Αγλαΐα Μπλιούμη στο ethnos.gr: «Η Ευρώπη ήταν και θα είναι πάντοτε ο θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων»

Σε ηλικία 6 ετών, η Αγλαΐα Μπλιούμη πάτησε πρώτη φορά σε σαλόνια, μιας και μέχρι τότε ήταν μόνο του αλωνιού και όχι του σαλονιού. Το σαλόνι εκείνο είχε μια ταμπέλα στην πόρτα του, που έγραφε «Δημοτική Βιβλιοθήκη Στουτγάρδης». Η ξεναγός, πλάι στη δασκάλα, μιλούσε στην τάξη της μικρής Αγλαΐας για βιβλία. Μικρά, μεγάλα, πλουμιστά. Βιβλία που μύριζαν μεθυστικά, σκάλες που ανέβαιναν επάνω, επάνω στον ουρανό, παραζάλη σαν κοντάρι που καρφωνόταν στην ψυχή· ψυχή που, αντί να κλαίει, χαμογελούσε. Και γιατί όλα αυτά; Γιατί οι σκάλες που ήξερε μέχρι τότε η Αγλαΐα ήταν απότομες σαν ξυράφι. 

Αφορμή για τη συνέντευξή μας στάθηκε η κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου με τίτλο «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ένα μυθιστόρημα για την ιστορία της σύγχρονης ελληνικής μετανάστευσης, τις ελληνογερμανικές σχέσεις και την κοινή ευρωπαϊκή μνήμη. «Πάντα ήθελα να γράψω αυτό το βιβλίο, γιατί γνωρίζω ότι πολλές πτυχές του απόδημου ελληνισμού είναι σχεδόν άγνωστες στο ελληνικό κοινό. Η αφετηρία μου είναι συνειδητά αυτοβιογραφική, δεδομένου ότι είναι ελάχιστα τα έργα ελληνικής μεταναστευτικής λογοτεχνίας κατά τα οποία η αφήγηση ξεδιπλώνεται από τη σκοπιά της δεύτερης γενιάς μεταναστών. Γεγονός είναι ότι κάποια βιβλία έχουν εκδοθεί στα γερμανικά και σε γερμανικούς εκδοτικούς οίκους από Έλληνες συγγραφείς που ζουν στη Γερμανία. Παρόλα αυτά και σε αφηγηματικό επίπεδο ισχύει ότι οι ιστορίες μου κατά τη διάρκεια της γραφής αυτονομούνται από την αρχική πρόθεση και δημιουργούν τα δικά τους παρακλάδια. Γι' αυτό και στο τελευταίο κεφάλαιο μιλώ ανοιχτά για "αυτομυθοπλασία" και όχι για αυτοβιογραφία. Υπ' αυτήν την έννοια πρόκειται για ένα αυτομυθοπλαστικό κείμενο» λέει, χαρακτηριστικά, η ίδια στο ethnos.gr. 

Κάθε φορά που ξεκινάει να γράψει μία ιστορία έχει ένα γενικό περίγραμμα ως αφετηρία, όμως κατά τη διαδικασία της γραφής ενίοτε οι λέξεις αυτονομούνται και δημιουργούν τα δικά τους αφηγηματικά παρακλάδια. «Για παράδειγμα, ο αναγνώστης θα συναντήσει παρηχήσεις, όπου η μία λέξη έλκει την άλλη. Κάποιες φορές η ίδια η γραφή οδηγεί το χέρι (ή το πληκτρολόγιο) και δημιουργούνται φράσεις, ανεξάρτητες από την πρόθεση και βούληση της γράφουσας».

