Ερνάν Κορτές: Πώς «γονάτισε» τους Αζτέκους - Το χρυσάφι και η επιδημία ευλογιάς

H ένδοξη πόλη Τενοχτιτλάν κείτεται σε ερείπια, ο πληθυσμός της λιμοκτονεί και οι πολεμιστές της έχουν ηττηθεί κατά κράτος. Ο πολιτισμός των Αζτέκων δεν υπάρχει πια. Υπεύθυνος για τα δεινά τους ήταν κάποιος Ερνάν Κορτές, ο επικεφαλής των κονκισταδόρων με την ατσαλένια και αμείλικτη αυτοπεποίθηση, που σαν αντάλλαγμα κέρδισε τη διακυβέρνηση της Νέας Ισπανίας και αμύθητα πλούτη. Πού όμως ξεκίνησε η όλη ιστορία; 

όταν ο Νέος Κόσμος άνοιξε για εξερευνήσεις, όλοι στον Παλαιό ήθελαν να λάβουν μέρος στη δράση. ένας από τους ανθρώπους που επιδίωκε φήμη και πλούτη ήταν ο Ερνάν Κορτές. Γεννήθηκε το 1485 στο Μεντεγίν της Ισπανίας από οικογένεια χαμηλόβαθμων ευγενών και ήταν εξάδελφος του Φρανθίσκο Πιζάρο, του ανθρώπου που αργότερα θα κατακτούσε την αυτοκρατορία των ίνκας. Παρά την περιπετειώδη φύση του, ο Κορτές δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι θα ήταν αυτός που θα υπέτασσε έναν ολόκληρο πολιτισμό. Το 1504 παράτησε τις σπουδές του στα νομικά και τα λατινικά στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα για να ταξιδέψει προς τη δύση. 

όταν ο Κορτές έφτασε στην πόλη άζουα της σημερινής Δομινικανής Δημοκρατίας, εργάστηκε για αρκετά χρόνια ως συμβολαιογράφος. Το 1509 είχε για πρώτη φορά την ευκαιρία να συμμετάσχει σε ένα εξερευνητικό ταξίδι στην Κεντρική Αμερική, αλλά δεν τα κατάφερε εξαιτίας ενός αποστήματος που είχε προκληθεί μάλλον από σύφιλη. Τελικά, το 1511 έλαβε μέρος σε μια αποστολή στην Κούβα με επικεφαλής τον Ντιέγκο Βελάσκεθ Κουέλαρ, κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη του νέου κυβερνήτη. Επτά χρόνια αργότερα βρήκε το κουράγιο, τους πόρους και την ευκαιρία να κάνει μόνος του το δικό του ταξίδι. Η συγκυρία ήταν κατάλληλη λόγω των στενών σχέσεων που είχε συνάψει με τον Βελάσκεθ, αφού μάλιστα είχε παντρευτεί την κουνιάδα του.

Η αναρρίχησή του στην τοπική κυβέρνηση υπήρξε ραγδαία, δίνοντάς του την πρώτη γεύση ηγεσίας και εξουσίας. Τελικά, η επιρροή του μεγάλωσε τόσο ώστε ο Βελάσκεθ άρχισε να ανησυχεί ότι ο υφιστάμενός του γινόταν πολύ ισχυρός και διέταξε τον Κορτές να ακυρώσει την προβλεπόμενη αποστολή του στην ενδοχώρα της Κεντρικής Αμερικής. όμως ο ξεροκέφαλος Κορτές αγνόησε την εντολή του ανωτέρου του και ξεκίνησε για το Μεξικό με 500 άνδρες και 11 πλοία. Τον Μάρτιο του 1519 είχε φτάσει στην ακτή και αποβιβάστηκε στη Χερσόνησο του Γιουκατάν. 

Πηγή warhistoryonline.com

Από τους πρώτους που συνάντησε η αποβατική δύναμη ήταν μια γυναίκα, η Ντόνα Μαρίνα. ήταν ντόπια και έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο στη μελλοντική επιτυχία της αποστολής ως διερμηνέας ανάμεσα στους Ισπανούς και τον ντόπιο πληθυσμό. Θα γινόταν επίσης ερωμένη του Κορτές και θα έκαναν έναν γιο, τον Μάρτιν, έναν από τους πρώτους Αμερικανοίσπανούς μιγάδες που γεννήθηκαν ποτέ. 

Ο Κορτές είχε στη διάθεσή του μόνο 17 κανόνια, 12 άλογα και μερικά σκυλιά, και το μοναδικό του κίνητρο σε αυτό το άγνωστο περιβάλλον ήταν το χρυσάφι. Πίστευε μάλιστα τόσο πολύ στην επιτυχία της αποστολής του ώστε διέταξε
να βυθιστούν όλα τα πλοία για να μην υπάρχει επιστροφή. Καθώς οι εισβολείς είχαν ξεπεράσει το εμπόδιο της γλώσσας, μπορούσαν πλέον να μελετήσουν το πολύπλοκο δίκτυο των τοπικών συμμαχιών και τους τρόπους για να το εκμεταλλευτούν. Παρ’ όλο που το ταξίδι μέσα από άγνωστες περιοχές θα διαρκούσε τρεις εξαντλητικούς μήνες, η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη για την ισπανική αποστολή. Η προφητεία των Αζτέκων μιλούσε για την επιστροφή του θεού Κουετζαλκοάτλ από τη θάλασσα και ο Κορτές είχε φτάσει ακριβώς τη στιγμή που είχε προβλέψει η μυθολογία. Αυτή η εκπληκτική σύμπτωση μπορεί τελικά να έγειρε την πλάστιγγα προς όφελός του. 

Οι Αζτέκοι ήταν ο κυρίαρχος πολιτισμός στην περιοχή, αλλά υπήρχαν άλλες μικρότερες φυλές που δυσανασχετούσαν με την εξουσία των αφεντάδων τους. όταν έφτασαν οι Ισπανοί, η αυτοκρατορία των Αζτέκων βίωνε μια πολιτική κρίση και ο Κορτές φρόντισε αυτό να το εκμεταλλευτεί. Συμμάχησε με την Τλαξκάλα και την Τσολούλα, υποκινώντας εξεγέρσεις εναντίον των Αζτέκων εκπροσώπων από όπου περνούσε, αποκτώντας μια σημαντική συμμαχική δύναμη. 

έτσι, η δύναμη εισβολής συνέχισε τον δρόμο της προς τον αντικειμενικό της στόχο. Στις 8 Νοεμβρίου του 1519 οι Ισπανοί έφτασαν στην Τενοχτιτλάν, την πρωτεύουσα των Αζτέκων, όπου επιτέλους συνάντησαν τον Μοντεζούμα Β ? και είδαν τη θρυλική πόλη σε όλο της το μεγαλείο. Ο Μοντεζούμα υποδέχτηκε τον Κορτές με ανοιχτές αγκάλες και δώρα από χρυσάφι, αλλά η κατάσταση ανατράπηκε εις βάρος του όταν οι Ισπανοί συνέλαβαν όμηρο τον αυτοκράτορα. όταν μαθεύτη- κε η είδηση ότι ο Βελάσκεθ βρισκόταν καθ’ οδόν για να συλλάβει τον Κορτές επειδή τον είχε παρακούσει, ο Μοντεζούμα ήταν πλέον ένα ανδρείκελο μέσα στην ίδια του την πόλη. Ο Κορτές αντιμετώπισε την απειλή και απέκτησε νέους συμμάχους, αλλά όταν επέστρεψε βρήκε την πρωτεύουσα των Αζτέκων βυθισμένη στο χάος. 

Πηγή warhistoryonline.com

Οι κάτοικοι της Τενοχτιτλάν ήταν οργισμένοι με τη βίαιη συμπεριφορά των Ισπανών στη διάρκεια της απουσίας του Κορτές και οι υπόλοιπες δυνάμεις τους βρίσκονταν πολιορκημένες στο παλάτι του Μοντεζούμα. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, όταν ο αυτοκράτορας στάλθηκε για να κατευνάσει τους υπηκόους του, το πλήθος τον λιθοβόλησε μέχρι θανάτου. Οι κονκισταδόρες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αλλά θα επέστρεφαν σύντομα. 

Παρά την αποτυχία, η όρεξη του Κορτές για χρυσάφι είχε μεγαλώσει και ήταν αποφασισμένος να ολοκληρώσει αυτό που είχε αρχίσει. Οι δυνάεις του ήταν ελάχιστες, αλλά καθώς ήταν εξοπλισμένες με ατσάλι, άλογα και κανόνια, το οπλοστάσιο των Ευρωπαίων υπερτερούσε συντριπτικά. Το ισπανικό ιππικό ιδιαίτερα ήταν πολύ αποτελεσματικό και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη κατά τη Μάχη της Οτούμπα, στη διάρκεια της υποχώρησης των Ισπανών. Το αριθμητικό πλεονέκτημα των Αζτέκων επλήγη ακόμα περισσότερο από το ξέσπασμα μιας επιδημίας ευλογιάς, μιας από τις πολλές ασθένειες του Παλαιού Κόσμου που θα ερήμωναν την αμερικανική ήπειρο για πολλά χρόνια.

Το 1551 ο Κορτές επέστρεψε στην Τενοχτιτλάν, σχεδιάζοντας να καταλάβει και να λεηλατήσει την πόλη δρόμο προς δρόμο. Οι Αζτέκοι όμως ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι. Είχαν σκάψει χαρακώματα για να ανατρέψουν τα άλογα και είχαν μοιράσει τις δυνάμεις τους ώστε να αποφεύγουν τα πυρά των κανονιών. Ο Κορτές ήθελε να καταλάβει την πόλη το συντομότερο δυνατό, αλλά η λυσσαλέα άμυνα των Αζτέκων σήμαινε ότι η πολιορκία μπορεί να διαρκούσε μήνες. Η περικύκλωση της πόλης προκάλεσε έλλειψη τροφίμων, εξασθενώντας τις άμυνες των Αζτέκων, και οι Ισπανοί άρχισαν να ισοπεδώνουν την πόλη κομμάτι-κομμάτι. Οι θηριωδίες τους προκάλεσαν τελικά την πτώση της Τενοχτιτλάν στις 13 Αυγούστου. 

Η πάλαι ποτέ κραταιά αυτοκρατορία των Αζτέκων είχε καταρρεύσει. έτσι, ιδρύθηκαν η Πόλη του Μεξικού και η Νέα Ισπανία με τον Κορτές κυβερνήτη και αρχιστράτηγο. Η δύναμή του μεγάλωνε συνεχώς και οι σφαγές του ιθαγενούς πληθυσμού ήταν ανελέητες. Το 1524 ο Κορτές ταξίδεψε νότια, μέχρι την Ονδούρα, αναζητώντας τις επτά μυθικές πόλεις του χρυσού μεταξύ 1532 και 1536, αλλά η εκστρατεία του εκεί έβλαψε τόσο την υγεία του όσο και την εξουσία του. 

Το 1528 επέστρεψε στην Ισπανία για να συσφίξει τις σχέσεις του με τον βασιλιά Κάρολο Ε ?, ο οποίος αποδοκίμαζε τον πλούτο και τη δύναμή του, που αυξάνονταν συνεχώς. Με τα πλούτη και τα μεγα- λεία που του έφερε, ο Κάρολος τον αναγνώρισε ως αρχιστράτηγο, όχι όμως και ως κυβερνήτη. Το ταξίδι ήταν αναγκαίο για να ανανεώσει δεσμούς που είχαν αρχίσει να ξεφτίζουν στην πατρίδα του, αλλά όταν δύο χρόνια αργότερα επέστρεψε στη Νέα Ισπανία τη βρήκε βυθισμένη στο χάος. 

