Μπουρλότο στη Μέση Ανατολή: H εκτέλεση Σουλεϊμανί που άναψε το φιτίλι

Σκηνικό ανάφλεξης µε δηλώσεις της ιρανικής ηγεσίας περί «εκδίκησης», την ώρα που η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βαγδάτη καλεί όλους τους Αµερικανούς υπηκόους να εγκαταλείψουν το Ιράκ

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά ┋

Ήταν Μάιος του 2018, ακριβώς πριν από ενάµιση χρόνο, όταν ο Αµερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραµπ ανακοίνωσε τη µονοµερή αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συµφωνία για το πυρηνικό πρόγραµµα του Ιράν, προετοιµάζοντας έτσι το έδαφος για µια επαπειλούµενη… ραγδαία επιδείνωση στις σχέσεις ανάµεσα στην Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη. Στην αυγή πια του 2020, ΗΠΑ και Ιράν βρίσκονται να ανταλλάσσουν πραγµατικά πυρά επί… ιρακινού εδάφους, ανεβάζοντας κατακόρυφα το θερµόµετρο στη Μέση Ανατολή, µε ό,τι µπορεί να συνεπάγεται αυτό ευρύτερα (τη διάχυση της αστάθειας, την άνοδο στις τιµές του πετρελαίου εν µέσω χειµώνα κ.λπ.).

Είχαν προηγηθεί, βέβαια, πολλά: η κατάρριψη ενός αµερικανικού drone από τους Ιρανούς πάνω από τα Στενά του Ορµούζ τον Ιούνιο του 2019, η δήλωση του Ντόναλντ Τραµπ τον Φεβρουάριο του 2019 ότι τα αµερικανικά στρατεύµατα βρίσκονται στο Ιράκ για να παρακολουθούν το Ιράν, οι ισραηλινοί βοµβαρδισµοί κατά σιιτικών παραστρατιωτικών βάσεων (υποστηριζόµενων από το Ιράν) εντός του Ιράκ τον Αύγουστο του 2019, αλλά και πιο πρόσφατα, στις 27 Δεκεµβρίου, η επίθεση µε ρουκέτες εναντίον Αµερικανών σε βάση στο Κιρκούκ και στις 29 ∆εκεµβρίου η κίνηση των Αµερικανών να πλήξουν εγκαταστάσεις της υποστηριζόµενης από το Ιράν παραστρατιωτικής «Kataib Hezbollah» σε Ιράκ και Συρία, προκαλώντας τον θάνατο περίπου 25 µαχητών.

Η κίνηση ωστόσο στην οποία προχώρησαν οι ΗΠΑ στις 2 Ιανουαρίου, «χτυπώντας» µε drones αυτοκινητοποµπή που µετέφερε Ιρανούς αξιωµατούχους κοντά στο διεθνές αεροδρόµιο της Βαγδάτης, µε αποτέλεσµα να χάσει τη ζωή του ο Ιρανός υποστράτηγος Κασέµ Σουλεϊµανί, διοικητής των επίλεκτων ιρανικών ειδικών δυνάµεων Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης που αποτελούν βραχίονα των ιρανικών ενόπλων δυνάµεων, έρχεται να εκτοξεύσει την ένταση σε πρωτοφανή επίπεδα.

Πανηγυρισμοί

Από τη µία πλευρά, ο Ντόναλντ Τραµπ πανηγυρίζει, όπως άλλωστε και το Ισραήλ, µε την ηγεσία του Ιράν, από την άλλη, να ορκίζεται εκδίκηση και την ελληνική διπλωµατία να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, εξελίξεις οι οποίες άλλωστε µας «αγγίζουν». Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Ποµπέο είχε αναβάλει (ήδη πριν από τη δολοφονία του Σουλεϊµανί) προγραµµατισµένη επίσκεψη στην Κύπρο, για να µπορέσει «να συνεχίσει να παρακολουθεί την κατάσταση όπως εκείνη εξελίσσεται στο Ιράκ».

Στο ίδιο πλαίσιο, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαµίν Νετανιάχου αναγκάστηκε να διακόψει την επίσκεψή του στην Αθήνα (για την υπογραφή της διακρατικής συµφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed) και να επιστρέψει εσπευσµένα στο Ισραήλ το πρωί της Παρασκευής. «Προτεραιότητα συνεχίζει να είναι η σταθερότητα της χώρας και της ευρύτερης περιοχής και η αποφυγή περαιτέρω κλιμάκωσης... Απαιτείται ψυχραιμία και νηφαλιότητα», σημειώνει σε ανακοίνωση που εξέδωσε στις 3 Ιανουαρίου το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, υπογραμμίζοντας ότι «η Ελλάδα παρακολουθεί με ιδιαίτερη ανησυχία τις εξελίξεις στο Ιράκ».