Το βιβλίο «Αποχαιρέτα την τη Στουτγάρδη, Αστυάνακτα» δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να μάθει πρόσωπα αλλά κυρίως ιστορικά γεγονότα, που κάποιοι ίσως να μην γνωρίζουν. Πρωταγωνιστής του βιβλίου της είναι ο Παντελής, ο οποίος φεύγει από την Κύπρο στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και ταξιδεύει σαν τουρίστας στη Στουτγάρδη. Αμέσως πιάνει δουλειά στο εργοστάσιο της Bosch, γνωρίζει εφήμερους έρωτες, αλλά και την Κατερίνα. Η Κατερίνα είναι μία από τις εκατοντάδες Ελληνίδες μετανάστριες που έχουν κατακλύσει την πόλη στα μέσα της δεκαετίας του 1960. «Η μελέτη των γεγονότων, των τόπων και των χαρακτήρων για τη συγγραφή ενός βιβλίου είναι μια πολύ σημαντική πηγή ανατροφοδότησης της μυθοπλασίας. Για παράδειγμα, οι διηγήσεις του πατέρα μου για την Κατοχή στην Κρανέα Ελασσόνας, μου έδωσαν το έναυσμα να ψάξω σε αντίστοιχες πηγές και ν' ανακαλύψω ότι οι συγχωριανοί μας είχαν ενεργή αντίσταση κατά των ναζί. Αυτό το γεγονός μου έδωσε το έναυσμα να το συνδέσω με την ιστορία του κάστρου Χόεν-άσπεργκ (Hohenasperg), κοντά στη Στουτγάρδη, που λειτούργησε εκείνη την εποχή ως στρατόπεδο συγκέντρωσης των Σίντι και Ρομά όλης της Ευρώπης, πριν αυτοί "προωθηθούν" στο Άουσβιτς. Αυτό το πρωτογενές υλικό δημιούργησε τη δική μου νέα ιστορία, στον πυρήνα της οποίας αναδεικνύεται η ελληνική αντίσταση. Γι’ αυτό το λόγο, το σχετικό κεφάλαιο είναι γραμμένο στα γερμανικά. Στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο έχω εντάξει πολλά στοιχεία του γερμανικού κεφαλαίου, ώστε να είναι προσβάσιμα και στο ελληνικό κοινό».

Για τη συγγραφέα, η καταγωγή, το περιβάλλον και ο κοινωνικός περίγυρος παίζουν καθοριστικής σημασίας στην εξέλιξη ενός ανθρώπου, «ωστόσο, σύμφωνα και με το βιβλίο, υπάρχει πάντα ελπίδα. Η ευκαιρία της μόρφωσης είναι ιδιαίτερα σημαντική ως προς την υπέρβαση των όποιων δυσκολιών λόγω καταγωγής. Όταν προέρχεσαι από ένα περιβάλλον που δεν ευνοεί την κοινωνική ανέλιξη, μαθαίνεις να δουλεύεις σκληρά και να επιδιώκεις απαρέγκλιτα τους στόχους σου. Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος να κάνεις κατ' αυτόν τον τρόπο υπέρμετρες θυσίες. Για παράδειγμα για μια μητέρα μετανάστρια αφενός η σκληρή επαγγελματική δουλειά και αφετέρου οι οικογενειακές υποχρεώσεις δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα».

Στο εισαγωγικό σημείωμα του μυθιστορήματός της, εξομολογείται πως «ποτέ δεν μου άρεσε τ' όνομά μου. Σε εσένα θα συστηθώ με το υποκοριστικό μου, με λένε Agi. Βγαίνει από το Aglaia. Μου το 'βγαλε ο συμμαθητής μου ο Daniel, γιατί τα Γερμανάκια δεν μπορούν να προφέρουν το "γάμα"». Η Αγλαΐα Μπλιούμη σήμερα γνωρίζει -και παρά τις δυσκολίες λόγω μεταναστευτικού παρελθόντος- ότι ανήκει στις/στους τυχερές/ούς αυτής της ζωής και αφήνει πίσω της το αίσθημα κατωτερότητας λόγω καταγωγής. «Δεν υπάρχουν πια γκασταρμπάιτερ (Gastarbeiter). Αφήνω επίσης πίσω το "ρατσισμό της καθημερινότητας", αυτόν που δεν είναι θεσμοθετημένος και σου επιτίθεται σε ανύποπτο χρόνο. Κρατώ αντίθετα την αξία της διγλωσσίας και της υβριδικότητας. Τελικώς, τα γερμανικά ήταν αυτά που μου έδωσαν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και μου άνοιξαν νέους ορίζοντες, ενώ η οικειοποίηση πολιτισμικών κωδίκων από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα είναι δύναμη και όχι έλλειμα. Αυτά τα μηνύματα προσπαθώ να μεταδώσω και στους φοιτητές Γερμανικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ που σε αρκετές περιπτώσεις είναι παιδιά μεταναστών».

