Ιστορίες γεµάτες διαψεύσεις και προδοσίες

Μέσα από τις πρωταγωνίστριες του νέου µυθιστορήµατος, ο Μίµης Ανδρουλάκης αναδεικνύει µία σειρά από επίκαιρα σηµαντικά θέµατα, µεταξύ των οποίων την Αριστερά και τις προοπτικές της, καθώς και το «Μακεδονικό». 

Η σχέση μεταξύ Ιστορίας, µυθοπλασίας και αφήγησης υπήρξε πάντοτε ενδιαφέρουσα, τουλάχιστον από την εποχή που εµφανίστηκε το ιστορικό µυθιστόρηµα -κατά τον 19ο αιώνα- µέσα από τα έργα του Σκοτ και του Θακερέι ή του Ουγκό, του Σταντάλ και του Μπαλζάκ. Ήδη από τότε οι συγγραφείς προστρέχουν στην Ιστορία όχι τόσο για να µνηµονεύσουν τα επιτεύγµατά της ή για να αντλήσουν χρήσιµα διδάγµατα από την πορεία της.

Οι µυθιστοριογράφοι στρέφονται στα µεγάλα ιστορικά γεγονότα για να προσδώσουν ένα αναδροµικό νόηµα στα φλέγοντα ζητήµατα της εποχής τους και υπό το πρίσµα του παρελθόντος να κατανοήσουν τις σύγχρονες συµπεριφορές. Και, βέβαια, δεν αναζητείται στην Ιστορία µια συνολική ερµηνεία για τα σύγχρονα τεκταινόµενα, αλλά έστω λίγο πλάγιο φως που µέσα από τις χαραµάδες θα δώσει µια κάποια απάντηση. Εάν η δηµιουργική φαντασία αποτελεί τη βάση του µυθιστορήµατος, το γεγονός είναι η βάση της Ιστορίας.

Ωστόσο, η Ιστορία δεν µπορεί να αναδείξει τις ψυχές και τα πάθη των ανθρώπων, όπως το κάνει ένα µυθιστόρηµα. Ο µυθιστοριογράφος µπορεί να αναδείξει µείζονα ιστορικά γεγονότα µέσα από την προσωπική ιστορία των πρωταγωνιστών του, αλλά και να δει -µε αυτόν τον τρόπο- τη ζωή του παρελθόντος στις καθηµερινές της εκφάνσεις.

Τι ακριβώς γίνεται όταν η λογοτεχνία συναντιέται µε την Ιστορία; Η ελληνική πεζογραφία τα τελευταία χρόνια τείνει να αναπτύξει µια προνοµιακή σχέση µε την ιστορική αναπαράσταση: από τους διωγµούς των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, τον Εµφύλιο και τις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, µέχρι τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας και της Οδησσού, τον Εθνικό ∆ιχασµό, το Βυζάντιο και την Επανάσταση του '21. 

Και αν αναλογιστούµε ότι η Ιστορία είναι συνήθως όλα εκείνα τα τραγικά συµβάντα που έχουν σφραγίσει τις εποχές της ανθρωπότητας, τότε η λογοτεχνία είναι οι ιστορίες για τα γεγονότα αυτά. Η λογοτεχνία, δηλαδή, έχει τη δυνατότητα να µετατρέπει την Ιστορία σε ιστορίες, για να µας επιτρέψει -εντέλει- να τη ζήσουµε έτσι όπως είναι. 

Εάν προκύπτει κάποιο ισχυρό µήνυµα συνολικά από τις επιµέρους ιστορίες που συνθέτουν την πλοκή, είναι ότι η Ιστορία δεν είναι ούτε µονοσήµαντη, ούτε απλοϊκή. Αυτή είναι και η περίπτωση του Ελληνισµού, της Γενοκτονίας των Ποντίων, των διωγµών, της Κατοχής, του Εµφυλίου, της Μακεδονίας, όπως αναπαριστώνται µέσα από την εξέλιξη της υπόθεσης του µυθιστορήµατος.

