«Στην απέναντι όχθη» με τον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό

Οποιος κυκλοφορούσε στο κέντρο της Αθήνας µέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του  δεν υπήρχε περίπτωση να µην τον συναντήσει. Να µην κοντοσταθεί κοιτώντας την ψηλόλιγνη φιγούρα του. Ετσι, όσοι δεν τον γνώρισαν πρώτα από τα ποιήµατά του και την αριστερή του δράση, τον συνάντησαν µοιραία σε κάποιο κεντρικό καφενείο, σε κάποιον δρόµο της Οµόνοιας, του Συντάγµατος... «Μπαµπά, κοίτα αυτόν τον κύριο. Μοιάζει µε τον ∆ον Κιχώτη». Ναι, αλλά αυτός ο Ελληνας «∆ον Κιχώτης» µε την τραγιάσκα ήταν ο Μιχάλης Κατσαρός. Και έτσι κάπως συγκρατούσες από παιδί ένα όνοµα που θα σου σφράγιζε τη λογοτεχνική σου παιδεία και τον εσωτερικό σου κόσµο – και όχι µόνο.

Ακόµα όµως και οι «∆ον Κιχώτες» της ποίησης, της ιδεολογίας και του «Αντισταθείτε» πεθαίνουν. Είκοσι χρόνια συµπληρώνονται ήδη στις 21 Νοεµβρίου από τον θάνατο αυτού που υπήρξε ένας από τους επιδραστικότερους ποιητές του 20ού αιώνα στη νεοελληνική λογοτεχνία – εκπρόσωπος της λεγόµενης α’ µεταπολεµικής γενιάς. Και µε αυτή την αφορµή οι εκδόσεις Τόπος (του συγγραφέα, κριτικού αλλά και στενού συγγενή του ποιητή -είναι ανιψιός του από την πλευρά της µάνας του- Αρη Μαραγκόπουλου) µας κάνουν ένα µεγάλο δώρο: την έκδοση «Μιχάλης Κατσαρός - Μείζονα Ποιητικά».

ΣΕ ΕΠΤΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Η έκδοση περιλαµβάνει το πιο γνωστό, σχολιασµένο και πολλαπλώς διαβασµένο έργο του ποιητή, δηλαδή τις τρεις συλλογές του «Μεσολόγγι» (1949), «Κατά Σαδδουκαίων» (1953), και «Οροπέδιο» (1957), και -αυτή είναι η µεγάλη έκπληξη- ποιήµατα «Ανέκδοτα - Αδηµοσίευτα - Αθησαύριστα» τα οποία «εντοπίστηκαν µετά τον θάνατο του ποιητή στο αρχείο του». Κατανέµονται σε š ενότητες: «Ποιήµατα και Απολογία», «Το πνιγµένο στάρι», «Στην απέναντι όχθη», «∆εν θα ‘ρθεί», «Ανοιξη»

«Ιστορικά», «Αυτοβιογραφικά». Ας µη φανταστεί ο αναγνώστης, ωστόσο, ότι πρόκειται για λιγότερο σηµαντικά ποιήµατα που ξεχάστηκαν στο συρτάρι. Αντιθέτως -και αυτό ίσως είναι το σηµαντικότερο- «αποκαλύπτουν στον αναγνώστη υφολογικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που παραπέµπουν ευθέως στις τρεις µείζονες συλλογές του». Στο τωρινό αφιέρωµα του «Εθνους της Κυριακής» στον Κατσαρό παρουσιάζουµε 3-4 από αυτά  τα πολύτιµα ανέκδοτα ποιήµατα. ∆εν χρειάζονται άλλη «σύσταση» πέρα από κάποια βασικά βιογραφικά στοιχεία του ποιητή: Ο Μιχάλης Κατσαρός γεννήθηκε το 1920 στην Κυπαρισσία. Εκεί πήγε σχολείο. Το 1937, µετέβη στη Θεσσαλονίκη, και εκεί τον πρόλαβε ο πόλεµος. Στη διάρκεια της γερµανικής κατοχής πήρε µέρος στην Εθνική Αντίσταση µέσα από τις γραµµές της ΕΠΟΝ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη από τους Γερµανούς και υπέστη βασανιστήρια. Το 1945 έγινε µέλος του ΚΚΕ. Οι τρεις µείζονες ποιητικές συλλογές του, «Μεσολόγγι», «Κατά Σαδδουκαίων» και «Οροπέδιο», προκάλεσαν αίσθηση όταν πρωτοεκδόθηκαν, αλλά και αντιδράσεις από την πλευρά της Αριστεράς, λόγω του ελευθεριακού, αντισταλινικού περιεχοµένου της δεύτερης συλλογής. Ο ποιητής για µεγάλο διάστηµα (αφενός λόγω της αποµόνωσής του από τους κύκλους των αριστερών διανοούµενων και αφετέρου λόγω προβληµάτων υγείας) έχασε την επαφή µε το αναγνωστικό κοινό του. «Ανακαλύφθηκε» ξανά στη διάρκεια της δικτατορίας στα 53 του,  στον βαθµό που τα ποιήµατά του άρχισαν να ενθουσιάζουν και να εµπνέουν την αντιστασιακή νεολαία της εποχής.

Εκτοτε το έργο του δεν έπαψε να διαβάζεται και να κρίνεται. Είχε παντρευτεί τη ζωγράφο Κούλα Μαραγκοπούλου. Τα ποιήµατά του έχουν µεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν µελοποιηθεί από γνωστούς Ελληνες συνθέτες (Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Μαρκόπουλο, Αργύρη Κουνάδη, Θανάση Γκαϊφύλλια, Αλέξη Νασάκη). 

(Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο Ένθετο Πολιτισμός στο Έθνος της Κυριακής που κυκλοφόρησε στις 4 Νοεμβρίου)