Και όλα αυτά µέσα σε ένα πλαίσιο εκρηκτικής αποσταθεροποίησης, µόλις λίγα 24ωρα έπειτα από την «πολιορκία» της αµερικανικής πρεσβείας στη Βαγδάτη (από φιλοϊρανούς διαδηλωτές) αλλά και µόλις λίγες εβδοµάδες πριν από τις βουλευτικές εκλογές στο Ιράν (τον Φεβρουάριο του 2020), ενώ παράλληλα ενισχύονται οι φήµες που θέλουν τους Αµερικανούς να «εκδιώκονται» στρατιωτικά από το Ιράκ µέσα στο 2020.

Υπό αυτό το πρίσµα, οι τελευταίες κινήσεις από την πλευρά των ΗΠΑ (κινήσεις «δυναµικές» όπως είναι η δολοφονία του Σουλεϊµανί), που σήµερα διατηρούν περίπου 5.000 στρατιώτες στο Ιράκ, ενδεχοµένως να είναι και ένας τρόπος:

είτε για να εκβιάσουν την παράταση της αµερικανικής παρουσίας στη χώρα σε µια περίοδο κατά την οποία εκείνη αµφισβητείται,
είτε για να υποχρεώσουν τους ίδιους τους Ιρακινούς να γυρίσουν την πλάτη στην ιρανική επιρροή,
είτε για να στείλουν ένα µήνυµα ισχύος στους Ιρανούς αναφορικά µε το τι θα µπορούσε να επακολουθήσει,
είτε για να ικανοποιήσουν συμμάχους των ΗΠΑ που προωθούν μια πιο σκληρή στάση απέναντι στην Τεχεράνη.

Στον απόηχο της δολοφονίας του Σουλεϊµανί, πάντως, η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βαγδάτη κάλεσε όλους τους Αµερικανούς να εγκαταλείψουν άµεσα το Ιράκ.

Εάν φανερώνουν κάτι οι τελευταίες εξελίξεις, αυτό είναι ο βαθµός στον οποίο το σιιτικό Ιράν έχει πλέον διεισδύσει στις κρατικές, κοµµατικές και παραστρατιωτικές δοµές του Ιράκ. Κατά έναν παράδοξο τρόπο, βέβαια, ήταν ο ίδιος ο Αµερικανός πρόεδρος Τραµπ που έδωσε ώθηση στην επίµαχη ιρανική διείσδυση, µε την απόφασή του να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη διεθνή συµφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν το 2018. «Η Τεχεράνη στράφηκε σε γείτονες όπως είναι η Τουρκία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ για να αντισταθµίσει τις βαθιές απώλειες από τις αµερικανικές κυρώσεις… ∆εν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι το Ιράν είναι σήµερα ο πιο ισχυρός ξένος παίκτης στη Βαγδάτη» έγραφε προ µηνών ο ερευνητής Αλεξ Βατάνκα στο περιοδικό «Foreign Affairs».

Το προφίλ

Η παραστρατιωτική οµάδα «Kataib Hezbollah», θέσεις της οποίας έπληξαν οι Αµερικανοί στις 29 ∆εκεµβρίου, αποτελεί κοµµάτι εκείνων των παραστρατιωτικών «∆υνάµεων Λαϊκής Κινητοποίησης» (των γνωστών ως PMU ή PMF µε τους περίπου 150.000 µαχητές) που, αν και υποστηριζόµενες από τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης, έχουν ενταχθεί στις κρατικές ιρακινές δυνάµεις ασφαλείας και χρηµατοδοτούνται από τον ιρακινό προϋπολογισµό.

Ο διοικητής, µάλιστα, των εν λόγω δυνάµεων, Αµπού Μαχντί αλ Μουχάντις, ήταν ένας από τους αξιωµατούχους που έχασαν τη ζωή τους από αµερικανικά πυρά στις 2 Ιανουαρίου κοντά στο αεροδρόµιο της Βαγδάτης, καθώς βρισκόταν στην ίδια αυτοκινητοποµπή µε τον Ιρανό Κασέµ Σουλεϊµανί. Το παράδοξο µε τον προϋπολογισµό του Ιράκ είναι ότι έχει καταλήξει να χρηµατοδοτεί ένοπλες οµάδες προσκείµενες σε πολιτικές παρατάξεις που τείνουν στην πράξη να δρουν ως κράτος εν κράτει. Το 2020, που µόλις ξεκίνησε, βρίσκει το Ιράκ σε κρίσιµη καµπή. Ο Αντίλ Αµντούλ Μαχντί παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία της χώρας στα τέλη της περασµένης χρονιάς, µέσα σε συνθήκες πολύνεκρης αναταραχής.