Η συνέντευξη γίνεται τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία ακόμα δεν έχει τελειώσει. Ποια είναι η δική της αίσθηση και οι φόβοι της; «Θεωρώ ότι ο μεγαλύτερος φόβος όλων μας είναι η επέκτασή του και κυρίως η πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων. Φοβάμαι ότι άνοιξε ο ασκός του Αιόλου και για την Ευρώπη, μολονότι η εξαθλίωση των ανθρώπων είναι οικτρό γεγονός όπου και αν διαδραματίζεται» απαντά. Πιστεύει ότι σήμερα αντιμετωπίζουμε μια διαδικασία εδραίωσης ενός νέου καθεστώτος συνόρων και ελέγχου; «Σίγουρα στον πόλεμο της Ουκρανίας επιχειρείται η αλλαγή συνόρων. Δυστυχώς δε γίνεται καθόλου λόγος για το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση. Ένα δημοψήφισμα πάντα μπορεί να δείξει την ελεύθερη βούληση του λαού, όσο δύσκολη και αν είναι η διεξαγωγή του σε καιρό πολέμου. Η χρήση βίας είναι πάντα καταδικαστέα απ’ όπου και αν προέρχεται, ιδιαίτερα αν εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναθεωρητισμού» σημειώνει.

Όσον αφορά τη στάση του Ερντογάν προς την Ελλάδα, η κυρία Μπλιούμη υπογραμμίζει πως «κατ’ ουσία συνιστά παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας, γιατί όταν ο ελληνικός λαός θα κληθεί να ψηφίσει υπολογίζοντας όχι μόνο τα προβλήματα της καθημερινότητας, αλλά και την ασφάλεια ή αν θέλετε την εξωτερική απειλή, κατευθείαν μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα κριτήριο που απορρέει από το φόβο. Αυτό δεν είναι ήδη παρέμβαση;». Παράλληλα, πιστεύει ότι η Ευρώπη ήταν και θα είναι πάντοτε ο θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι αξίες αυτές είναι βαθιά θεμελιωμένες και πάνω από κάθε ιδιαίτερη κουλτούρα.

Αυτή την περίοδο, είναι υπό έκδοση από τον εκδοτικό οίκο University studio press, η επιστημονική της μονογραφία για το έργο της Χέρτα Μύλλερ που πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2009. «Οι αναλύσεις μου αφορούν σε διαπολιτισμικά στοιχεία διάφορων κειμενικών ειδών, όπως πρόζας και ποίησης, καθώς και ενός δοκιμίου που είχε αρχικά εκφωνηθεί στην τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ. Από την άλλη μεριά, η λογοτεχνική γραφή είναι κάτι που θα με συντροφεύει ες αεί, οπότε έχω ήδη στο μυαλό μου κάποια σχεδιαγράμματα μεγάλης φόρμας» καταλήγει.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Φωτιά στον Άγιο Βασίλειο Ρεθύμνου: Στη μάχη με τις φλόγες και εναέρια μέσα - Συναγερμός σε 5 περιφέρειες

Γουργουλιάνης στο ethnos.gr για μετάλλαξη «Κένταυρος»: Πολύ μεταδοτική αλλά όχι περισσότερο θανατηφόρα

Οι καταραμένοι Κένεντι: Ό,τι πιο τραγικό κι απίθανο τους έχει συμβεί – Λοβοτομή, θάνατος σε μάχη, δολοφονίες, αεροπορικά δυστυχήματα, ναρκωτικά, αυτοκτονίες

Αγλαΐα Μπλιούμη στο ethnos.gr: «Η Ευρώπη ήταν και θα είναι πάντοτε ο θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων»