Samantha Harvey: Κέρδισε το Booker 2024 με το «Orbital», ένα βιβλίο για τον λαβωμένο κόσμο

Η Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey), γεννημένη στο Κεντ της Αγγλίας, τιμήθηκε με το βραβείο Booker 2024 για το μυθιστόρημά της «Orbital». Ο πρόεδρος της επιτροπής, Εντμουντ ντε Βάαλ, δήλωσε ότι είναι «ένα βιβλίο για έναν πληγωμένο κόσμο», προσθέτοντας ότι «ομόφωνα η επιτροπή αναγνωρίζει την ομορφιά και τον στόχο του». 

Το μυθιστόρημα γράφτηκε κατά τη διάρκεια του lockdown, μια περίοδο όπου η ίδια η συγγραφέας, όπως και πολλοί από εμάς, ένιωσε έντονα τη μοναξιά και την έλλειψη ανθρώπινης επαφής. Αυτή την εμπειρία αποτύπωσε ζωντανά στις σελίδες του βιβλίου, μεταφέροντας την αίσθηση της απομόνωσης στο κενό διάστημα, στον αχανή χώρο του σύμπαντος. Η ιστορία διαδραματίζεται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), όπου έξι αστροναύτες και κοσμοναύτες από διαφορετικές χώρες περνούν μαζί 24 ώρες, κατά τη διάρκεια των οποίων ο σταθμός πραγματοποιεί 16 περιστροφές γύρω από τη Γη. Αυτή η γρήγορη εναλλαγή από ανατολή σε δύση τους χαρίζει 16 «μέρες» σε μια μόνο ημέρα. Από ψηλά, οι ήρωες παρακολουθούν τη Γη, νιώθοντας ταυτόχρονα την απόσταση από τον πλανήτη τους, αλλά και μια αίσθηση οικειότητας που αντικατοπτρίζει τη συνθήκη της πανδημίας: μακριά αλλά και τόσο κοντά με τον κόσμο τους.

Με μόλις 136 σελίδες, το «Orbital» είναι το δεύτερο πιο σύντομο μυθιστόρημα που κερδίζει ποτέ το Booker, ενώ η Χάρβεϊ είναι η πρώτη γυναίκα που λαμβάνει το βραβείο των 50.000 λιρών τα τελευταία πέντε χρόνια. Όπως δήλωσε η ίδια, το χρηματικό έπαθλο σχεδιάζει να το διαθέσει για την αγορά νέου ποδηλάτου και για ένα ταξίδι στην Ιαπωνία.

Οι κριτικοί εντυπωσιάστηκαν από τον τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας καταφέρνει να συνδυάσει την ανθρώπινη εμπειρία με την απόσταση του διαστήματος, προσφέροντας στον αναγνώστη την αίσθηση πως βλέπει τη Γη σαν να την αντικρίζει για πρώτη φορά, με μάτια παιδιού. Προηγούμενοι νικητές ήταν, μεταξύ άλλων, η Μάργκαρετ Άτγουντ, ο Σαλμάν Ρούσντι και ο Γιαν Μαρτέλ.

Η ιδέα πίσω από το «Orbital»

Η έμπνευση για το «Orbital» γεννήθηκε από την αίσθηση της απομόνωσης. Στη διάρκεια της πανδημίας, η Χάρβεϊ βίωσε την έντονη μοναξιά και την έλλειψη ανθρώπινης επαφής. Έντυσε τους ήρωές της με αυτά τα συναισθήματα και τοποθέτησε την ιστορία τους στο περιορισμένο περιβάλλον του διαστημικού σταθμού. Η ίδια περιγράφει τον σταθμό ως ένα «κονσερβοκούτι», που αποτυπώνει ιδανικά τη στέρηση, την απαγόρευση και την απομόνωση που βιώθηκε παγκοσμίως. Μέσα σε αυτό το κλειστό πλαίσιο, οι χαρακτήρες στρέφονται στον εαυτό τους, αναλογίζονται τη ζωή τους στη Γη και αναπτύσσουν νέους τρόπους αλληλεπίδρασης.

Το «Orbital» δεν προσφέρει εύκολες απαντήσεις. Αντίθετα, ενθαρρύνει τον αναγνώστη ν' αναζητήσει μόνος του, τη σύνδεση με την ανθρώπινη φύση, τη σχέση του με τη Γη και τη θέση που έχει στο σύμπαν, αλλά και την ευθραυστότητα της ζωής. Οι ήρωες, κοιτάζοντας τη Γη από μακριά, νιώθουν τόσο τη σύνδεση όσο και την απόσταση που τους χωρίζει από αυτήν. Αυτή η εμπειρία αντικατοπτρίζει την αίσθηση αποξένωσης και την ανάγκη για επαφή που όλοι ζήσαμε στο lockdown.