όπως πολλοί ηγέτες πριν από αυτόν, ο Κορτές υπήρξε θύμα άπληστων στρατηγών που είχαν διαλύσει την επικράτειά του για προσωπικό όφελος. Τώρα, ο 45χρονος σφαγέας των Αζτέκων αισθανόταν πλέον εξαντλημένος από τις συγκρούσεις. Αφού αποκατέστησε κάπως την τάξη, αποσύρθηκε στο κτήμα του στην Κουερναβάκα, σχεδιάζοντας περαιτέρω εξερευνήσεις του Ειρηνικού. Αν και οι Ισπανοί αξιωματούχοι παρακολουθούσαν τις κινήσεις του, εκείνος συνέχισε τις εξερευνήσεις του στην Κεντρική Αμερική, ανακαλύπτοντας στην πορεία την Μπάχα Καλιφόρνια. ένα από τα τελευταία του ταξίδια ήταν στην Αλγερία, όπου το πλοίο του ναυάγησε και ο ίδιος κόντεψε να πνιγεί. Αυτό μπορεί να επέσπευσε την απόφασή του να επιστρέψει στην Ισπανία. Πέθανε στις 2 Δεκεμβρίου του 1547 στη Σεβίλλη, λίγο μετά την επιστροφή του. ήταν 67 ετών και έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που κατέστρεψε τον πολιτισμό των Αζτέκων και κατέσφαξε τον λαό τους 

Καθοριστικές στιγμές 

Ο Κορτές βασιλιάς των Αζτέκων

Ο Κουετζαλκοάτλ ήταν ένας από τους σημαντικότερους θεούς των Αζτέκων. Σύμφωνα με τον θρύλο, ήταν κάτι ανάμεσα σε ερπετό και πουλί, αλλά μπορούσε να πάρει ανθρώπινη μορφή και κάποια μέρα θα επέστρεφε. Σαν από εύνοια της τύχης, η φημολογούμενη επιστροφή του συνέπεσε με την απόβαση των κονκισταδόρων και, όπως λέγεται, οι Αζτέκοι πίστεψαν ότι ο Κορτές ήταν ο ανθρωπόμορφος θεός τους. Φεβρουάριος 1519.

Σφαγή στην Τσολούλα 

Ενώ οι Τλαξκαλανοί συμμάχησαν εύκολα με τους Ισπανούς, δεν συνέβη το ίδιο με τους Τσολουλανούς. Η Ντόνα Μαρίνα είχε ήδη προειδοποιήσει τον εραστή της για την επιθετικότητά τους και για να προλάβει μια φημολογούμενη ενέδρα ο Κορτές εκτέλεσε χιλιάδες, σαν προειδοποίηση για τους άλλους. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε κύματα αναταραχής στην Κεντρική Αμερική και θεωρείται ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα του Κορτές. Οκτώβριος 1519 

Η Νύχτα του Θρήνου 

Ο Κορτές βρήκε την Τενοχτιτλάν βυθισμένη στο χάος. Επειδή οι άνδρες του ήταν εγκλωβισμένοι μέσα στην πόλη, κατέστρωσε και έθεσε σε εφαρμογή ένα σχέδιο για να βγουν κρυφά υπό την κάλυψη του σκοταδιού, αλλά ένας φρουρός τούς εντόπισε και σήμανε συναγερμό. Το ένα τρίτο των ανδρών του σκοτώθηκαν και έχασαν όλα τους τα λάφυρα. Ο Κορτές θρήνησε και σχεδίασε την εκδίκησή του. 30 Ιουνίου 1520 

Του Jack Griffiths 

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό All About History που κυκλοφορεί μια φορά το μήνα με το Εθνος της Κυριακής