεται ότι- δεν ήταν μακριά. Οι επιστήμονες της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, όμως, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο τρομακτικός ήχος εκείνος προήλθε από το σπάσιμο πάγου στην Ανταρκτική! Κι όλοι πια ησύχασαν, αλλά το Σημείο Νέμο παρέμεινε στην επιφάνεια… Γιατί;

Το Σημείο Νέμο απέχει από τα νησιά Ντούτσι- το πλησιέστερο κομμάτι στεριάς- 2.681 χιλιόμετρα. Γεωγραφικά προσδιορίζεται ως «Απρόσιτος Πόλος» (oceanic point of inaccessibility) και είναι το σημείο της Γης που βρίσκεται πιο μακριά από οποιοδήποτε άλλο από ξηρά! Το Σημείο Νέμο βρίσκεται στον Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό και η απόσταση που το χωρίζει από τις τρεις πλησιέστερες στεριές είναι περίπου η ίδια: 2.688 χιλιόμετρα (το νησί Πανδώρα του συμπλέγματος Ντούτσι, το Μότου Νούι πλάι στο Νησί του Πάσχα και της νήσου Μάερ στα ανοιχτά της Ανταρκτικής)· επίσης το Σημείο βρίσκεται πέρα από κάθε εθνική δικαιοδοσία.

Το πιο απομακρυσμένο σημείο της Γης είναι τόσο πολύ μακριά από στεριά που οι πιο κοντινοί του άνθρωποι- πολλές φορές- είναι οι κοσμοναύτες των διαστημικών σταθμών που περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη μας: 400 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης!
Και τη «μέση του πουθενά», δεδομένου ότι από εκεί ούτε αεροπορικές πτήσεις περνούν (σύμφωνα με το Flightradar24, έναν ιστότοπο παρακολούθησης πτήσεων, η εμπορική πτήση από το Σίδνεϊ ή το Όκλαντ προς το Σαντιάγο πετάει πάνω από το Σημείο Νέμο μόνο όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν), ούτε και καράβια το διασχίζουν, προσφέρεται για να πεταχτούν τα μεγάλα σκουπίδια των ανθρώπων: τα διαστημικά απορρίμματα, δηλαδή άχρηστοι διαστημικοί σταθμοί, πύραυλοι, μετεωρολογικοί δορυφόροι κ.λπ. Εκεί πέφτουν και τα περισσότερα διαστημόπλοια που τροφοδοτούν τους Διεθνείς Διαστημικούς Σταθμούς.

Ο αιώνιος τάφος του MIR

Να, για παράδειγμα ο διάσημος διαστημικός σταθμός MIR με τη μεγαλύτερη μάζα από οποιοδήποτε άλλο διαστημικό σκάφος (129.700 κιλά, 19 μέτρα μήκος, 31 μέτρα πλάτος και 27,5 μέτρα ύψος) από το 2001 εκεί, σε βάθος 4000 μέτρων αναπαύεται… Υπολογίζεται ότι περίπου 300 διαστημικά απορρίμματα «λερώνουν» το Σημείο Νέμο, που ας σημειωθεί ότι η θάλασσα στην περιοχή δεν έχει θρεπτικά συστατικά για να διατηρήσει επαρκή ζωή, οπότε εύκολα μπορεί να την χαρακτηρίσει κάποιος σαν «θαλάσσια έρημο». Και παρά τη «χωματερή» των διαστημικών αποβλήτων που δημιούργησαν οι άνθρωποι, στο Σημείο Νέμο το νερό είναι το πιο καθαρό των ωκεανών!

Τι κι αν το σημείο είναι δυσπρόσιτο κι επικίνδυνο; Οι άνθρωποι δεν τα λογίζουν αυτά... Πρόσφατα, ιστιοπλόοι βρέθηκαν στη «μέση του πουθενά», στο Σημείο Νέμο, και κατέθεσαν την εμπειρία τους· ήταν θαλασσοπόροι που ταξίδευαν με το σκάφος τους- το «Malama»- λαμβάνοντας μέρος σε έναν ιστιοπλοϊκό αγώνα πλέοντας μεταξύ Νέας Ζηλανδίας και Νότιας Αμερικής.
Στον τόπο εκείνον οι άνεμοι είναι ψυχροί και βάναυσοι. Τα κύματα φτάνουν σε ύψος τα 20 ή και τα 30 μέτρα. Σε ένα δευτερόλεπτο, η ταχύτητα ενός αγωνιστικού ιστιοπλοϊκού σκάφους μπορεί να πέσει από τους 30 κόμβους στους πέντε και αμέσως να εκτιναχτεί πίσω στους 30! Κάποιοι θα έλεγαν ότι μόνο το πουλί άλμπατρος με τα φτερά των 3,5 μέτρων μπορεί να ταξιδέψει υπό τέτοιες συνθήκες, όμως ξεχνούν τον επίμονο άνθρωπο…

Ξυπνούσαν μελανιασμένοι!

