Ζοέλ Λοπινό στο ethnos.gr: «Ως συγγραφέας έχω αναλάβει να φωτίσω τον αγώνα κάποιων ανθρώπων που δεν λύγισαν και φέρθηκαν γενναία»

Η Ζοέλ Λοπινό γεννήθηκε στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας. Εχει ελληνικές ρίζες από την πλευρά της μητέρας της και η Kρητική γιαγιά της καλλιέργησε τη μεγάλη αγάπη της για την Ελλάδα. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ και, ερχόμενη στα είκοσί της στην Ελλάδα, συνέχισε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια, εργάστηκε για είκοσι χρόνια ως εκπαιδευτικός στο δικό της φροντιστήριο ξένων γλωσσών. Από το 1996, μετά την τεράστια επιτυχία του πρώτου της βιβλίου «Η αγριλιά» που διηγείται τη συγκλονιστική ιστορία των παππούδων της, αφιερώθηκε αποκλειστικά στη συγγραφή μυθιστορημάτων και παραμυθιών που ήταν τ' όνειρό της από παιδί. 

Η Ζοέλ Λοπινό, ωστόσο, δεν είναι απλώς μία πολυγραφότατη συγγραφέας. Ανήκει σε αυτούς τους ανθρώπους που διακρίνονται για τη σπάνια ικανότητά τους ν' αντιλαμβάνονται τον παλμό της κοινωνίας και ν' ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κοινού. Πέρα από το γράψιμό της, η προσωπικότητά της ακτινοβολεί αυθεντικότητα και αποτελεί πηγή έμπνευσης. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και μαχητική στα θέματα του ρατσισμού, της ισότητας των δύο φύλων, της κακοποίησης των γυναικών, παιδιών και ζώων.

Πρόσφατα, κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο της, με τίτλο «Το νετλέντι» που σημαίνει λύτρωση και σωτηρία. Πρόκειται για ένα ιστορικό και ψυχολογικό μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Μίνωας, βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Το κείμενο αποκαλύπτει πτυχές της ιστορίας της Κρήτης, όπως τις διηγήθηκαν στη συγγραφέα οι κάτοικοι του Μανιολόπουλου, πριν λησμονηθεί στο πέρασμα του χρόνου η πραγματική ιστορία του τόπου τους. Η παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 3 Νοεμβρίου, στις 20:00, στον Ιανό, όπου η Ζοέλ Λοπινό θα συνομιλήσει με το κοινό, θ' απαντήσει σε ερωτήσεις και θα υπογράψει αντίτυπα. Στην εκδήλωση, επίσης, θα βρίσκεται η Λίλυ Ηλιοπούλου, η οποία είναι σύμβουλος συστημικών προγονικών εμπλοκών και συντονίστρια οικογενειακών συστημικών αναπαραστάσεων, αλλά και ο ερευνητής και δάσκαλος κρητικών χορών, Γιάννης Μεγαλακάκης, που θα ερμηνεύσει ένα ριζίτικο τραγούδι και θα διαβάσει ένα απόσπασμα από το βιβλίο.

Στο νέο σας μυθιστόρημα «Το νετλέτι», μεταφερόμαστε στην Κρήτη, λίγο πριν ξεσπάσει η ελληνική επανάσταση. Πόσο δύσκολο ήταν για εσάς να καταπιαστείτε με μία τόσο επώδυνη ιστορική πραγματικότητα;

Δεν φαντάζεστε πόσο! Δεν ξέρω πώς λειτουργούν οι άλλοι συγγραφείς, αλλά προσωπικά νιώθω το κάθε τι που γράφω βαθιά στα σπλάχνα μου. Την ομορφιά όσο και την ασχήμια. Βιώνω ό,τι νιώθουν οι ήρωές μου, συγκατοικούν άλλωστε μες στο μυαλό μου για δυο τρία χρόνια! Καθώς με παθιάζει η ψυχολογία, γράφω συνήθως για τον πόνο των ανθρώπων, για τα τραύματά τους, για τις αντιξοότητες της ζωής και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Στο «Νετλέτι», ο πόνος ήταν διαφορετικός, περισσότερο σωματικός. Μιλάω για έναν ατελείωτο αγώνα επιβίωσης σ’ ένα πολύ βίαιο περιβάλλον και χωρίς ελπίδα βελτίωσης. Πολύ επώδυνο για μένα, αλλά και καθαρτικό σε σχέση με τις προγονικές μου μνήμες!

