Τη δεκαετία του 1960, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, το Casa Susanna υπήρξε ένα ασφαλές καταφύγιο για τις τρανς γυναίκες

Με μαύρα μαύρα μαλλιά, πέρλες, ένα χέρι στο γοφό της και ψηλοτάκουνο μυτερό πέδιλο, μια γυναίκα ποζάρει χαρούμενη στον φακό στα σκαλιά έξω από το σπίτι της. Το όνομά της είναι Σουζάνα Βαλέντι (Susanna Valenti) και το σπίτι της είναι το «Casa Susanna», που βρίσκεται στο Catskills, στα βόρεια της Νέας Υόρκης.

Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, το «Casa Susanna» υπήρξε ένα ασφαλές καταφύγιο για την εξερεύνηση της ταυτότητας φύλου και την έκφραση ατόμων με τρόπους που, στην καθημερινή ζωή, δεν ήταν εφικτό. Το καταφύγιο δημιουργήθηκε από τη Βαλέντι και τη σύζυγό της, Μαρί Τονέλ (Marie Tonell). Οι φωτογραφίες που τραβήχτηκαν εκεί δείχνουν άτομα σε σκηνές άνετης οικογενειακής ζωής και πλήρους αποδοχής, ντυμένα με παραδοσιακά θηλυκά ρούχα, να γιορτάζουν μαζί περιστάσεις και διακοπές.

Οι εν λόγω φωτογραφίες αγοράστηκαν, το 2004 σε μια υπαίθρια αγορά της Νέας Υόρκης από δύο εμπόρους έργων τέχνης. Στη συνέχεια, το 2015,  βρέθηκαν στα χέρια της γκαλερί AGO (Art Gallerie of Ontario). Η συλλογή 340 εικόνων «Casa Susanna» αποτελεί μέρος ενός πολύ ευρύτερου αρχείου.Τα τελευταία χρόνια, οι φωτογραφίες έχουν έρθει στην προσοχή καλλιτεχνών, μελετητών, ακτιβιστών και άλλων ειδικοτήτων που ενδιαφέρονται για τις διασταυρώσεις μεταξύ των queer ταυτοτήτων της φωτογραφίας και των τεχνών.

Το λεύκωμα “Casa Susanna: The Story of the First Trans Network in the United States, 1959-1968” περιλαμβάνει το φωτογραφικό υλικό, μαζί με δοκίμια και έναν πρόλογο με την υπογραφή της ιστορικής συγγραφέα και σκηνοθέτιδας ντοκιμαντέρ, Σούζαν Στράϊκερ (Susan Stryker). Στον πρόλογο, η Stryker θυμάται εικόνες που κυκλοφορούσαν στην κοινότητα των τρανς γυναικών στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και της δεκαετίας του 1990. «Στην underground κοινότητα των τρανς, ήταν παντού», είπε η Στράικερ σε συνέντευξή της στο CNN. «Πρέπει να πω ότι δελεάστηκα τα χρόνια αργότερα, όταν περισσότεροι άνθρωποι ανακάλυψαν το υλικό και το αντιμετώπισαν ως έναν θησαυρό που δεν ήξεραν ότι υπήρχε», σημείωσε.

Το περιοδικό των τρανς που τα ξεκίνησε όλα

Τον Ιανουάριο του 1960, η συγγραφέας και συντάκτρια Βιρτζίνια Πρινς (Virginia Prince) από το Λος Άντζελες κυκλοφόρησε το «Transvestia», ένα περιοδικό που «εκδόθηκε από και για ττην τρανς κοινότητα, με σκοπό να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τα άτομα που ενδιαφέρονταν», όπως έλεγε. Η κοινότητα αυτή, υπήρξε ο τρόπος της Πρινς να εκφράσει τον εαυτό της- μαζί με αυτόν και το κοινό στο οποίο απευθυνόταν. Μπορεί, έκτοτε, η γλώσσα που χρησιμοποιείται για την τρανς κοινότητα να έχει αλλάξει, όμως η Στραϊκερ σημειώνει ότι, «είμαι επιφυλακτική στο να σφραγίσω το παρελθόν με το παρόν. Στις φωτογραφίες διακρίνονται διαφορετικοί τρόποι έκφρασης των φύλων και ορισμένα άτομα που απεικονίζονται σε αυτές μπορεί να έχπροσδιορίζονται ως τρανς Άλλα, όμως, μπορεί να μην προσδιορίζουν τους εαυτούς τους με αυτόν τον τρόπο». 

Το «Transvestia» μέχρι το 1963,  κυκλοφορούσε ανεπίσημα, μόνο μεταξύ συνδρομητών. Λίγα χρόνια αργότερα, άρχισε να διατίθεται σε ορισμένα κιόσκια και βιβλιοπωλεία ενηλίκων σε όλη την Αμερική. Με τα χρόνια, το ενδιαφέρον του κοινού του μειώθηκε, ωστόσο το περιοδικό παρέμεινε σε κυκλοφορία μέχρι το 1986.

Οι πρώτες cross dressers

Για πολύ καιρό, άμα τη εμφανίσει του, το «cross-dressing» ήταν ποινικοποιημένο σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ. Η Πρινς δημιούργησε το δίκτυο κυκλοφορίας του περιοδικού παρακολουθώντας τις αναφορές, στον τύπο, των σχετικών συλλήψεων ατόμων. «Η Βιρτζίνια υπήρξε το άτομο που έφερε την κοινότητα έβγαλε την κοινότητα από το βαθύ σκοτάδι», είπε η Στράικερ. Μέσω του «Transvestia», τα άτομα με παρόμοια ταυτότητα φύλου μπορούσαν να δουν τους εαυτούς τους στις σελίδες του περιοδικού και να έρθουν σε επικοινωνία με άλλα άτομα, μέσω των αγγελιών της σχετικής στήλης.