Εκείνο που τονίστηκε ιδιαίτερα από μέλη του πληρώματος του ιστιοπλοϊκού ήταν ότι «ήταν συγκλονιστικό να γνωρίζεις ότι βρίσκεσαι κάπου που δεν μπορούν να είναι πολλοί άλλοι»· ή και καθόλου άλλοι. Ο Σάιμον Φίσερ, ο κυβερνήτης του ιστιοπλοϊκού είπε ότι ένιωθε σαν να καταπατούσε ένα κομμάτι της Γης όπου δεν ανήκουν τα ανθρώπινα όντα. Όλοι τα μέλη του πληρώματος του «Malama» μίλησαν με δέος για τον καιρό που επικρατούσε στη «μέση του πουθενά».
«Για να κοιμηθούμε δενόμασταν με ιμάντες· ξυπνούσαμε μελανιασμένοι»! Αν συνέβαινε μια βλάβη στο σκάφος, όπως το να σκιστεί ένα πανί ή να σπάσει ένας ιστός, μια βλάβη στον κινητήρα ή στα μέσα επικοινωνίας, η πλησιέστερη βοήθεια με πλοίο από τη Χιλή ή τη Νέα Ζηλανδία θα έκανε τουλάχιστον μία ή δύο εβδομάδες για να προσεγγίσει το ιστιοπλοϊκό.
Και κάτι άλλο που γοήτευσε τους ριψοκίνδυνους ταξιδιώτες: «το σκοτάδι ήταν τόσο πολύ σκοτεινό και το φως τόσο πολύ φωτεινό!»…
Όταν οι πορείες τους διασταυρώθηκαν στο Σημείο Νέμο, οι κοσμοναύτες του διεθνούς διαστημικού σταθμού ISS και οι ιστιοπλόοι του «Malama» αντάλλαξαν μηνύματα.

Στη θάλασσα του Τίποτα

Υπάρχουν στη Γη τόπου που γοητεύει η διαφορετικότητά τους, η αλλοκοτιά τους. Ζούγκλες που τις σαρώνουν οι βροχές, έρημοι χωρίς ίχνη ζωής, νησιά δίχως κατοίκους. Αλλά, η απόσταση είναι μια κατηγορία από μόνη της· μπορεί να κάνει ένα ανθρώπινο κατόρθωμα να μοιάζει ένδοξο και ό,τι τρομερό επικρατεί εκεί να εξάψει τη φαντασία για περιπέτεια. Το ωκεάνιο Σημείο Νέμο είναι όλα αυτά μαζί και τίποτα από όλα αυτά…

Υπάρχουν και ηπειρωτικά σημεία Πόλοι Απρόσιτοι (Pole of inaccessibility)- τόποι στη στεριά που είναι πιο μακριά από τη θάλασσα, όμως αυτές οι τοποθεσίες δεν είναι τόσο απόμακρες· μπορεί κάποιος να φθάσει οδηγώντας σε ένα τέτοιο σημείο. Ο βορειοαμερικανικός Απρόσιτος Πόλος βρίσκεται στο Pine Ridge Reservation, στη Νότια Ντακότα, για παράδειγμα.
Ένα είναι το γεγονός που κάνει το Σημείο Νέμο να υπερέχει: είναι σχεδόν αδύνατο να φτάσει κάποιος και δεν θα του προσφέρει τίποτα όταν φτάσει, ούτε καν έναν τόπο να σταθεί. Είναι το αντι-Έβερεστ: η κορυφή του Κόσμου στη θάλασσα του Τίποτα...
Άλλωστε μην το ξεχνάμε: nemo στα λατινικά σημαίνει «κανείς»! Σαν να πούμε: «Nemo sine vitio est»… Ε;