Πόσα ουσιαστικά «βήματα» θεωρείτε ότι έχει διανύσει το νησί από εκείνη την περίοδο και τα γεγονότα που διαδραματίζονται στις σελίδες του βιβλίου σας;

Η ζωή στην Κρήτη έχει αλλάξει ριζικά, ιδιαίτερα στις πόλεις. Ζούμε σε τελείως διαφορετικές εποχές άλλωστε που δε απαιτούν πλέον να ξεδιπλώνουν οι Κρητικοί τις ίδιες αρνητικές δυνάμεις. Οι άνθρωποι μορφώνονται, ταξιδεύουν και έμαθαν να ζώνουν μέσα τους τα άγρια ένστικτά τους. Κράτησαν τα καλά στοιχεία που τους δίδαξε η φτώχεια και η σκλαβιά: η φιλοξενία, η αλληλεγγύη, η γεναιοδωρία και αυτή η απίστευτη δύναμη ψυχής που τους χαρακτηρίζει. Ωστόσο, —πάντα υπάρχει ένα ωστόσο— διαπιστώνω με μεγάλη μου λύπη στις συμπεριφορές κάποιων, σε συγκεκριμένες περιοχές, μια απίστευτη αγριότητα, ειδικά απέναντι στα ζώα, που είναι έτοιμη άνα πάσα στιγμή να ξεπηδήσει και σε ανθρώπους. Είναι αποτυπωμένη μέσα στα γονίδιά τους όλη αυτή η βία, δεν φταίνε. Κουβαλούν τις μνήμες των προγόνων τους που είναι απίστευτα βαριές. Γι’ αυτό και επείγει να θεραπευτούν, διότι οι μνήμες αυτές μεταφράζονται σε ανεξήγητες καταθλίψεις, αρρώστιες και ενίοτε σε βεντέτες.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε τη νέα σας ιστορία;

Με συγκίνησε η λαχτάρα του προέδρου του Πολιτιστικού Κέντρου του Μανολιόπουλου να γραφτεί η ιστορία του χωριού του, ώστε να μην χαθεί στο χρόνο, καθώς οι γέροντες που τη θυμούνται ακόμη, φεύγουν σιγά - σιγά. Και είχε δίκιο, τέτοια δράματα αποτελούν τις ιστορικές ρίζες μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι έχει περάσει ο λαός μας, ούτε πόση δύναμη ψυχής έδειξε. Η ψυχή μας κουβαλά τις μνήμες αυτές και μας επηρεάζουν, είτε το αντιλαμβανόμαστε, είτε όχι. Σαν συγγραφέας έχω αναλάβει αυτό το κλάδο, να βγάζω στο φως τον αγώνα κάποιων ανθρώπων που δεν λύγισαν και φέρθηκαν με απίστευτη γενναιότητα. Είναι το ευχαριστώ από μένα για την όμορφη ζωή που μου προσφέρει το νησί μας.

