Ελευθερία Μεταξά: «Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν γνωρίζουμε την ιστορία μας» - Προδημοσίευση του βιβλίου «Ο θησαυρός της Σμύρνης»

Τρυφερή, γλυκιά με αυτοπεποίθηση και μεγάλη φαντασία. Η διαδραστική της σχέση με το αναγνωστικό της κοινό συνεχώς μεγαλώνει και αποτελεί για εκείνη αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της. Συγγραφέας ψυχολογικού θρίλερ με εκτεταμένη εργογραφία και πανθομολογούμενη δεινότητα στη δημιουργία σκηνών που σε κρατούν σε διαρκή αγωνία μέχρι και την τελευταία σελίδα, η Ελευθερία Μεταξά ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει, στις 24 Ιανουαρίου, το νέο της βιβλίο από τις εκδόσεις Μίνωας και το ethnos.gr εξασφάλισε τρία αντίτυπα για τους αναγνώστες του. O διαγωνισμός διενεργείται μέσα από τη σελίδα του ethnos.gr στο Instagram.

Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, «ο θησαυρός της Σμύρνης» μάς ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, στη Σμύρνη του 1922. Για ακόμη μια φορά, το δίδυμο Βαρσάμη – Γληνού καλείται να διαλευκάνει ένα στυγερό έγκλημα σε ένα μυθιστόρημα που κρατάει αμείωτη την ένταση και το σασπένς μέχρι την τελευταία σελίδα. «Η αφορμή για το βιβλίο ήταν μια τυχαία συζήτηση που έκανα με τον εκδότη μου, τον Γιάννη Κωνστανταρόπουλο, ένα πρωί στο γραφείο του. Μου μίλησε για κάποιο συγγενικό του πρόσωπο που ζούσε στη Σμύρνη και –διαβλέποντας την καταστροφή– είχε κανονίσει να φύγει για την Ελλάδα με τη βοήθεια ενός φίλου του από την ιταλική πρεσβεία. Μαζί του θα έπαιρνε αρκετά χρήματα και κοσμήματα που θα του εξασφάλιζαν το ξεκίνημα μιας νέας ζωής στη μητέρα πατρίδα. Η φωτιά, όμως, που ξέσπασε στην πόλη απειλώντας και την πρεσβεία, ανέτρεψε εντελώς τα σχέδιά του. Αναγκάστηκε να φύγει και να αφήσει τα πάντα πίσω του, όπως έκαναν και χιλιάδες άλλοι Έλληνες. Η διήγηση του Γιάννη γέννησε εκείνη τη στιγμή στο μυαλό μου τον χαρακτήρα του Αρίστου και του Ιταλού φίλου του, Τζουλιάνο. Επιστρέφοντας στο σπίτι, κάθισα μπροστά στον υπολογιστή κι άρχισα να γράφω την ιστορία» αναφέρει η ίδια στο ethnos.gr.

Υπάρχει κάποια από τις σκηνές που μας περιγράφετε στο μυθιστόρημά σας, η οποία είναι αληθινή κι έφτασε με κάποιον τρόπο σε εσάς;

Η νονά της μητέρας μου ήταν πρόσφυγας από τη Σμύρνη. Αν και το 1922 ήταν πολύ μικρή, οι εικόνες της καταστροφής χαράχτηκαν έντονα στο μυαλό της και πολύ συχνά μας μιλούσε για τη μέρα που μαζί με τη μητέρα της έφτασαν μετά από πολλές προσπάθειες στην προκυμαία, ρίχτηκαν στη θάλασσα και κατάφεραν να μπουν σε μια από τις βάρκες που έσπευσαν για βοήθεια. Οι σκηνές που διαδραματίζονται, λοιπόν, στην προκυμαία της Σμύρνης έχουν πολλά στοιχεία από τις δικές της διηγήσεις. Επίσης, στην έρευνα που προηγήθηκε της συγγραφής του βιβλίου, ανακάλυψα αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, οι οποίοι περιγράφουν τα γεγονότα όπως τα έζησαν, μαρτυρίες που αξιοποίησα στις σελίδες του βιβλίου.

Φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Κατά πόσο επηρεάζεστε από την επικαιρότητα στην προσπάθειά σας να βρείτε το θέμα του επόμενου βιβλίου σας;

Μέχρι τώρα, κανένα από τα θέματα των βιβλίων μου δεν είχε σχέση με την επικαιρότητα. Δεν είναι κάτι που επεδίωξα, απλώς δεν έτυχε. Άλλωστε, η έμπνευση μπορεί να προκύψει από οποιοδήποτε ερέθισμα, από μια συζήτηση, μια εικόνα, ακόμα και από μια φευγαλέα σκέψη. Όταν ξεκίνησα να γράφω τον «Θησαυρό της Σμύρνης», δεν είχα στο μυαλό μου την επέτειο των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά την ιστορία που μου είχε αφηγηθεί ο εκδότης μου, η οποία και αποτέλεσε το έναυσμα για το βιβλίο. Βέβαια, δεν σας κρύβω ότι η έκδοσή του στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή αποτελεί για μένα ευτυχή συγκυρία, καθώς μου δίνεται η ευκαιρία ν' αποτίσω μέσα από τις σελίδες του τον δικό μου φόρο τιμής στα θύματα αυτής της μεγάλης τραγωδίας.

