Τι θα είχε συμβεί αν ο Τρότσκι είχε έρθει στην εξουσία...

Ο Ιωσήφ Στάλιν αναδείχτηκε ισχυρότερος στο κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε στην ΕΣΣΔ μετά τον θάνατο του Λένιν. Ωστόσο, αν είχε έρθει στην εξουσία ο Λέων Τρότσκι, ο σύντροφός του στο πολιτικό γραφείο, τα πράγματα μπορεί να ήταν πολύ διαφορετικά. Όπως πιστεύει ο καθηγητής Geoffrey Roberts, το κράτος θα παρέμενε υπό αυταρχική διακυβέρνηση, όπως ήταν αναμενόμενο, προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία η κομμουνιστική κυριαρχία. «Θα ήταν ένας μετριοπαθέστερος δικτάτορας, αλλά θα υπήρχε κάποια προσωπολατρία του Τρότσκι που θα ένωνε τη χώρα ως εγγύηση της αφοσίωσης προς το σύστημα». Υπό τον Τρότσκι, η ΕΣΣΔ αντεπεξέρχεται τη θύελλα των δεκαετιών του 1920 και του 1930 χρησιμοποιώντας «τα ίδια στυγνά τρομοκρατικά μέτρα του Στάλιν, αλλά ίσως όχι σε τόσο ακραίο βαθμό».

Ο Τρότσκι θέλει να εκμεταλλευτεί τον Στάλιν ως σύμμαχο, αλλά φοβάται την επιρροή του. Για να τον εξευμενίσει, τον διορίζει αντιπρόεδρό του και του αναθέτει τον ρόλο που έπαιξε το 1939 ο Βιάτσεσλαβ Μολότοφ στη συμφωνία με τον Γιοάχιμ φον Ρίμπεντροπ και τη ναζιστική Γερμανία. Σε σχέση με το Τρίτο Ράιχ, οι Τρότσκι και Στάλιν θα είχαν ενεργήσει με τον ίδιο τρόπο: «Και οι δυο τους προέβλεψαν την απειλή από τον Χίτλερ και τους ναζί. Ο Τρότσκι πίστευε ότι η λύση βρισκόταν σε έναν έντονο επαναστατικό αγώνα.

Ο Στάλιν κράτησε μια μετριοπαθέστερη στάση στην αντιφασιστική συμμαχία. Ο Τρότσκι τήρησε μια πιο μετριοπαθή στάση όταν ήταν στην εξουσία μετά την επανάσταση παρά όταν ήταν στην αντιπολίτευση». Ο Τρότσκι δεν υπέφερε από τις ανασφάλειες που ταλάνιζαν τον Στάλιν κι έτσι δεν θα είχε εκκαθαρίσει τον Κόκκινο Στρατό στις παραμονές του πολέμου.

Ο Roberts αυτό το θεωρεί ένα ενδεχόμενο μειονέκτημα, επειδή επί Στάλιν «ο Μιχαήλ Τουχατσέφσκι και οι σύμμαχοί του αντικαταστάθηκαν από στρατηγούς που ήταν νεότεροι, πιο δυναμικοί και με πιο σύγχρονη τεχνική κατάρτιση. Ο Τρότσκι και ο Στάλιν είχαν πολλά κοινά ως προς τις ηγετικές τους ικανότητες. Και οι δύο πίστευαν σε μια άκρως συγκεντρωτική στρατιωτική ηγεσία, ήταν υπέρ ενός πειθαρχημένου καθεστώτος και ήταν έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν τακτικές τρομοκρατίας για να επιβάλουν τη θέλησή τους. Πιστεύω πάντως ότι ο Στάλιν θα τα κατάφερνε καλύτερα. Ήταν πιο συμπαθητικός χαρακτήρας.

Ο Τρότσκι ήταν πιο απόμακρος – λιγάκι ψυχρός». Η ΕΣΣΔ κερδίζει τελικά τον πόλεμο, αλλά τα πρώτα χρόνια της σύγκρουσης τα αρνητικά συναισθήματα απέναντι στον Τρότσκι εντείνονται. Ο Στάλιν βλέπει μια ευκαιρία για να εδραιώσει την εξουσία του, αλλά ο Τρότσκι διαισθάνεται την απειλή και τον εξορίζει ισοβίως από τη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, ο στρατός επίσης είναι εναντίον του και μετά τη λήξη του πολέμου η νέα γενιά στρατηγών του Κόκκινου Στρατού προελαύνει προς το Κρεμλίνο.

«Μετά τον πόλεμο οι στρατηγοί θα αμφισβητούσαν τον Τρότσκι κι έτσι ο στρατός μπορεί να στρεφόταν εναντίον του. Ο Τρότσκι μάλλον δεν θα μπορούσε να πάρει την εξουσία από τον στρατό και να την ξαναδώσει στο κόμμα, όπως έκανε ο Στάλιν. Μπορεί να κέρδιζε τον πόλεμο, αλλά στη συνέχεια να τον αντικαθιστούσε ένας από τους στρατηγούς του». Αντί για μια στρατιωτική δικτατορία, η ΕΣΣΔ φιλελευθεροποιείται και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον επερχόμενο Ψυχρό Πόλεμο και την άνοδο του Μάο στην Κίνα. Ό,τι κι αν συμβεί, ο Τρότσκι μένει με τις σκέψεις του καθώς ο Κόκκινος Στρατός προελαύνει εναντίον του Κρεμλίνου.

Του Jack Griffiths

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό All About History, που κυκλοφορεί μία φορά τον μήνα με το «Εθνος της Κυριακής»