Αρχής γενοµένης από τον Οκτώβριο του 2019, χιλιάδες Ιρακινοί βρίσκονται στους δρόµους, διαδηλώνοντας ενάντια στην κρατική διαφθορά (320 δισ. δολ. δηµοσίου χρήµατος εκτιµάται ότι έχουν χαθεί σε µίζες και κρατικά ή κοµµατικά υποκινούµενες απάτες στο Ιράκ µετά το 2003), καταγγέλλοντας τις πολιτικές ελίτ που λυµαίνονται τη χώρα και διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, µε τις Αρχές ωστόσο από την πλευρά τους να «απαντούν» µε σφαίρες, δακρυγόνα και γκλοµπ.

Περισσότεροι από 500 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους µόνο τους τελευταίους τρεις µήνες, µε τους τραυµατίες παράλληλα να ξεπερνούν τους 21.000. Από τη σκοπιά των ΗΠΑ, υπεύθυνη για την αστάθεια σήµερα στο Ιράκ είναι η ιρανική διείσδυση. Σηµαντική µερίδα Ιρακινών, αντιθέτως, αξιολογούν ως «µεγαλύτερο κακό» την αµερικανική παρουσία στη χώρα, 17 χρόνια έπειτα από την αµερικανική εισβολή του 2003 και την ανατροπή του Σαντάµ Χουσεΐν.

Ξυπνούν μνήμες

Όσα επεισοδιακά έλαβαν χώρα την περασµένη Τρίτη, 31 ∆εκεµβρίου, γύρω από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην ιρακινή πρωτεύουσα, µε χιλιάδες εξαγριωµένους διαδηλωτές να πετούν πέτρες, να καίνε αµερικανικές σηµαίες και να προβαίνουν σε βανδαλισµούς φωνάζοντας συνθήµατα υπέρ της αποµάκρυνσης των Αµερικανών από τη χώρα, ξυπνούν µνήµες από παλαιότερες αµερικανικές πληγές που έχουν µείνει στην Ιστορία.

Οπως ήταν η κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Τεχεράνη το 1979 αλλά και η επίθεση κατά του προξενείου των ΗΠΑ στη Βεγγάζη της Λιβύης το 2012, µια επίθεση στο πλαίσιο της οποίας είχε πέσει νεκρός και ο Αµερικανός πρέσβης στη Λιβύη Τζον Κρίστοφερ Στίβενς. Τα τελευταία επεισόδια, ωστόσο, εκτυλίσσονται στη σκιά σεναρίων που θέλουν τους Αµερικανούς να «εκδιώκονται» από το Ιράκ. «Εως το τέλος της χρονιάς δεν θα υπάρχουν αµερικανικές δυνάµεις στο Ιράκ» προβλέπει µέσα από πρόσφατο άρθρο του στην ιστοσελίδα του αµερικανικού «Atlantic Council» ο ακαδηµαϊκός Αµπάς Καντίµ, ο οποίος έχει υπηρετήσει και στην πρεσβεία του Ιράκ στην Ουάσιγκτον.

Το ενδεχόµενο να κληθεί να ψηφίσει το ιρακινό Κοινοβούλιο υπέρ της αποµάκρυνσης των Αµερικανών στρατιωτών (πράγµα που είχε αποφευχθεί το 2018) είναι πλέον ορατό. «Είναι απλώς ζήτηµα χρόνου να ψηφιστεί ο σχετικός νόµος. Το µόνο ερώτηµα είναι εάν θα είναι η πλήρης η απόσυρση ή µερική. Οι ηµέρες της µεγάλης διπλωµατικής, στρατιωτικής και επιχειρηµατικής παρουσίας των ΗΠΑ στο Ιράκ είναι µετρηµένες», όπως σηµειώνει χαρακτηριστικά ο Καντίµ.

Κοµβικό ρόλο στις εξελίξεις εντός του Ιράκ διαδραµατίζουν πλέον ο πρόεδρος της χώρας Μπαρχάµ Σαλίχ (Κούρδος), ο σιίτης κληρικός Μοκτάντα αλ Σαντρ (που φηµιζόταν για το αντιαµερικανικό του µένος), ο σιίτης πολιτικός-βουλευτής Χαντί αλ Αµίρι (ηγέτης της παράταξης «Μπαντρ» που υποστηρίζεται από το Ιράν και σχετίζεται µε τις επίσης υποστηριζόµενες από την Τεχεράνη παραστρατιωτικές «∆υνάµεις Λαϊκής Κινητοποίησης» PMF) και ο θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί αλ Σιστάνι (που είχε µάλιστα συναντηθεί µε τον Ιρανό πρόεδρο Χασάν Ροχανί όταν ο τελευταίος επισκέφθηκε το Ιράκ το 2019). Οσο για το µέλλον, διαγράφεται έκρυθµο εντός αλλά και εκτός των συνόρων.

Διαβάστε ακόμη