Στο μυθιστόρημά σας παρελθόν και παρόν συναντώνται. Θεωρείτε πως το ίδιο γίνεται και στην πραγματικότητα; Κουβαλάμε μέσα μας το παρελθόν και κατά πόσο αυτό επηρεάζει το ποιοι είμαστε ή γινόμαστε;

Το παρελθόν είναι αυτό που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τόσο τον χαρακτήρα μας όσο και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και ενεργούμε. Όσα βιώνουμε, όχι μόνο στην παιδική μας ηλικία αλλά και καθώς μεγαλώνουμε, διαμορφώνουν την προσωπικότητά μας. Μαθαίνουμε μέσα από τις εμπειρίες μας, μέσα από τα λάθη μας, επηρεαζόμαστε από το στενό ή ευρύτερο περιβάλλον μας. Το παρελθόν για μένα είναι η γέφυρα που μας ενώνει με το μέλλον, χωρίς αυτό βεβαίως να σημαίνει ότι πρέπει να μένουμε προσκολλημένοι σε αυτό. Προσωπικά, κρατώ από το παρελθόν όλες τις ωραίες στιγμές και τα διδάγματά του, και με αυτά ζω το παρόν και προχωρώ στο μέλλον.

Τι σχέση έχει ο σύγχρονος Έλληνας µε την ιστορία του;

Πιστεύω ότι, δυστυχώς, οι σύγχρονοι Έλληνες δεν γνωρίζουμε την ιστορία μας. Αρκούμαστε στις γνώσεις που παίρνουμε από το σχολείο σχετικά με το παρελθόν μας, γνώσεις οι οποίες είναι ελλιπείς και επιφανειακές. Είναι λυπηρό το γεγονός πως το μάθημα της ιστορίας δεν ανήκει στα αγαπημένα μαθήματα των μαθητών, πιθανότατα εξαιτίας του τρόπου διδασκαλίας που βασίζεται απλώς στη στείρα απομνημόνευση των γεγονότων. Ειδικά οι νεότερες γενιές αγνοούν σε μεγάλο βαθμό την ιστορία ή έχουν μια συγκεχυμένη γνώση σχετικά με αυτήν. Αν όμως διαβάσουμε την ιστορία μας, θα διαπιστώσουμε πόσα λάθη του παρελθόντος έχουμε επαναλάβει, λάθη τα οποία πιθανότατα θα είχαμε αποφύγει.

Η γραμμή που διαχωρίζει τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα είναι συχνά εξαιρετικά λεπτή. Ποιο είναι το διακύβευμα όταν γράφετε μια ιστορία; Μπορεί η λογοτεχνία να αποδειχτεί ένα επικίνδυνο παιχνίδι;

Δύσκολη ερώτηση! Νομίζω ότι το διακύβευμα όταν γράφω μια ιστορία είναι να μην προσβάλω το συναίσθημα του αναγνώστη. Επειδή στα μυθιστορήματά μου εμπλέκω πάντα κοινωνικά θέματα -όπως η θρησκεία, η απονομή της δικαιοσύνης, οι οικογενειακές σχέσεις-, προσπαθώ πάντα να κρατώ τις ισορροπίες, κάτι που αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο. Για παράδειγμα, στο «Χέρι του Θεού», στο οποίο θίγεται το θέμα της θρησκοληψίας, προσπάθησα ν' αναδείξω τον τρόπο που επηρεάζει τον ψυχισμό του ανθρώπου η εμμονική πίστη και η ερμηνεία των Γραφών βάσει αυτής, και όχι να κρίνω το θρησκευτικό συναίσθημα, που άλλωστε αποτελεί αυστηρά προσωπική επιλογή του καθενός. Γενικά, δεν μου αρέσει να «κουνάω το δάχτυλο» στον αναγνώστη, όχι για να μην τον δυσαρεστήσω, αλλά γιατί δεν πιστεύω ότι αυτός είναι ο ρόλος του συγγραφέα. Δεν γράφουμε για να δώσουμε συμβουλές μέσα από τις ιστορίες μας? οι ίδιες οι ιστορίες μπορεί να γεννήσουν προβληματισμούς στους αναγνώστες, που θα ψάξουν μόνοι τους για τις απαντήσεις. Και αυτή νομίζω ότι είναι μια γόνιμη και υγιής σχέση μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη.