Πόση έρευνα χρειάστηκε να κάνετε για τη νέο σας βιβλίο; 

Μου χρειάστηκε πάνω από δυο χρόνια έρευνας και σκληρής μελέτης. Καταρχάς να ομολογήσω πως, έχοντας μεγαλώσει και εκπαιδευτεί στη Γαλλία, δεν είχα διδαχτεί τίποτα απολύτως για την ιστορία της Κρήτης, πέρα από την μινωική περίοδο. Συνεπώς ένιωθα τεράστια αγωνία μην τυχόν παραποιήσω πράγματι τα ιστορικά γεγονότα και, έχοντας επίγνωση της ευθύνης που είχα αναλάβει, διάβασα παραπάνω βιβλία ίσως από τι έπρεπε! Δηλαδή, πέρα από την ελληνική βιβλιογραφία, βασίστηκα αρκετά στις μαρτυρίες των ξένων περιηγητών —που δεν ήταν πάντα φιλικές— ώστε να έχω μία πιο «αντικειμενική» άποψη. Οι μαρτυρίες τους ήταν πραγματική πηγή γνώσεων. Διάβασα βήμα προς βήμα σε ποιες συνθήκες έζησαν οι Κρητικοί στον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Με βοήθησαν να καταλάβω πώς δημιουργήθηκαν οι Τουρκοκρητικοί και για ποιο λόγο φέρθηκαν τόσο βάναυσα απέναντι στους χριστιανούς συγχωριανούς τους. Έπαθα σοκ διαβάζοντας τα όσα μαρτυρούσαν, δεν το κρύβω. Δεν μπορούσα να χωρέσω τόση βία και κακεντρέχεια στο μυαλό μου. Δυσκολεύτηκα, θύμωσα, πληγώθηκα, έκλαψα. Αλλά όλη αυτή η μελέτη με φώτισε στο να καταλάβω τον τωρινό Κρητικό. Ελπίζω να κατάφερα να μείνω όσο πιο κοντά στις τότε συνθήκες διαβίωσης όσο και στα ιστορικά γεγονότα.

Η Κρήτη βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο κέντρο πολλών μυθιστορημάτων. Τι σημασία έχει για σας και με ποιους τρόπους την αναδεικνύετε μέσα από το βιβλίο σας;

Η Κρήτη είναι ένα νησί που με μάγεψε από την πρώτη ματιά. Μάλλον μίλησαν το γονίδια, καθώς η γιαγιά μου, Καλλιόπη, γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα της χρόνια της ζωής της στα Σφακιά και ύστερα, πριν μεταναστέψει στη Γαλλία, στον Γαλατά. Η επιρροή της επάνω μου υπήρξε καθοριστική. Έγινε όνειρο ζωής μου να έρθω να μείνω στα Χανιά, ώστε να κλείσω τον κύκλο που δεν μπόρεσε δυστυχώς η ίδια να ολοκληρώσει. Το πραγματοποίησα πριν από δέκα χρόνια. Έκτοτε γεμίζω τα βιβλία μου με τα τοπία, τις μυρωδιές και τους ανθρώπους της Κρήτης που τόσο αγαπώ. Ως φόρος τιμής όπως είπα προηγουμένως.

Εμβαθύνοντας κάθε φορά σε μια ιστορική περίοδο, πιστεύετε ότι μπορούμε ν' αντλήσουμε διδάγματα από το παρελθόν μας ή απλά επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη;

Θα μπορούσαμε, αλλά όσο δεν θα αλλάξουν οι άνθρωποι, όσο δεν θα έχουν καθαριστεί από τα πάθη τους, τα μίση τους, το φανατισμό, είμαστε δυστυχώς καταδικασμένοι να βιώνουμε τα ίδια και τα ίδια. Οι πολιτικοί το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό και παίζουν πάντα με τις ευαίσθητες χορδές των λαών που είναι ποτισμένες με ματωμένες μνήμες. Αλλάζοντας τον εαυτό μας, θ' αλλάξουμε τον κόσμο και τη ροή των πραγμάτων! Μονάχα έτσι!