Η λογοτεχνική πορεία της Χάρβεϊ

Από το πρώτο της μυθιστόρημα, το «The Wilderness», που παρουσιάστηκε στη μακρά λίστα του Booker, το 2009, η Σαμάνθα Χάρβεϊ έχει δημιουργήσει έργα που εστιάζουν στην ανθρώπινη εμπειρία, αναδεικνύοντας θέματα όπως η μνήμη, η ταυτότητα και η εσωτερική πάλη. Με σπουδές στη φιλοσοφία από τα πανεπιστήμια του Γιορκ και του Σέφιλντ, η επιρροή της επιστήμης αυτής είναι εμφανής στη γραφή της. Στο «All Is Song», για παράδειγμα, αναπλάθει την ιστορία του Σωκράτη και εστιάζει στα ηθικά διλήμματα της ανθρώπινης ψυχής. Στο «The Western Wind», που είναι ένα μεσαιωνικό θρίλερ, σκιαγραφεί ζητήματα όπως η πίστη, η αμφιβολία και οι ανθρώπινες αδυναμίες.

Το «Orbital» έχει αποσπάσει θετικά σχόλια από κριτικούς και κοινό, ήταν το πρώτο σε πωλήσεις στη λίστα των έξι επικρατέστερων φιναλίστ και έχει πουλήσει περισσότερα αντίτυπα από ό,τι εκείνα των τριών προηγούμενων βραβευμένων με Booker. Το κοινό αγκάλιασε το έργο για τη συναισθηματική του ένταση και τη σύλληψή του, ενώ οι κριτικοί επαίνεσαν τον τρόπο που η συγγραφέας αναδεικνύει θέματα βαθιά ανθρώπινα μέσα από μια αφήγηση επιστημονικής φαντασίας.

«Όλη τη χρονιά εορτάζαμε τη μυθοπλασία που φέρνει ιδέες και δεν κάνει κήρυγμα, που δεν βρίσκει απαντήσεις αλλά αλλάζει το ερώτημα σε σχέση με αυτό που θέλουμε να εξερευνήσουμε. Η ομοφωνία στην απόφασή μας για το Orbit σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την ομορφιά και τη φιλοδοξία του. Αντανακλά την εξαιρετική προσοχή της Harvey στον πολύτιμο και ευάλωτο κόσμο που μοιραζόμαστε» επισημαίνουν.

Η ίδια έχει δηλώσει ότι ήθελε το μυθιστόρημά της να είναι ένας ρεαλιστικός, παρά ωραιοποιημένος, στοχασμός πάνω στον τρόπο που ο άνθρωπος έχει «καταλάβει» τη Γη τα τελευταία χρόνια. Η απήχηση του συνολικού έργου της δεν περιορίζεται στα σύνορα της χώρας της, αλλά κερδίζει διαρκώς έδαφος διεθνώς. Έχοντας λάβει και άλλα βραβεία, όπως το Betty Trask Award και το Staunch Book Prize, αλλά και υποψηφιότητες για το Baileys Women’s Prize for Fiction, το James Tait Black Memorial Prize και το Orange Prize, η Χάρβεϊ συγκαταλέγεται στις πιο αναγνωρισμένες φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Πότε κυκλοφορεί το «Orbital» στην Ελλάδα

Η ίδια παραμένει προσηλωμένη και αφοσιωμένη στο έργο της. Διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο Bath Spa και λειτουργεί ως μέντορας για νέους συγγραφείς μέσω του Rathbones Folio Mentorship Program, μοιράζοντας την εμπειρία και τη γνώση της με τη νέα γενιά δημιουργών. Σε συνεντεύξεις της, η Σαμάνθα Χάρβεϊ τονίζει ότι επιθυμεί τα έργα της να έχουν ουσιαστική επίδραση, όχι μόνο στη λογοτεχνία, αλλά και στον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται και αισθάνονται για τον κόσμο γύρω τους.

Το «Orbital» αναμένεται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg στις αρχές του 2025, δίνοντας στο κοινό την ευκαιρία να δει τον κόσμο από μια νέα οπτική και ν' αναλογιστεί τον ρόλο του μέσα σε αυτόν.