Γιατί επιλέξατε να γράψετε ψυχολογικό θρίλερ;

Δεν ξέρω αν το επέλεξα εγώ ή αυτό επέλεξε εμένα. Από τότε που ήμουν μικρή, με γοήτευαν οι γρίφοι και τα μυστήρια. Μεγαλώνοντας και σπουδάζοντας ψυχολογία, συνειδητοποίησα ότι μπορεί κάποιος να αποκωδικοποιήσει τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου αναλύοντας τον ψυχισμό του. Το ζητούμενο για μένα δεν ήταν να γράψω απλώς ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά να ψάξω μέσα στην ψυχή των «κακών» κάθε ιστορίας, να ανακαλύψω τα βαθύτερα κίνητρα που τους οδήγησαν στις πράξεις τους. Πιστεύω ακράδαντα ότι κανένας μας δεν γεννήθηκε καλός ή κακός? ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώσαμε, οι άνθρωποι που συναντήσαμε στη ζωή μας, οι εμπειρίες μας, οι ευκαιρίες που μας δόθηκαν ή εκείνες που δεν μας δόθηκαν, όλα όσα βιώσαμε διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μας. Αυτός είναι και ο λόγος που βλέπω με συμπάθεια και κατανόηση πολλούς από τους «κακούς» μου ήρωες, συναισθήματα που νομίζω πως νιώθουν γι’ αυτούς και οι αναγνώστες.

Τι σας δυσκολεύει περισσότερο στη σύνθεση ενός αστυνομικού μυθιστορήματος;

Νομίζω πως το δυσκολότερο στοιχείο σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα είναι να πειστεί ο αναγνώστης για την αληθοφάνεια της ιστορίας και ιδιαίτερα των ανατροπών που υπάρχουν σε αυτή. Όλα τα στοιχεία πρέπει να μπουν σε μια σειρά, να δημιουργήσουν μια αλυσίδα από την οποία δεν λείπει κανένας κρίκος. Αν υπάρχει έστω και το παραμικρό κενό, αν έστω και ένας από αυτούς τους κρίκους είναι χαλαρός, δεν θα εξηγηθούν τα βαθύτερα κίνητρα που οδήγησαν τους ήρωες στις πράξεις τους. Θέλω, όταν ο αναγνώστης φτάσει στην τελευταία σελίδα, να έχει λύσει όλες του τις απορίες, να νιώθει πλήρης, γεμάτος από όσα διάβασε.

Τι σημαίνει να είναι κάποιος συγγραφέας στις μέρες μας;

Δεν νομίζω ότι σημαίνει κάτι διαφορετικό από αυτό που σήμαινε πάντα: έναν άνθρωπο που του αρέσει να παρατηρεί τη ζωή και να αξιοποιεί τη φαντασία του για να γράφει ιστορίες, που κάνει ταξίδια με το μυαλό και την ψυχή του και θέλει να παρασύρει κι άλλους στα ταξίδια αυτά, που γίνεται ο καθρέφτης της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει και καταθέτει τις σκέψεις, τους προβληματισμούς και τα συναισθήματά του στο χαρτί. Η συγγραφή είναι ανάγκη, είναι μικρόβιο που μπαίνει μέσα σου και δεν σε αφήνει να ησυχάσεις. Και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που προσβάλλονται από αυτό το υπέροχο μικρόβιο, ανεξάρτητα από την εποχή.

Έχετε κάποια χρόνια στα ελληνικά γράμματα. Είστε ικανοποιημένη από την εκδοτική παρουσία σας;

Το πρώτο μου βιβλίο κυκλοφόρησε το 2012 και από τότε μέχρι σήμερα έχω εκδώσει εννέα μυθιστορήματα. Από τη μέχρι τώρα παρουσία μου στον χώρο, μόνο τυχερή και ευλογημένη μπορώ να νιώθω, γιατί αυτό που έχω εισπράξει είναι η εκτίμηση και η αγάπη τόσο από τους συνεργάτες μου όσο και από τους αναγνώστες. Αισθάνομαι απίστευτη χαρά κι ευγνωμοσύνη όταν κάποιος μου λέει ότι διάβασε ένα βιβλίο μου, ότι μοιράστηκε μαζί μου αυτό το ταξίδι μέσα από τις σελίδες της ιστορίας που έπλασα. Ιδιαίτερα στις παρουσιάσεις ή στις εκθέσεις, τότε που έχω την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τους αναγνώστες και να μιλήσω μαζί τους, δεν μπορώ να σας περιγράψω την πληρότητα που με γεμίζει αυτή η επαφή. Τα τελευταία δύο χρόνια, που οι παρουσιάσεις έγιναν διαδικτυακά λόγω κορονοϊού, μου έλειψε πολύ η διά ζώσης επικοινωνία με τον κόσμο, η γνωριμία, η αγκαλιά και η συζήτηση με τους ανθρώπους που με τιμούν διαβάζοντας τα βιβλία μου. Εύχομαι η σχέση μαζί τους να κρατήσει για πολλά πολλά χρόνια και να δυναμώνει όσο περνάει ο καιρός, γιατί είναι μια σχέση ειλικρινής, μια σχέση καρδιάς.