Αν συγκρίναμε το σήμερα με το χθες σε ότι αφορά τις αξίες και τις σχέσεις των ανθρώπων, τι θα ήταν αυτό που θα σχολιάζατε;

Τις τελευταίες δεκαετίες ζήσαμε τεράστιες κοινωνικές αλλαγές που έφεραν τα πάνω κάτω μέσα μας αλλά και παράλληλα διεύρυναν το μυαλό μας. Μας υποχρέωσαν να εξελιχθούμε σαν κοινωνίες. Κάθε τι στη ζωή όμως έχει διπλή όψη. Χάνοντας κάτι, συνήθως κερδίζουμε κάτι άλλο εξίσου σημαντικό. Θα έλεγα ότι έχουμε κερδίσει σε ευαισθησίες και ενσυναίσθηση προς τα παιδιά, τις γυναίκες και τα ζώα, πράγμα πάρα πολύ σπουδαίο. Παραταύτα χάσαμε την ζεστή απλή ανθρωπιά. Η ανθρωπιά μας πλέον αναβλύζει μονάχα σε στιγμές μεγάλων καταστροφών, ωστόσο δεν μας νοιάζει τι περνά ο διπλανός μας, ούτε πολλές φορές κι ο γονιός μας. Η ανεκτικότητα στο διαφορετικό και στον μετανάστη είναι ακόμη υπό διεργασία και ζορίζει πολλούς. Η εργατικότητα και η δημιουργία θυσιάστηκαν από τους νέους που απαιτούν μια καλύτερη ποιότητα ζωής και του χρόνου τους. Δεν τους δίνω άδικο. Προσοχή όμως στη μαλθακότητα και την αδράνεια! Η εντιμότητα, ο σεβασμός, η αξιοπρέπεια, η ελευθερία κατακτιούνται μόνο με πολλή εσωτερική δουλειά πλέον. Κάποτε, οι παλιοί το διέθεταν υπό τον φόβο της θεϊκής τιμωρίας, τώρα θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε μ’ ένα ηθικό εσωτερικό γνώμονα. Προς το παρόν περνάμε την αρρωστημένη φάση του ναρκισσισμού. Έχουμε δουλειά ακόμα!

«Το νετλέτι» θα παρουσιαστεί, την Παρασκευή 3 Νοεμβρίου στις 20:00, στον Ιανό. Τι θα δούμε και ακούσουμε εκείνη τη βραδιά;

Θ' ακούσουμε αυτό που αφορά το δεύτερο σκέλος του βιβλίου μου, το πώς θεραπεύει κανείς τις γονιδιακές μνήμες του, δηλαδή τις μνήμες των παππούδων μας που κληρονομήσαμε ερήμην μας και μας βασανίζουν δια μέσου καταθλίψεων, βιαιοπραγιών, ασθενειών κ.τ.λ. Θεωρώ πως αυτό αποτελεί εξίσου σημαντικό κομμάτι του βιβλίου με το ιστορικό. Πώς ν' απελευθερωθούμε από τα μυστικά και τον πόνο των προγόνων μας. Επίσης θ' απολαύσουμε ένα κομμάτι της Κρήτης, χάρη στον εξαιρετικό χορευτή κρητικών χορών, τον Γιάννη Μεγαλακάκη, ο οποίος θα ερμηνεύσει για εμάς ένα ριζίτικο τραγούδι και θα μας διαβάσει ένα απόσπασμα του «Νετλέτι» με πολύ κρητικό τρόπο. Εγώ σκοπεύω να μεταφέρω τη ζεστασιά της Κρήτης και θα απαντήσω φυσικά στις ερωτήσεις. Πιστεύω πως θα είναι μια βραδιά ζεστή και πολύ ανθρώπινη.