Αυτός είναι ο φυσικός χώρος του µυθιστορήµατος «Νύχτα µε πέντε φεγγάρια» του Μίµη Ανδρουλάκη. Σε αυτό διασταυρώνονται ιστορίες ξεχωριστών γυναικών και ανδρών, µιας ζωής γεµάτης από διαψεύσεις και προδοσίες. Όπως συµβαίνει µε τη Λίνα, η οποία ένα πρωί ανατρέπει την οικογενειακή της ζωή και συγκροτεί, µέσα στην κρίση, ένα αυτοδηµιούργητο οικονοµικό και ερωτικό κύκλο µε έµπιστες συµµαθήτριες. Την οικογένεια της πρωταγωνίστριας Λίνας στοιχειώνει, τέσσερις γενιές, το µυστήριο της τουρκόφωνης Πόντιας γιαγιάς Ρουµελήνας. Η οδύσσεια αυτής της θαρραλέας γυναίκας η οποία φτάνει µε το πλοίο του θανάτου και ριζώνει ανάµεσα στα πόδια της Χαλκιδικής. Ιστορίες, άγνωστες µέχρι σήµερα, µικρά δράµατα στον καµβά της µεγάλης ιστορίας, που –εκατό χρόνια από την ποντιακή τραγωδία– ρίχνουν ένα καινούργιο φως στα αινίγµατα της Θεσσαλονίκης, της Μακεδονίας και Θράκης. Οι γνώριµοι αφηγηµατικοί τρόποι του συγγραφέα παραπέµπουν µεν σε µια συνειρµική και πολυπρόσωπη µυθιστορηµατική σύνθεση, µε τον ίδιο -ωστόσο- να υπακούει στην ιστορική αλήθεια και την αυστηρή στάθµιση των πολιτικών συµβάντων.

Ισχυρό μήνυμα 

Μέσα από τις ιστορίες των πέντε πρωταγωνιστριών του µυθιστορήµατος, ο συγγραφέας αναδεικνύει και µια σειρά από επίκαιρα σηµαντικά θέµατα, µεταξύ των οποίων την Αριστερά και τις προοπτικές της, καθώς και το «Μακεδονικό». Εάν προκύπτει κάποιο ισχυρό µήνυµα συνολικά από τις επιµέρους ιστορίες που συνθέτουν την πλοκή, είναι ότι η Ιστορία δεν είναι ούτε µονοσήµαντη, ούτε απλοϊκή.

Είναι ένα αµάλγαµα τάσεων, υποχωρήσεων, κατακτήσεων µεταξύ των λαών, των πολιτισµών, των θρησκειών, των ιδεολογιών, των πολιτευµάτων – και δεν µπορείς ποτέ να προκαθορίσεις το αποτέλεσµα. Πάντως, ακόµα και εκ των υστέρων, όταν επιχειρείται να µπουν τα κοµµάτια του παζλ στη θέση τους, πάντοτε κάποια λείπουν. Αυτή είναι και η περίπτωση του Ελληνισµού, της Γενοκτονίας των Ποντίων, των διωγµών, της Κατοχής, του Εµφυλίου, της Μακεδονίας, όπως αναπαριστώνται µέσα από την εξέλιξη της υπόθεσης του µυθιστορήµατος, για να ανακαλύψουµε µε έναν απολύτως πειστικό τρόπο πώς η Ιστορία πέφτει βαριά πάνω στην καθηµερινότητα των ανθρώπων, διαµορφώνοντας τις επιλογές τους και το πεπρωµένο τους.

Είναι, λοιπόν, τα πάντα προκαθορισµένα; Οχι! Αλλά συχνά όλα µοιάζουν να υπαινίσσονται κάτι άλλο: Οτι, τελικά, τίποτα δεν είναι τυχαίο...