Προδημοσίευση του βιβλίου «Ο θησαυρός της Σμύρνης»

Ο Γαβρίλης σύντομα συνειδητοποίησε ότι είχε περισσότερες πιθανότητες να παραμείνει ζωντανός αν πήγαινε προς το εσωτερικό της Σμύρνης, προς τις συνοικίες που είχαν ήδη καεί, ειδικά στην αρμενική απ’ όπου είχε ξεκινήσει η φωτιά. Εκεί σίγουρα δεν είχε απομείνει κανείς ζωντανός, αφού οι τσέτες είχαν εδώ και ώρα ολοκληρώσει το μακάβριο έργο τους «εξαγνίζοντας» την Γκιαούρ Ισμίρ απ’ τους απίστους. Στη διαδρομή το μόνο που συνάντησε ήταν ο θάνατος, πτώματα που σχημάτιζαν ματωμένους σωρούς από ανάκατα χέρια, πόδια και κεφάλια. Κάτω από έναν τέτοιο σωρό χώθηκε, όταν διέκρινε ένα απόσπασμα να πλησιάζει. Η δυσωδία ήταν ανυπόφορη, καθώς η ζέστη επιτάχυνε την αποσύνθεση των πτωμάτων.

Τα ρούχα του μούσκεψαν από το αίμα, μα δεν τον ένοιαζε, αφού μόνο μέσα από τον ζόφο και την αποφορά του θανάτου θα μπορούσε να παραμείνει ζωντανός. Κράτησε την ανάσα του κι έμεινε ακίνητος, ελπίζοντας ότι κανείς από τους άντρες, που πλέον στέκονταν πάνω από τον σάρκινο λόφο και τον επιθεωρούσαν γελώντας και κραδαίνοντας τα όπλα τους, δεν θα άρχιζε να πυροβολεί για διασκέδαση ή θέλοντας να αποτελειώσει κάποιον τραυματία. Έκλεισε τα μάτια του και προσευχήθηκε στον Θεό να τον γλιτώσει. Ποτέ ξανά δεν είχε προσευχηθεί, αλλά τούτη τη στιγμή μόνο σε Αυτόν μπορούσε να στραφεί για βοήθεια. Ναι, ήταν φονιάς και κλέφτης, όμως ο Χριστός δεν συγχώρησε τον ληστή πάνω στον Σταυρό; Πέρασε αρκετή ώρα μέχρι να ανοίξει και πάλι τα βλέφαρά του. Οι τσέτες είχαν φύγει, τα γέλια τους ακούγονταν τώρα συνεχώς να ξεμακραίνουν. Ξεμύτισε από τον σωρό των πτωμάτων έρποντας. Ένα παγωμένο χέρι έπεσε στο πρόσωπό του κι ο Γαβρίλης το τίναξε από πάνω του βλαστημώντας. Δεν πρόλαβε, όμως, να συγκρατήσει την κραυγή τρόμου που ανέβηκε από μέσα του στη θέα ενός κομμένου κεφαλιού που βρισκόταν ακριβώς δίπλα του.

Δυο μάτια, που κάποτε πρέπει να ήταν γαλάζια, τον κοιτούσαν γουρλωμένα και ένα σαγόνι κρεμόταν αποτρόπαια με τα μισοσπασμένα του δόντια. Προς στιγμήν φοβήθηκε πως κάποιος απ’ το απόσπασμα θα τον άκουγε και θα επέστρεφαν για να τον σκοτώσουν. Κοκάλωσε στη θέση του, ενώ το ασώματο κεφάλι συνέχισε να τον παρακολουθεί. Του φάνηκε πως στο άψυχο βλέμμα του διάβαζε ένα δριμύ «κατηγορώ». Για τίποτα δεν μπορείς να με κατηγορήσεις! σκέφτηκε. Είσαι νεκρός! Νεκρός! Πάψε να με κοιτάζεις! Έσφιξε πιο δυνατά πάνω του το μικρό σεντούκι. Τώρα ο θησαυρός ήταν δικός του και θα τον βοηθούσε να κάνει μια καινούργια αρχή. Ναι! Θα έβγαινε ζωντανός από την καταραμένη τούτη πόλη και κανείς πλέον δεν θα τον σταματούσε, δεν θα έμπαινε εμπόδιο στα όνειρα και στα σχέδιά του…