Μέσα από το γράψιμο έχετε μάθει πράγματα για τον εαυτό σας τα οποία δεν γνωρίζατε; 

Ω ναι! Κάθε βιβλίο με οδηγεί σ’ ένα μονοπάτι βαθιά μέσα μου, ακόμα και όταν γράφω γι' άλλους ανθρώπους παντελώς διαφορετικούς από μένα. Κι επειδή έζησα μια αρκετά δύσκολη ζωή, τα σκοτεινά δάση μέσα μου ήταν πυκνά και δύσβατα! Βιώνοντας τη ζωή των ηρώων μου, με ανακαλύπτω κάθε φορά περισσότερο, κατανοώ καλύτερα τις αδυναμίες μου όσο και τη μεγάλη μου δύναμη ψυχής, με θεραπεύω, συγχωρώ άλλους κι εμένα, και μεταφέρω στον αναγνώστη ό,τι μαθαίνω, ό,τι μπορεί να τον διαφωτίσει για να ξεπεράσει,, όπως εγώ τα τραύματά του. Η συγγραφή, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι γενναιόδωρη και να προσφέρει ένα φως στα σκοτάδια της ψυχής.

Εχετε σκεφτεί τι είναι αυτό που σας ωθεί να γράφετε;

Αρχικά ήταν από μια μεγάλη εσωτερική ανάγκη να δραπετεύω από τον κόσμο στον οποία ζούσα. Αλλά η ανάγκη αυτή οφείλεται στο ότι μου είχαν στερήσει από παιδί το δικαίωμα να μιλώ, να κλαίω και να νιώθω ό,τι ένιωθα χωρίς ενοχές. Ακόμα σήμερα ενίοτε δυσκολεύομαι να πω κάποιες αλήθειες, οπότε τις γράφω με πολλή αυθεντικότητα και γενναιότητα.

Εδώ και μερικά χρόνια ζείτε στα Χανιά με τον σύντροφό σας. Πώς είναι η καθημερινότητά σας εκεί;

Ζω τη ζωή που πάντα ονειρευόμουνα! Πολύ απλά και λιτά, κοντά στη φύση, στη θάλασσα που τόσο αγαπώ και στα ζώα μου. Ατενίζω καθημερινά την ομορφιά της γης και μέσα στη σιωπή πλησιάζω όλο και πιο πολύ τον αληθινό μου εαυτό. Είχα τη μεγάλη τύχη να γνωρίσω εδώ στα Χανιά έναν εξαιρετικό άνθρωπο, γεμάτο ζεστασιά, αξίες, σεβασμό και περνάμε όμορφα και γλυκά μαζί, παρά τα όσα συμβαίνουν στην κακοποιημένη μας ανθρωπότητα και γη. Αισθάνομαι πολύ ευλογημένη και ευχαριστώ κάθε μέρα τη ζωή γι’ αυτά τα δώρα!

Πριν από μερικούς μήνες ο γιος σας, Γιώργος Περρής, έκανε coming out στο αμερικάνικο People. Ποια ήταν η αρχική αντίδρασή σας όταν μάθατε για τη σεξουαλικότητά του και πώς έχει εξελιχθεί η σχέση σας από τότε;

Ο Γιώργος θέλησε με αυτή την πράξη να βοηθήσει νεαρά παιδιά που βιώνουν έντονα την απόρριψη στα σπίτια τους, στα σχολεία, στο δρόμο, και φτάνουν συχνά στην αυτοκτονία. Νιώθω πολύ υπερήφανη που θέλησε να δείξει με απόλυτη αυθεντικότητα το ποιος είναι. Είχα καταλάβει από πολύ μικρή του ηλικία ότι θα γινόταν γκέι και όταν τελικά μου το είπε, δεν άλλαξε απολύτως τίποτα στην αγάπη μου γι’ αυτόν. Το μόνο που με τρόμαξε ήταν ότι θα υπέφερε πάρα πολύ σε μια κοινωνία που ήταν και είναι ακόμα ομοφοβική, προσβλητική και συχνά βίαιη απέναντί τους. Κατά τα άλλα, η σεξουαλικότητα του καθενός είναι απόλυτα σεβαστή, δεν μας αφορά εξάλλου.