Η Βαλέντι είχε μια στήλη στο "Transvestia", που ονομαζόταν «Susanna Says». Πολλές από τις φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν εκεί, τραβήχτηκαν στο «Casa Susanna». Γεννημένη στη Χιλή το 1917, η Βαλέντι συνάντησε τη γυναίκα της σε ένα κατάστημα περουκών - δημοφιλές στους crossdressers - που διηύθυνε η Tonell στη Νέα Υόρκη. Το «Casa Susanna» ήταν ιδιοκτησία της Τονέλ.

«Νομίζω ότι, το μέρος, απέκτησε μυθικές διαστάσεις. Όλοι αναζητούσαν με κάποιο τρόπο να γίνουν αποδεκτοί, να αισθανθούν στο σπίτι τους», δήλωσε η Sophie Hackett, επιμελήτρια φωτογραφίας της AGO και συν-συγγραφέας του νέου βιβλίου. «Το Casa Susanna πρόσφερε, έστω και μόνο για ένα Σαββατοκύριακο, μια αίσθηση σπιτιού και οικογένειας, σε ανθρώπους που ενδεχομένως, δεν την ένιωθαν πουθενά αλλού στη ζωή τους. Δεν μπορούμε να υποτιμήσουμε τη δύναμη αυτής της αίσθησης και οι φωτογραφίεςτο αποδεικνύουν», πρόσθεσε.

Κατά την άποψη της Στραϊκερ, ο ρόλος της Βαλέντι στην εξέλιξη του ζωτικού χώρου των τρανς ατόμων υπήρξε καθοριστικός. Ο τρόπος που ζούσε την ζωή της καθημερινά, εμφανιζόμενη ως γυναίκα, ήταν πρότυπο για πολλούς άλλους. «Ήταν "μητέρα" της τρανς κοινότητας, αφού παρείχε ένα περιβάλλον φροντίδας και υποστήριξης στα άτομα που αναζητούσαν ένα καλύτερο μέρος για τη ζωή τους. Για μένα υπήρξε ένας πολύ θετικός και φροντιστικός τρόπος ύπαρξης», είπε η Στραϊκερ.

Οι μεταπολεμικές αμερικανικές αξίες προήγαγαν την πυρηνική οικογένεια. Τα στερεότυπα ήθελαν τους ρόλους των φύλων άκαμπτους. Οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν τους τρόπους με τους οποίους, τα άτομα στο «Casa Susanna» έβλεπαν και ήθελαν να βλέπουν τους εαυτούς τους. Από πολλές απόψεις, η αισθητική τους απηχεί αυτή της Βιρτζίνια Πρινς για το «Transvestia». Σε άρθρο της τον Οκτώβριο του 1961 με τίτλο «The Art of Female Impersonation», η ίδια ανέφερε τις οδηγίες της για τους τρόπους συμπεριφοράς των τρανς γυναικών. Μεταξύ αυτών, ο τρόπος να κάθονται, να στέκονται και να καπνίζουν. 

«Όταν κοιτάζω τις φωτογραφίες αυτό που βλέπω είναι άτομα που προσπαθούν να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν προκειμένου να οικειοποιηθούν τις γυναίκες της μεσαίας τάξης», σημειώνει στο CNN η Στραϊκερ. «Δεν είναι ακραία queer ή εκκεντρικές drag queens. Δείχνουν ότι μπορούν να είναι άτομα που αξίζουν τον σεβασμό. Εμφανίζονται ως συμβατικές, λευκές γυναίκες της μεσαίας τάξης - με τον τρόπο, δηλαδή, που οι ίδιες ερμήνευαν την αξιοσέβαστη γυναικεία ζωή», προσθέτει. 

Η Βαλέντι, παρότι εξέφραζε  την επιθυμία της να μετατρέψει το «Casa Susanna» σε ξενοδοχείο και να ζήσει εκεί ως γυναίκα, άφησε το όνειρό της το 1967 προκειμένου να βγει στην αγορά εργασίας ως άντρας, όταν η Τόνελ υπέστη ένα ατύχημα. Κάποιος στην οικογένεια έπρεπε να καλύψει το κόστος των γιατρών. Κάπως έτσι, η στήλη της στο  «Transvestia» έφτασε στο τέλος της. Το «Casa Susanna» πουλήθηκε το 1972. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά, η Βαλέντι και η Τονέλ ζούσαν χωριστά, με τη Βαλέντι να ζει ως γυναίκα. Και οι δύο πέθαναν το 1996.

Η ύπαρξη του φωτογραφικού υλικού, όμως, και σήμερα που τα τρανς δικαιώματα τελούν υπό αμφισβήτηση σε νομικό και πολιτειακό επίπεδο, έχει σημασία. «Αυτό που απεικονίζεται σήμερα ονομάζεται τρανς κοινότητα. Στο υλικό βλέπουμε τις διαφορετικές ταυτότητές της. Οι φωτογραφίες δείχνουν πώς αυτή η κοινότητα απέκτησε οντότητα και βρήκε τον εαυτό της. Βλέπουμε την ταύτιση και τη χαρά - στοιχεία πλήρως αντιθετικά με τις ζωές και τους αγώνες που χρειάστηκε να δοθούν», τονίζει η Χάκετ.