Τι θα λέγατε σε άλλους γονείς που μπορεί να βρίσκονται ή να βρεθούν σε αντίστοιχη θέση;

Ξέρω ότι για πολλούς γονείς δεν είναι εύκολο ν' αποδεχτούν ότι το παιδί τους αγαπά και έχει σχέση μ' έναν άνθρωπο του ίδιου φύλου. Γι' άλλη μια φορά, —επειδή αυτό μας καθορίζει σαν κοινωνία δυστυχώς— φοβούνται τι θα πουν οι άλλοι. Αυτό το «Τι θα πουν οι άλλοι;» θα μας φάει σ’ αυτή τη χώρα! Θα τους έλεγα, λοιπόν, να απελευθερωθούν καταρχάς από την γνώμη και την αποδοχή των άλλων για να ζουν καλύτερα και πιο αυθεντικά! Τα λόγια και οι προσβολές τον άλλων δεν καθρεφτίζουν εμάς, αλλά αυτούς που τα ξεστομίζουν! Θα τους έλεγα επίσης ότι αγάπη σημαίνει αποδοχή και ακόμα περισσότερο όταν πρόκειται για το παιδί μας! Οφείλουμε να το αποδεχόμαστε όπως είναι. Προς Θεού, μην προσπαθήσετε να το αλλάξετε, μην το πετάτε στο δρόμο όπως είδα συχνά να συμβαίνει, μην το προσβάλετε, μην το κλοτσάτε! Η αγάπη δεν εξαρτάται από το πόσο είναι ο άλλος στην εικόνα μας, έχει ανιδιοτέλεια. Η καρδιά πάντα πρέπει να είναι ορθάνοιχτη, ιδιαίτερα με αυτά τα τόσο ευαίσθητα πλάσματα!

Εχετε σκεφτεί ν’ ασχοληθείτε με θέματα LGBTQ+ σε κάποιες από τις επόμενες ιστορίες σας;

Το έχω σκεφτεί πολλές φορές, ιδίως όταν ακούω συγκλονιστικές μαρτυρίες παιδιών που βρέθηκαν σε μια εύθραυστη ηλικία πεταμένοι στους δρόμους. Μου ξεριζώνει την καρδιά όταν το μαθαίνω. Θέλω να τα φιλοξενήσω όλα στο σπίτι μου, για να τα προστατέψω! Εχω ήδη γράψει μέσα σ’ ένα από τα τελευταία μου μυθιστορήματα, τη «Χρυσαλλίδα», την ιστορία δύο παιδιών που αγαπιούνται και ζουν μες στις ενοχές και την απόρριψη και τις επιπτώσεις στη ζωή τους.

Πώς ορίζετε σήμερα τη λέξη ελευθερία και τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;

Α, ελευθερία ή θάνατος! όπως έγραψε ο μεγάλος μας Καζαντζάκης! Κι όμως υπάρχει πραγματική ελευθερία; Ιδιαίτερα σήμερα όπου παρακολουθείσαι από παντού «για το καλό σου», σαν να είσαι υποψήφιος εγκληματίας! Όπου σε υποχρεώνουν να εμβολιαστείς με αμφίβολα σκευάσματα παρά τη θέλησή σου; Όπου σε τιμωρούν όταν έχεις μια διαφορετική άποψη από το πλήθος. Κατά τη γνώμη μου, η μόνη ελευθερία που υφίσταται και που μάλλον μπορεί να οδηγεί σιγά - σιγά μελλοντικά σε πραγματική ελευθερία, συνεπώς η πιο σημαντική, είναι η εσωτερική ελευθερία. Αυτή όπου έχουν καταρριφθεί μέσα στο υποσυνείδητό σου, όλες οι ετικέτες, τα πιστεύω και οι συμπεριφορές που σου έχουν εμφυτεύσει από τη μικρή σου ηλικία η οικογένεια, το σχολείο, τα βιβλία, η τηλεόραση και επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά σου, τις αντιδράσεις σου και κυρίως σε κλείνουν σε δικές σου φυλακές που δεν τις αντιλαμβάνεσαι καν!